Frjáls verslun - 01.11.1999, Page 74

-&FRÆBI
2000-vandinn!
Dómsmál framundan?
Eftir Svavar Pálsson lögfræðing
Nokkuð hefur verið rætt og ritað um
hinn svokallaða 2000-vanda á síð-
ustu misserum. Þetta á þó ekki við
innan lögfræðinnar en þar á bæ bíða
menn þó sennilega átekta. Sá er þetta rit-
ar er hins vegar ekki þolinmóðari en svo
að með þessum greinarstúf er ætlunin að
reyna að veita svolitla sýn inn í lítið brot
þeirra lögfræðilegu vandamála sem
hugsanlega munu skjóta upp kollinum í
upphafi næsta árs. Verður það einkum
gert með hliðsjón af því þegar um hug-
búnað er að ræða. Reynt er að varpa ljósi
á valin álitamál, einkum um gildi kaupa-
laganna og áhrif grandsemissjónarmiða,
m.a. í tengslum við rétt til skaðabóta, sem
dómstólar munu líklega standa frammi
fyrir þegar 2000-vandinn segir til sín,
væntanlega á fyrstu íjórum til sex fyrstu
mánuðum næsta árs. Ljóst er að afleið-
ingarnar geta orðið margflóknar og ein-
sýnt er að hvort sem afleiðingar vandans
verða meiri eða minni en nú er gert ráð
fýrir þá eru útgjöld fyrirtækjanna í land-
inu vegna 2000-vandans mikil.
Kaupalögin Við lausn lögfræðilegara
vandamála varðandi 2000-vandann er
mikilvægt að gera sér grein fýrir því að
ýmislegt bendir til þess að þýðing grund-
vallarlöggjafar íslenskra viðskipta,
kaupalaganna nr. 39/1922, sé takmörk-
uð. Kaupalögin voru í upphafi mest-
megnis staðfesting á nokkrum af megin-
reglum kröfuréttar, sem gilda hvort sem
kaupalögin teljast eiga beinlíns við um
álitaefni eða ekki. Það sem skiptir hins
vegar meginmáli í tengslum við 2000-
vanda í tölvuforritum er hvort ársfrestur
54. gr. kaupalaganna telst eiga við, en sú
regla kveður á um eins árs frest til að
koma fram með andmæli vegna galla og
mælir því fýrir um þann hámarkstíma
sem seljandi á það á hættu að kaupandi
ijúfi ársfrestinn. Verði talið að kaupalög-
in eigi beinlínis við, tapar kaupandi því
Hver erhin lagalega hlib 2000-
vandans? Dómstólar munu líklega
standa frammi fyrir mörgum skaba-
bótamálum næstu mánuðina vegna
2000-vandans. Hver ber ábyrgðina?
vandefndaheimildum sínum þegar eitt ár
er liðið frá þvf að kaup áttu sér stað ef
hann hefur ekki tilkynnt það til seljanda.
Staðlaður eða sérpantaður hugbúnaður?
Almennt er talið að spurningin um það
hvort kaupalögin gildi um forrit velti á
því hvaða þættir það eru sem eru ríkj-
andi í greiðslunni, það er hvort lausafjár-
eða þjónustuþátturinn er meira áberandi.
A þessari greiningu veltur það síðan
hvaða vanefndaúrræði, vegna galla og
vanefnda að öðru leyti, koma til skoðun-
ar, en 2000-vandi í tölvuforritum telst
vera galli í lögfræðilegum skilningi. í fjöl-
Greinarhöfundur, Svavar Pálsson, er lög-
frœðingur frá lagadeild Háskóla íslands.
Hann starfar sem fulltrúi á Lögmannsstofu
Andra Arnasonar og Bjarka Diego, Suður-
landsbraut 6.
skipuðum dómi Héraðsdóms Reykjavík-
ur frá 13. desember 1993 í málinu nr. E-
1307/1992 komu fram afar athyglisverð-
ar hugleiðingar um muninn á sérhönn-
uðum og stöðluðum hugbúnaði. Þar
kemur fram að ef keyptur er hugbúnað-
ur, sem framleiddur er samkvæmt for-
sendum kaupanda og sérsniðinn að hans
óskum, þá sé um að ræða kaup á þjón-
ustu. Hins vegar ef keyptur er staðlaður
hugbúnaður sem framleiddur er sam-
kvæmt forsendum framleiðanda og seld-
ur sem slíkur, þá sé um að ræða almenn
vörukaup. Dómurinn taldi að í umræddu
tilviki hefði verið um að ræða hugbúnað
sem settur var á almennan markað en
ekki sérhannaður fyrir viðskiptavininn,
þótt uppsetning kynni að vera mismun-
andi miðað við þarfir og forsendur hvers
og eins. Því þótti eðlilegt að líta á hin um-
deildu viðskipti eins og hver önnur vöru-
kaup, sem ákvæði laga nr. 39/1922 um
lausafjárkaup tækju til.
Vitneskja framleiðenda um 2000-vandann
Þar sem engir dómar taka beina afstöðu
til fyrrgreinds álitamáls, sbr. þó áðurtil-
vitnaðan dóm sem einungis er hægt að
líta á sem ákveðna vísbendingu þar eð
um hugleiðingar héraðsdómara var að
ræða en ekki beinar forsendur niður-
stöðu, er ekki hægt að komast að óyggj-
andi niðurstöðu um að ársfrestur kaupa-
laganna eigi alls ekki við um gallaðan,
sérhannaðan hugbúnað. Engu að síður
verður að telja að líkur verði íyrirfram
taldar vera fyrir því að svo sé. Ber þar
hæst að líta verður á ársfrestinn sem
ígrundaða ráðstöfun af hendi löggjafans
til að stuðla að jwí að jafnvægi ríki milli
þeirra sjónarmiða er annars vegar
standa til þess að tryggja réttar efndir og
hins vegar tillitsins til eins árs notkunar,
sem óhjákvæmilega torveldar gallamat-
ið, en það á að sjálfsögðu ekki við um
hugbúnað. Þar að auki verður að telja að
framleiðendur hafi almennt haft eða átt
að hafa vitneskju um 2000-vandann í
74