Frjáls verslun - 01.04.1955, Blaðsíða 56

z. Að allar ntanrlkis þjóðir.sem Ieyfti cr verzlun hér vib
land meS vissum skilmálum í tilskifun n. Sept. 1816, megi
sœkja hingaS til verzlunar á þann hátt, að tollurinn verði
lækkaður til 5 rbdala af lestarrúmi hverju þegar flutt er
allskonar vara, 2 rbdala af lestarrúmi þegar flutt er einúngis
kornvara, salt cða steinkol, en einginn tollur verði goldinn
af timburförmum.
2. AS verzlunarfrelsi þetta verði ekki bundið við árabil.
j. Að verzlun þessi verði leyfð í öllum verzlunarstöðum
á landinu, sem eru eða héreptir verða löggyldtir.
En skyldi Yðar konúnglegri Hátign ekki þóknast að
veita þetta, heiðist þlngið allraþegnsamlegast með 12 atkvæð-
um mót 11, að utanrlkis verzlun verði leyfð ! þeim 5 kaup-
stöðum: Reykjavík, Stykkishólmi, Isafirði, Akureyri og
Eskifirði; þó óskar þíngið með 20 atkvœðum mót j, að tak-
mörkun þessi verði á þá leið, að utanríkis þjóðir þurfi að
eins að koma fyrst á þessar 5 hafnir, en megi síðan fara á
hverja höfn sem vill og löggyldt er.
4. Að utanrikis menn þurfi ekki að sækja leyfishréf til
kaupferða hingað til ens konúnglega rentukammers i Kaup-
mannahöfn, heldur hafi að eins venjuleg skilriki, og þar á
meðal frá hinum næsta verzlunarfulltrúa Yðar Hátignar.
5. Að utanríkis lausakaupmönnum verði í eingu gjört
örðugra fyrir, að undanteknum tollinum, enn þeim sem eru
innanríkis að.
6. Að íslenzkum kaupmönnum, eða þeim sem húfastir
eru á íslandi, sé leyft, að taka skip og farma á leigu utan-
rikis og fara með til Islands og frá, með sama rétti og inn-
lend væru.
7. Að lausakaupmönnum verði eingin takmörk sett,
hversu leingi þeir skuli mega liggja eða verzla á höfnum,
°g
8. Að verzlun i héruðum verði leyfð með þeim hætti,
að amtmaður veiti hverjum húanda manni sem heiðist þess
og má þykja til þess hæfilegur, leyfishréf til verzlunar, þar
sem þörf þykir, með þvi skilyrði, að hann hafi ávallt nokkra
nauðsynjavöru, svo gjaldi hann og fyrir leyfisbréfið 10 rhd.
til fjárhirzlu Yðar Hátignar hér á landi.
Atkvæðagreiðslan um bænarskrána sýndi glöggt samhug
þingmanna í málinu. Atkvæði féllu þannig, að 7. liður var
samþ. með samhlj. atkv., 1.—2. og 4.—6. liður með 22
atkv. gegn 1, en 3. liður mcð 16. atkv. gegn 7 og 8. liður
með 13. atkv. gegn 10.
Meðfcrð málsins á þinginu lauk því mcð fullum sigri
fyrir stefnu J. S. Mótgangsmönnum málsins hlaut að veit-
ast örðugt að standa gegn hinum ákveðna samhug og sam-
stilltum vilja, bæði þjóðarinnar og bingsins, sem nú hafði
verið leiddur í ljós á alveg ótvíræðan hátt.
Á Alþingi 1847
í boðskap konungs til Alþingis 1847 var gerð grein
fyrir því, hvaða afgreiðslu þau mál hcfðu hlotið, er þingið
hafði haft til meðferðar 1845 og sent konungi tillögur að
lagafrumvörpum eða bænarskrár um. Þar segir um verzlun-
armálið, ,,að svo margar og miklar rannsóknir þarf til af-
grciðslu þess máls, að ckki verður komið neinu frumvarpi
þar um til alþingis í þctta skipti, cn flýta skal svo rann-
sóknum þcssum, sem fremst má vcrða, eftir því hvað málið
cr mikið og nnkils áríðandi“.
