Frjáls verslun - 01.04.1955, Blaðsíða 59

samrænu við þá aðalreglu „að gjöra þann mismun á inn-
an- og utanríkis mönnum“, sem þar kæmi fram.
Þess má geta, að sá munur var sumpart í samræmi við
tillögur Alþingis, en í þeim var t. d. ætlazt til, að tckið væri
lestargjald, 5 rbd. af lest, af erlendum kaupförum (till.
þingsins 1845). J. S. bar fram þá vörn viðvíkjandi því at-
riði, að Alþmgi hefði háldið, „að sú skoðun væri svo rík hjá
stjorninni, að nieta meira gagn Dana cn Islendinga, að þcssi
mismunur mundi vera öldungis nauðsynlegur eptir því, sem
þá stóð á, til þess að geta vænzt nokkurrar áheyrnar". En
miðað við hina nýju stefnu, horfði þetta öðru vísi við. Þá
minnti J. S. á, að „stjórnin fann að því við uppástungu al-
þingis 1845, að það gjörði þcnnan mun, sem henni sýndist
óviðurkvæmilegur með öllu“.
Þingið kaus 7 manna ncfnd til að „segja álit“ sitt á
frumvarpinu. Átti J. S. sæti í nefndinni og var framsögu-
maður hennar.
I álitsgerð sinni valdi nefndin þá leið að gera athuga-
semdir við hverja einstaka grein frumvarpsins, án þess að
bera fram nokkrar tillögur um breytingar á því. Þess í stað
lagði hún fram nýtt frumvarp, sem hún hafði orðið sam-
mála um að öoru leyti en því, að cinn nefndarmanna hafði
nokkra sérstöðu varðandi tvær greinar þess.
Þingmenn báru fram fjölmargar breytingartillögur, bæði
við frumvarp stjórnarinnar og álit nefndarinnar. Urðu nijög
rniklar umræður um tillögurnar sem og málið í heild, er
hér verða ekki raktar. Aðeins skulu tilfærð nokkur ummæli
konungsfulltrúa og svar J. S. við þcim.
Viðvíkjandi störfunr nefndarinnar tók konungsfulltrui
fram, að breytingartillögurnar bæru þess ljóst vitni, „að
fundur þessi á þá menn, senr með meiri skarpskyggni líta
á mál það, sem hér ræðir, heldur en nefndin hefur gjört —
Hann sagði ennfrcmur: „Nefndin hefur leitazt við að koma
því til leiðar, að það stjórnarfrumvarp yrði fellt, sem í þeim
atriðum, sem verulegust eru, er byggt á uppástungum al-
þingis íslendinga. Stefna þcssi mun hafa þær afleiðingar,
að ómögulegt yrði fyrir stjómina að koma með frumvarp ,
þar eð ekki væri liægt að taka mark á tillögum fulltrua Is-
lendinga.
Þessum ummælum konungsfulltrúa svaraði J. S. þanmg:
„Ef að hinn háttvirti konúngsfulltrúi finnur mótsögn a
milli álits nefndarinnar og alþíngis, þá held eg, að ekki se
minni nrótsögn milli þess, scm hann hefur sagt, og þess,
sem stiptamtmaðurinn yfir Islandi sagði 1849 á alþíngi, „að
það væn skoðun stjórnarinnar, að ef almennt verzlunarfrelsi
a:tti að veita, ættu utanríkismenn að fá jafnrétti með Dön-
um , og ,,að það hefði líka ætíð verið gagnstætt grund-
vallarreglu stjórnarinnar, að láta utanríkisskip borga meiri
tolla, en innanríkisskip“. Þetta er nú í verulegri mótsögn
við það, sem erindsreki konúngs kemur fram með núna".
I umræðunum urðu mjög fáir til að leggja frumvarpi
stjórnarinnar liðsyrði, og aðcins nokkrir þmgmcnn lögðust
á móti nefndarálitinu, þótt fram kæmu allmismunandi og
skiptar skoðanir á ýmsum einstök.um atriðum. Við atkvæða-
greiðsluna voru flestar breytingartillögur þingmanna felld-
ar og frumvarp nefndarinnar samþykkt nálega óbreytt mcð
38 atkvæðum gcgn 4. Þeir þingmcnn, sem mótatkvæði
grciddu, voru allir konungkjörnir. Bar frunrvarpið yfirskrift-
ina: „Lög um siglingar og verzlun á íslandi“, og var gert
ráð fyrir, að lögin tækju gildi 1. jan. 1852.
Þetta frumvarp þingsins var að efni til og í meginatrið-
um samhljóða fyrri tillögum þess, en að ýmsu leyti fylira.
I því fólst þó sú allveigamika breyting, að innan og utan-
ríkismenn skyldu grciða sama gjald fyrir leiðarbréf, 2 rbd.
af lestarrúmi, fyrir hverja ferð fram og aftur. Leiðarbréfs-
og lestargjaldi því, cr áður bar að greiða, skyldi jafnframt
af létt.
Kaupmenn voru síður cn svo ánægðir með þetta frum-
varp þingsins. Flestir kaupmenn í Reykjavík tóku sig sam-
an og sendu stjórninni haustið 1851 ávarp til að andmæla
frumvarpinu.
Verzlunarmálið var ekki lagt aftur fyrir Alþingi. Ríkis-
þingið danska afgreiddi það, án þess að leitað væri álits
Islendinga um endanlega afgreiðslu þess. Hins vegar var
málið enn tckið fyrir Alþingi 1853.
Á Alþingi 1853
Þinginu 1853 bárust tvær bænarskrár urn verzlunar-
frelsi, önnur frá almennum fundi á Þingvöllum 29. júní
um það, „að þingið minni stjórnina enn nú einu sinni
skörulega á nauðsyn vora og rétt til verzlunarfrelsis“, og
hin frá fundi að Kollabúðum í Þorskafirði 21. júní, þar
sem Alþingi var beð:ð um „enn á ný þegnsamlegast að
ánýja þá samhuga ósk og bón allra íslcndinga við stjórn-
ina, að hún sem fyrst leysi af oss hin fornu bönd, cr lengi
hafa legið á verzluninni" — og konungur „sem fyrst veiti
oss frjálsa verzlun, samkvæmt því, er beðið var um á þjóð-
þinginu 1851“.
Þegar bænarskrá þessi var lögð fram í þinginu, kvaddi
konungsfulltrúi sér hljóðs. Gat hann þess, að „miður nauð-
synlegt" væri að senda konungi bænarskrá um vcrzlunar-
frelsi. Stjórnin hefði á s. 1. vetri lagt fyrir ríkisþingið í Dan-
mörku frumvarp til verzlunarlaga fyrir Island, „sem í öll-
um höfuðatriðum" væri samkvæmt tillögum þjóðfundarins
185 r, og þing og stjórn væru sammála um þetta efni. En
þar eð frumvarpið hefði sætt „töluverðri mótspyrnu og
mótmælum erlendis“ og vera mætti, að sum af þeim mót-
mælum væru íslandi ekki „alls kostar hentug“, mundi
stjórninni ekki vera ógeðfellt, að þau yrðu tekin til yfir-
vegunar af þinginu og hún fengi að hcyra álit þess á þeim,
áður cn málinu yrði ráðið til lykta.
Þingmaður sá, er næstur tók til máls (Jón Guðmunds-
frjÁls verzlun
83