Frjáls verslun - 01.04.1973, Blaðsíða 9

ísland
Olíukaupin frá Sovétríkjunum:
Óhagkvæm viðskipti
Olíufélögin þvinguð.
í tilefni af þingsályktunar-
tillögu, sem þingmenn Alþýðu-
flokksins hafa flutt um að
kosin verði 7 manna nefnd til
að gera tillögur um endur-
skipulagningu á innflutningi á
olíuvörum, hefur Önundur Ás-
geirsson, forstjóri Olíuverzlun-
ar íslands tekið saman ítar-
Iega greinargerð um olíukaup
íslendinga í Sovétríkjunum og
fleira varðandi rekstur olíu-
félaganna.
Hefur skýrsla þessi verið send
þingmönnum en tillaga Alþýðu-
flokksmanna gerir ráð fyrir, að
endurskipulagning ætti „að
tryggja fyllstu hagkvæmni í inn-
kaupum, sölu og dreifingu olíu-
vara innanlands svo að þær geti
jafnan verið á boðstólum á
lægsta verði til notenda."
EÐLI
SOVÉTVIÐSKIPTA
Meðal flutningsmanna þessar-
ar tillögu er Gylfi Þ. Gíslason,
fyrrverandi viðskiptaráðherra,
og er í skýrslu Önundar Ásgeirs-
sonar sérstaklega vikið að því,
hver þáttur viðskiptaráðherr-
ans fyrrverandi hefur verið í ol-
íukaupamálunum. Skýrslan
varpar líka skýru ljósi á eðli
þeirra samninga, sem í gildi eru
við NAFTA, olíuflutningaverzl-
un Sovétríkjanna. Fer hér á eft-
ir úrdráttur úr skýrslunni:
„íslenzku olíurélögin hefur
ekki verið heimilað að leita sam-
kepnnistilboða frá vestrænum
olíufélögum urn þær olíuþarfir
íslendinga. sem keyptar hafa
verið frá Sovétríkjunum. Hefir
viðskiptaráðuneytið jafnan á-
skilið, að allar ofangreindar
þarfir yrðu keyptar þaðan. Að-
eins í einu tilfelli hafa olíufélög-
in fengið heimild til að leita
fastra verðtilboða frá vestræn-
um samstarfsfélögum sinum.
Gerðist bet.ta haustið 1968 og
skal bað bví rakið hér að neð-
an. Til forsögu þessa máls má
eflaust telja, að framkvæmda-
stjóri Norðurlandadeildar eins
olíufélaganna hafði þá tvö sum-
ur í röð gengið á fund þáverandi
viðskiptaráðherra, dr. Gylfa Þ.
Gíslasonar, og óskað eftir að
greitt yrði fyrir því að meira
magn af olíuvörum yrði keypt
frá vestrænum olíufélögum.
LÆGBI TILBOÐ
VESTRÆNNA OLÍUFÉLAGA
í frásögnum af samningavið-
ræðum í Moskvu er þessum til-
boðum lýst á neðangreindan
hátt:
„Einnig tilkynntu olíufélögin
viðskiptaráðuneytinu með bréfi
dags. 9/10 1968 að þau hefðu
fengið tryggingu fyrir því, að
hægt sé að kaupa til landsins
frá vestrænum olíufélögum með
fösturn samningum benzín- og
olíuþarfir fslands árið 1969 . . .
Lögðu olíufélögin sérstaka á-
herzlu á að tilboð þessi væru um
120.4 millj. kr. (kr. 78 millj. kr.
miðað við gengi dollars 57/—)
lægri miðað við verð á núgild-
andi samningi við Nafta annars
vegar og ofangreindar heildar-
þarfir af olíuvörum 1969 hins
vegar...
Óskuðu olíufélögin síðan eftir
því að ráðuneytið tæki afstöðu
til hvort eða að hve miklu leyti
samninganefndinni væri heim-
ilt að semia við Nafta um verð
og skilmála. er yrðu óhagstæð-
ari en verðtilboðin frá vestrænu
félögunum.
f svarbréfi viðskiptaráðuneyt-
isins til samninganefndarinnar
taldi ráðuneytið. með t.illiti til
framanritaðra upplýsinga. eðli-
legt að stefnt yrði að bví að ná
verulega auknum afslætti og
vænti ráðuneytið þess að samn-
ingarnir yrðu ekki óhagstæðari
en samningur ársins 1967, sem
gerður var í Moskvu 1966. en bá
lagði ráðuneytið áherzlu á bvð-
ingu þess fyrir efnahag landsins
að samningar tækjust og að ein-
hugur stæði um samningsgerð-
ina.“
Með þessu svari ráðuneytisins
var í raun synjað um frekari
samninga við hin vestrænu olíu-
félög og fyrirmæli gefin um að
semja við Sovétríkin um þarf-
ir ársins 1969. Niðurstöður
þeirra samninga voru þær, að
samið var um verð, sem sam-
svaraði 78 millj. kr. hærra verði
en það tilboð, sem íslenzku olíu-
félögin höfðu aflað sér ’frá vest-
rænum olíufélögum, eða 10.6%
hærra verði.
Með þetta 1 huga svo og aðra
framkvæmd, sem viðurkennd
hefir verið í samningsgerð við
Sovétríkin um kaup á olíuvör-
um, verður því að vísa því á
bug að forráðamenn olíufélag-
anna hafi vanrækt að gæta hags-
muna viðskiptamanna sinna í
sambandi við olíukaup frá So-
vétríkjunum.. Verður að telja,
að samningsgerð þessi hafi verið
gerð á stjórnmálalegum grund-
velli og þá væntanlega með það
í huga að greiða fyrir útflutn-
ingshagsmunum Íslands til So-
vétríkjanna.
VIÐSKIPT a PÁmjNEYTIÐ
ÞVINGAR
Jafnframt ætti þetta dæmi að
sýna. að það eru ekki íslenzku
olíufélögin, sem njóta einokun-
araðstöðu, heldur er fram-
kvæmd viðskiptaráðuneytisins
þvingun á olíufélögunnm. sem
skerðir athafnafrelsi beirra til
að ganga erinda viðskiptamanna
sinna. svo sem annars tíðkast
meðal vestrænna þióða.
Þegar viðskiptin við Sovétrík-
in byriuðu árið 1953 má segia
að skortur væri á olíum og verð-
lag því hagstætt. seliendum (sell-
er’s market). Hélzt slíkt ástand
allt fram til ársins 1958. Ástapð-
ur þessa ástands voru óróleikar
í olíulöndunum við austanvert.
Miðjarðarhaf. þ. e. Mossaden í
Iran 1953 og Súez-íhlutunin
FV 4 1973
9