Afstaða J. S. til þessarar yfirlýsingar konungs sýndi
glögglcga, hve mikla áherzlu hann lagði á verzlunarmálið.
Tók hann fyrstur til máls og mælti m. a. á þessa leið: „Það
er einungis eitt atriði í hinni konunglegu auglýsingu, sem
mér þykir nauðsynlegt að fá glöggari skýrslu um, og það
er um svarið til alþingis viðvíkjandi verzlunarmálinu“.
Taldi hann æskilegt að fá vitneskju um, „hvernig málinu
eiginlega liði, hver meðferð á því hafi verið höfð, hvenær
úrskurðar muni mega vænta o. s. frv.“. Kvaðst hann ekki
skilja, í hvcrju hinar mörgu og miklu rannsóknir gætu vcr-
ið fólgnar og hvað gæti tafið í tvö ár, „cf stjórnarráðin
hefðu kappkostað að framfylgja málinu samkvæmt vilja
konungs og ósk landsmanna". Taldi hann sig fullvissan
um, að konungur „hefði eins í þessu máli og öðni sýnt
kröftuga umhyggju fyrir hagsæld þessa lands“.
Flcstir þingmanna voru þcirrar skoðunar, að yfirlýsing
konungs væri fullnægjandi og því ekki ástæða til að fjalla
frckar um málið í þinginu. En J. S. var annarrar skoðun-
ar. Hann taldi, að af tveimur ástæðum væri nauðsynlcgt
að taka það fyrir að nýju: I fyrsta lagi vegna hins mikla
vöruskorts, sem víða væri á landinu,^®) og ekki yrði ráðin
30) Um vöruskortinn og orsakir hans sagði J. S. m. a.:
„Hin alkunna dýrtíð, einkum á kornvörum, í flestum lönd-
um, en þar á meðal í Danmörku ekki sízt, hefir leitt það af
sér, vegna þess að verzlan lands vors er bundin við þetta
Iand einungis, að hér hefir orðið, og er enn víða á landinu,
hinn mesti skortur á nauðsynjavöru í kaupstöðum, á Suður-
Iandi hefir allt til þessa verið sannarlcgt hallæri, og ef guð
hefði ekki hingað til gefið bezta ár að öðru leyti til lands
og sjávar mundi hér hafa orðið hungursneyð hin mesta.
— Þó stendur allt enn tæpara á Vesturlandi því í miðjan
júní vantaði þar margar tegundir af nauðsynjavöm, bæði
korni og því, sem til atvinnu heyrir: færum, tjöru, stein-
kolum, timbri og salti, og mjög óvíst, hvort meira flyzt,
cn það, sem fékkst, var afar dýrt og mjög af skornum
skammti”. Og ennfremur: „Það er mörgum kunnugt, að
ekki er Iangt síðan hér var farið að sjá á sumu fátæku fólki
sökum hallæris, og úr sjávarsveit einni, ekki fjarlægri, voru
menn sendir gagngert til að klaga neyð manna þar fyrir
amtmanninum, og báru þcir sömu fregn þaðan“.
Aðrir þingmenn staðfestu ummæli J. S. um vöruskort-
inn. Einn þingmanna upplýsti: „að í kaupstöðum kring
um Brciðafjörð var að sönnu komin nokkur matvara, þá
ég fór þaðan, en máske ei meira en sjötti partur af því
vanalcga, en þar vantar líka járn, færi og tjöru, og þennan
skort álít ég því skaðlegri fyrir sveitir, þar sem þær að
mestu ciga að sækja framfæri sitt á sjóinn". Annar þing-
ntaður sagði: „Telpa má það til sönnunar vöruskorti á Isa-
firði, að sýslumaður Briem kcvpti töluvert af færum hér í
Revkjavík í fyrra sumar og flutti vestur í fsafjarðarsýslu,
því þar var skortur á færum í fyrra, og mun hver, sem
bekkir nokkuð til ísafjarðarsýslu (hvar fiskveiðar eni að
kalla sá mesti bjargræðisútvegur), geta nærri, hver hnekkir
það cr í bjargræðisveg þessum, þcgar færi vantar".
80
FRJÁLS VERZLUN