Frjáls verslun - 01.08.1976, Side 16

framhald af bls. 13.
ÁRLEG MEÐALBREYTING í %
1972 1973 1974 1975 1976(áætl.)
Seðlar, mynt og
spariinnlán (M,)1 Seðlar, mynt og spari- og velti- 15.5% 31.6% 30.2% 24.9%
innlán 17.3% 26.2% 24.5% 26.8%
Þjóðarframleiðsla 24.6% 39.3% 45.7% 34.9% 30%
Framfærslukostn. Útlán innláns- 10.4% 22.2% 43.0% 49.0% 31%
stofnana1 20.6% 23.3% 44.5% 30.6%
1 Breyting á 12 mánuðum: 30. júni—30. júní.
1975
Innlánsbinding
Afurða og endur-
kaupalán
Landbúnaður
Sjávarútvegur
Iðnaður
Aðrir
11.410
12.524 100%
4.469 26%
5.856 47%
1.611 13%
588 5%
Þó að innlánsbindingin dragi
ekki úr útlánagetu á þann veg,
sem ætla mætti, þá hefur það
hins vegar tvenns konar áhrif
til mismununar á lánamarkaðn-
um:
Snemma á árinu 1975 'hóf
Seðlabankinn samningaviðræð-
ur við viðskÍDtabankana um út-
lánastefnu. í febrúar 1975 á-
kváðu Seðlabankinn og við-
skiptabankarnir, að bankarnir
ykju ekki útlán sín. Frá þess-
ari reglu voru þó nokkrar und-
antekninigar. Samkomulagið
átti að gilda til maíloka. Sam-
komulaginu var framhaldið um
sumarið og formlega endurnýj-
að snemma í október. í hnot-
skum þýddi þetta samkomu-
lag, að almenn útlán viðskipta-
bankanna ykjust ekki um mik-
ið meira en 13,5% á árinu.
Hækkunin varð þó 15.3% i
reynd. Þetta er bó töluverður
samdráttur frá árinu 1974, þeg-
ar þessi lán jukust um 42%.
Þessar tilraunir Seðlabankans
reyndust þó ekki eins árang-
ursríkar og að var stefnt vegna
fjögurra atriða:
• I.ífeyrissjóðirnir juku útlán
sín um 5300 milljónir króna
á sama tíma og innlánsstofn-
anir juku útlán sín um 10048
milljónir króna.
• Afurða- og endurkaunalán
Seðlabankans, aðallega til
landbúnaðar og sjávarút-
vegs. jukust um 52%.
• Fiárfestinffalánasjóðir juku
útlán sín um 52%.
• Ríkissióður iók skuldir sin-
ar við Seðlabankann um
157% eða m.ö.o. um 6066
milljónir króna.
í anríl 1976 náðu Seðlabank-
inn og viðskiptabankarnir sam-
komulagi um, að almenn útlán
viðskiptabankanna ykjust ein-
ungis um 16% á árinu. Þetta
er meiri aukning útlána, en sú
12% aukning, sem samið var
um í ársbyrjun og átti að gilda
út ágústmánuð. Þessi útlána-
stefna ber þó öll einkenni sam-
dráttar, þegar það er haft í
huga, að verðbólgan mun
sennilega aukast um 28% á ár-
inu og einnig þegar þess er
eætt, að viðskintabankarnir
hafa sennilega náð útlánaþak-
inu þegar.
í febrúar 1975 hækkaði
Seðlabankinn bindiskylduna
við bankann úr 22% í 23%. Á
ný í anríl 1975 var bindiskyld-
an hækkuð í 25%. Er nú há-
marksbindiskyldu samkvæmt
lögum um Seðlabankann náð.
Bindiskyldan á nýjum innlán-
um er hins vegar 30% þar til
25% bindiskyldu er náð.
Innlánsbinding hérlendis er
allt annað hagstjórnartæki
heldur en víða erlendis. Hækk-
un innlánsbindingar þýðir því
ekki almennt þann samdrátt i
útlánagetu vegna margfeldis-
áhrifa, eins og breytinig bindi-
skyldunnar gefur til kynna,
þar sem það fé, sem fæst í
Seðlaþankann vegna innláns-
bindingarinnar er notað til þess
að fiármagna afurða- og endur-
kaupalán bankans, sem aðal-
lega fara til sjávarútvegs og
vinnslustöðva landbúnaðarins.
Innlánsbindingin er því í nokk-
uð nánu samræmi við afurða-
og endurkaupalán bankans:
• Það er ódýr uppspretta fjár-
magns fyrir vinsæla at-
vinnuvegi, sem setur þá í
betri aðstöðu umfram aðra
atvinnuvegi.
• Ríkisbankarnir þrír eru með
um 73% af afurða- og end-
urkaupalánum, en tillag
þeirra til bindiskyldunnar er
aðeins um 63%.
í júlí 1974 voru vextir hæfck-
aðir verulega. Þá hækkuðu víx-
ilvextir úr 11% í 16%. Vextir
voru á ný hækkaðir í anríl
1976: Víxilvextir í 16%% en
við aðra útlánavexti bættist
1%. Vextir á afurða- og endur-
kaupalánum breyttust þó ekki,
en vextir á þeim lánum eru
milli 8% og 10%. Þá var einnr
ig þúið til nýtt útlánafyrir-
komulag — vaxtaaukalán —
sem bera 22%% vexti.
Þó að vextir séu háir miðað
við það, sem tíðkast erlendis,
eru þeir lágir miðað við hraða
verðbólgunnar og því þess ekki
megnugir að beina fjármagni
til hagkvæmustu fjárfestingar-
tækifæranna. Þessir háu vextir
eru samt sem áður mikill
kostnaður fvrir flest fvrirtæki.
Það er því brýnt verkefni að
draga úr hraða verðbólgunnar
og leyfa vöxtum að ákvarðast
af markaðsaðstæðum, svo að
hægt sé að reka skynsamlega
fiárfestingarstefnu og atvinnu-
vegimir eigi auðveldara með
að starfa og hyggja að framtíð-
inni,“ segir í skýrslu Verzlun-
arráðsins.
16
FV 8 1976