Frjáls verslun - 01.11.1999, Side 86

ENDURSKOÐUN
greiddur. Hér hefur gjöldum verið frestað og þau ekki tilfærð
á því tímabili sem þau tilheyra með þeim afleiðingum að af-
koma sýnist betri en ella.
Tvær aðferðir hafa verið í boði við sameiningu fýrirtækja.
Samkvæmt annarri er litið svo á að um sameiningu hagsmuna
tveggja eða fleiri fyrirtækja sé að ræða (e. poolings-of-interest
method) og því eru reikningsskil fyrirtækjanna nánast lögð
saman. Skiptir þá engu þó að ákvörðun um sameininguna hafi
verið tekin undir lok árs, rekstrarreikningur hins sameinaða
fyrirtækis er afturvirkur, ef svo má segja, og tekur tíl beggja fyr-
irtækjanna allt árið. Þessi aðferð olli því að verulegur áhugi var
á sameiningu hjá fyrirtækjum á sjöunda áratugnum, sérstak-
lega í Bandaríkjunum. Rannsóknir leiddu svo í ljós, að það var
bókfærsluaðferðin fremur en hin svonefndu samlegðaráhrif
sem olli sameiningarfárinu. Nú vill svo tíl að einmitt um þess-
ar mundir er bandaríska reikningsskilanefndin að hugleiða,
hvort ekki eigi að banna aðferðina og skylda fyrirtæki tíl þess
að líta svo að eitt fyrirtæki í sameiningunni sé í raun að kaupa
hin. Sú aðferð (e. purchase method) er þó ekki gallalaus held-
ur, því samkvæmt henni hafa fyrirtæki orðið uppvís að því að
kalla allt yfirverð viðskiptavild. Það kemur að góðu gagni, því
þá er frestað gjaldfærslu yfirverðsins og afkoma eftir samein-
ingu sýnist betri en ella væri. Raunar eru þess einnig dæmi að
allt yfirverðið sé fært framhjá rekstrarreikningi en fært þess í
stað tíl lækkunar á eigin fé. Sá háttur var heimilaður í Bretlandi
um tíma en hefur nú verið bannaður vegna misnotkunar.
Rekstrarleiga Til þess að hlífa efnahagsreikningi við skuldum
hafa fyrirtæki gripið til þess ráðs að gera rekstrarleigusamn-
inga sem eru ágætt dæmi um svonefnda fjármögnun utan efna-
hags (e. off-balance sheet financing). Samkvæmt þessum
samningum er leiga færð tíl gjalda við greiðslu en leiguskuld og
samsvarandi leigueign ekki færð í bækur, en það væri þó ekki
heimilt ef um kaupleigu- eða fjármögnunarleigusamning væri
að ræða. Til þess að tryggja áframhaldandi afnotarétt er síðan
sett inn ákvæði um einhvers konar afnota- eða kauprétt í lok
leigutíma. Meiðingin af þessu er sú að peningaleg staða fyrir-
tækis sýnist betri en hún er í raun og veru. Það þarf nú ekki að
fara út fyrir landsteinana tíl þess að finna dæmi í þessa veru, svo
nýleg í opinberri umræðu sem þau hafa verið.
Makskipti á eignum Makaskiptí á eignum er ágætt innlent
dæmi um skapandi reikningsskil. Þetta gæti t.d. tekið tíl kvóta.
Tveir aðilar eiga kvóta en hann er annaðhvort ekki bókfærður
eða langt undir markaðsverði hjá báðum. Ahugi stendur nú tíl
þess að hækka bókfærða verðið tíl þess að geta sýnt betri eigna-
og eiginfjárstöðu. Fyrirtækin hafa því makaskiptí á kvótum og
bókfæra söluhagnað af þeim kvóta sem látínn er af hendi með
þeim afleiðingum sem að er stefiit. Samkvæmt
ákvæðum íslenskra laga er vafasamt að unnt sé að
gera athugasemd við þessi viðskipti en þau standast
hins vegar ekki skoðun ef miðað er t.d. við banda-
rískar reglur. Þar er litið svo á að hér sé um sýndar-
viðskiptí að ræða.
Annað dæmi af svipuðu tagi varðar sölu á eignum
rétt fyrir áramót í því skyni að færa söluhagnað. Fyr-
irtæki gæti t.d. selt verðbréf undir lok árs en keypt
þau aftur í byijun nýs árs. Þegar allt er skoðað hefur
í raun ekkert gerst en sýndarviðskiptin leiða til þess
að eigna- og eiginJjárstaða batnar og þá skiptír ekki
minna máli fyrir seljandann að birt afkoma í rekstr-
arreikningi batnar sem söluhagnaðinum nemur.
Gjaldfærsla eða eignfærsla? Ef afkoma er ekki
nógu góð en forráðamenn fyrirtækis hafa tröllatrú
á framtíðarmöguleikum þess, gætí ein leið til að
bæta afkomuna verið að fresta gjaldfærslu kostnað-
ar. Rökin fyrir eignfærslu kostnaðar væru þau, að
kostnaðurinn varði framtíðartekjur, sé nokkurs
konar upphafskostnaður vegna nýrra verkefna eða
framleiðsluvara sem komi á markað á næstu miss-
erum. Þetta háttalag er varið með því að vísa til
svonefndrar jöfnunarreglu reikningshalds en sam-
kvæmt henni ber að jafna kostnaði á mótí tekjum.
Samkvæmt íslenskum lögum og góðri reiknings-
skilavenju er möguleiki á færslum af þessu tagi en
hins vegar virðast Bandaríkjamenn hafa gefist upp
fyrir misnotkuninni og krafist gjaldfærslu.
Hér skal staðar numið en dæmin gætu verið
miklu fleiri. Að lokum þó þetta. Semjandi reiknings-
skila á auðvitað að veita allar nauðsynlegar upplýs-
ingar um það hvernig þau eru samin en lesandi
reikningsskila verður að átta sig á því að nokkurt
svigrúm er tíl frásagnar. 33
Handbók fyrir
stjórnendur
og hluthafa
disklingur ffylgir
e i n k a
'~f é I ö g
5.990 kr.|
Almennt verð:
Verð til félaga í klúbbnum: 4.790 kr.
Bókin Einkahlutafélög - stofnun, réttindi og skyldur
útskýrir lögin um einkahlutafélög á einföldu og skýru máli.
Bókin er ætluð þeim sem koma að rekstri einkahlutafélaga:
stjórnarmönnum, framkvæmdastjórum, hluthöfum og öðrum.
( bókinni erfjöldi uppsettra skjala
og fylgja þau með á disklingi.
Pöntunarsími:
535 1025
Bókaklúbbur atvinnulíffsins