Frjáls verslun - 01.03.1977, Qupperneq 24

Grcinar og uiðlöl
IUeð 100 milljarða
á bakinu
Grein eftir dr. Guðmund iMagnússon
prófessor
Erlendar lanigtímaskuldir
námu í árslok 1976 tæplega 100
milljörðum króna og hafa á-
reiðanlega náð þeirri tölu til
fulls þegar þetta er ritað. Þessi
tala er snöggtum hærri en allur
vöruútflutningur á því ári og
hærri en fjárlög þess árs. En
hvernig á að meta hver
greiðslugetan sé og hver hættu-
mörk skuldasöfnunar eru? Og
hvert stefnir íslensk skulda-
söfnun við útlönd?
FRAMLEIÐSLA EÐA
NEYSLA?
Því er oft haldið fram að
mestu máli skipti að erlend lán
séu tekin til kaupa á fram-
leiðslutækjum fremur en til
neyslu. Vitaskuld e.r talsvert til
í þessu og því eðlilegt, að land
sem er í örri uppbyggingu safni
erlendum skuldum að vissu
marki í upphafi. Á hinn bóginn
er heldur ekki óeðlilegt að grip-
ið sé til lántöku erlendis til að
jafna sveiflur í þjóðfélagi með
óstöðugar þjóðartekjur. Hins
vegar er á hverjum tíma oft
ógerningur að skera úr um
hvaða lán fara til framleiðslu-
aukningar og hver til neyslu.
Þetta er svinað og þegar stór-
fyrirtæki tekur lán bæði til að
standa undir fjárfestingu og
rekstri. Og síðast en ekki síst
retur liðið nokkur tími þa.r til
fiárfesting fer að skila sér, ef
hún þá gerir það á annað þorð.
GREIÐSLUBYRÐI
Þess vegna er greiðslubyrði
erlendra lána yfirleitt mæ'ld í
hlutfalli við útflutnimgstekjur,
þegar meta skal hve íþyngjandi
hún sé. Það mælir einnig með
því að nota útflutningstekjur
til samanburðar fremur en
þjóðartekjur, að afborganir og
vextir eiga að greiðast í erlend-
um gjaldmiðli.
Greiðslubyrði erlendra lána
til langs tírna nam í árslok 1976
næstum 15% af útflutnings-
tekjum, eni þessi hlutfallstala
hefur lengstum verið 9—11%
á undanförnum árum.
HÆTTUMÖRK
Fáar þjóðir hafa eins þunga
greiðslubyrði og íslendingar og
engar nágrannaþjóðanna ef
miðað er við útflutningstekjur.
Eigi að síður mun lánstraust
okkar gott erlendis sakir skil-
vísi og stjórnarfars. í sjálfu sér
er það teygjanilegt hve erlend
skuldasöfnun má verða mikil
án þess að í óefni sé komið.
Hins vegar fer va.rt milli mála
að skuldasöfnun við útlönd er
sú stærð sem stjórnmálamenn
komast síst hjá að horfast í
augu við. Að sjátfsögðu er sam-
band milli verðbólgu og skulda-
söfnunar en verðbólgan er að
sumu leyti einkamál hverrar
þjóðar en leita verður til annr
arra um lán og kiör. Þess
vegna hlvtur mikil erlend
skuldabyrði að setja stjórn
efnahagsmála þröngar skorður
og athafnafrelsi hverrar ríkis-
stjórnar yfirleitt. Sá einstak-
lingur sem skuldar meira en
nemur árslaunum í lánum til
10 ára eða skemmri tíma getur
vart um frjálst höfuð strokið.
Nú er svo komið að íslenska
þjóðin skuldar erlendis árs-
tekjur sínar af útflutningi.
Jafnframt er svo komið að
önnur hver króna sem slegin er
í nýjum lánum fer til að greiða
afborganir og vexti af fyrri
lánum. Þrátt fyrir allt tal um
efnahagslegt sjálfstæði sem við
erum sammála um að sé höfuð-
nauðsyn, ihefur lífskjö.rum okk-
ar verið haldið uppi af öðrum
þjóðum á undanförnum árum.
Banidaríkjamenn miðla okkur
af evrópudölum, Rússar lána
okkur eldsneyti og Arabar af
olíuauðnum..
LÁNSKJÖR
Við höfum orðið að hlíta því
að fæstir vilja lána okkur
nema gegn ríkisáby.rgð en með
Ihenni hafa lánskjör verið til-
tölulega hagstæð. Umsvif á
hinum svonefnda evrópudoll-
aramarkaði jukust mikið á síð-
astliðnu ári, en hann sækir til-
verurétt sinn til umframfjár
bardarískra banka, ýmissa
evrópuríkja og nú upp á síð-
kastið 'hefur fjárstreymi til
hans aukist frá OPEC-löndun-
um. Hin mikla aukning á fram-
boði lánsfjár varð að nokkru
24
FV 3 1977