Frjáls verslun - 01.09.1979, Blaðsíða 21

Gámar — bylting í
flutningum á sjó
Árið 1911 birtist í aprílhefti tímaritsins American
National Geographic Magazine, auglýsing frá fyrir-
tækinu Bowiing Green Storage and Van Company,
sem sýndi hvernig stálgámi er lyft um borð í skip.
Þetta eru væntanlega fyrstu merkin um notkun
gáma við vöruflutninga með skipum.
Framfarir í gerö gáma og notkun
þeirra uröu næstu áratugi mjög
litlar, þangaö til 1956 aö maður
nokkur, McLean aö nafni, tekur til
aö flytja 33 feta gáma á þilförum
olíuskipa, sem sigldu á milli
Houston og New York. Fyrirtæki
hans hét á þessum tíma ,,Pan Atl-
antic", en nafninu var breytt í Sea
Land Service. McLean byrjaöi síö-
an gámaflutninga í gámaskipum
áriö 1958, og á nú Sea Land Ser-
vice, stærsta gámaskipaflota í
heimi, í einkaeign.
Frá því að McLean hóf gáma-
flutninga sína hefur notkun þeirra
vaxiö svo óöfluga, aö áriö 1975
nam notkunin 50% af öllum vöru-
flutningum og er nú spáö að i ná-
inni framtíð veröi hún um 80%.
Hvað er gámur?
Orðið gámur þýddi hér áöur fyrr
stórt ílát, herbergi eöa gímald, en
hefur nú fengið viðtækari merk-
ingu og þýöir nú í hugum flestra
vöruflutningakassi. Orö þetta í
þessari siöustu merkingu er frekar
ungt og festist endanlega í málinu í
Vestmannaeyjagosinu 1973, en
viö brottflutning húsbúnaöar þaö-
an voru gámar mjög mikið notað-
ar.
í alþjóðlegum staöli (ISO, Inter-
national Standard Organization)
er skilgreiningin í stuttu máli þessi:
Gámur er kassi meö stálrömmum,
sterku gólfi og dyrum á öörum
enda, sem má læsa, til þess aö
vernda vöruna gegn þjófnaöi og
skemmdum. Stálrammarnir veröa
aö vera nægilega sterkir svo stafla
megi fulllestuöum gámum í a.m.k.
sjö hæöir. Auk þess verður gólf
gámsins aö vera nægilega sterkt til
þess aö geta borið lyftara með
fullan þunga af vörum.
Allt bendir til þess aö gáma-
flutningar í heiminum eigi eftir aö
aukast á næstu árum, enda hafa
þeir aukist um 10 til 15% á ári
undanfarin ár. Bygging sérstakra
gámaskipa hófst árið 1962 og tólf
árum síöar voru í heiminum 417
gámaskip.
Kostir gámaflutninga
i dag eru í notkun í heiminum yfir
2 milljónir gáma eða 2.6 milljón
TEU (TEU twenty feet equival-
ent units)
Þegar gámaflutningarnir hófust
fyrst á sjötta áratugnum var
ástæöan ef til vill fyrst í staö hin
gífurlega hækkun á launakostnaöi
viö lestun og losun skipa. Meö
gámanotkun minnkar bjötími skip-
anna í höfnum og kostnaður við
lestun og losun lækkar.
Kostir gámaflutninga eru meöal
annars eftirfarandi:
1. Betri þjónusta viö viðskipta-
vini, t.d. örari þjónusta, ,,door to
door", ,,rail sea rail", ,,rail sea
road", ,,road air road".
2. Minni hætta á vöruskemmd-
um.
3. Minni umbúðakostnaður hjá
sendanda.
4. Lækkun tryggingakostnaöar.
5. Minni þjófnaðarhætta.
6. Vegna fjölbreytilegra gerða
gáma er unnt aö leysa margar
sérþarfir viöskiptavinanna, en slíkt
væri ef til vill ekki hægt nema meö
fleiri en einni gerö skipa.
21