Frjáls verslun - 01.05.2000, Qupperneq 68

ENDURSKOÐUN
Hættum með verðle
Stefán Svavarsson, löggiltur endurskoðandi, skrifar að þessu sinni um
verðleiðrétt reikningsskil og vill hœtta þeim. „Það vœri til þess fallið
að greiða fyrir aðgangi íslenskra fyrirtœkja að erlendum mörkuðum. “
Stefán Svavarsson, löggiltur endurskobandi, vill
hætta verðleiðréttingum við gerð íslenskra reiknings-
skila en sl. 20 ár hefur við gerð reiknings- og skatt-
skila hérlendis verið tekið tillit til áhrifa verðbólgu á
afkomu- og efnahagsmœlingar fyrirtœkja.
Eftír Stefán Svavarsson, löggiltan endurskoðanda
Síðastliðin 20 ár hefur við gerð reiknings- og skattskila hér
á landi verið tekið tillit til áhrifa verðbólgu á aíkomu- og
efnahagsmælingar fyrirtækja. Á áttunda áratugnum var
verðbólga meira en 35% á ári og á þeim níunda var hún meira
en 40%, svo að ekki þarf að efast um að gild ástæða var til þess
að leiðrétta reikningsskil fyrir áhrifum verðbólgunnar. Sérstak-
lega verður það ljóst, þegar haft er í huga það mat Alþjóðlegu
reikningsskilanefndarinnar að reikningsskil, sem byggð eru á
hefðbundnum aðferðum, þ.e. án verðleiðréttinga, séu nánast
gagnslaus við skilyrði óðaverðbólgu. Nefndin segir að óðaverð-
bólga ríki ef verðbólga er meiri en 100% yfir þriggja ára tímabil
en það svarar til um 26% verðbólgu á ári. Á tíunda áratugnum
verður verðbólgan hins vegar aðeins um 3% að meðaltali á ári.
Það sýnist því vera tímabært að hætta verðleiðréttingum við
gerð íslenskra reikningsskila.
En þó að verðbólga sé lág er ekki alveg sjálfgefið að
ástæða sé til þess að hætta verðleiðréttingum. Það fer því
vel á því að skoða helstu rökin fyrir því að hætta verðleið-
réttingum um leið og rökin með því að gera slíkar leiðrétt-
ingar eru einnig skoðuð. Þá sýnist einnig ástæða til þess að
fjalla um þá áleitnu spurningu í þessu samhengi: Hversu há
þarf verðbólga að vera til þess að efni reikningsskila breng-
list svo alvarlega að leiðréttinga sé þörf? Byrjum á rökunum
með verðleiðréttingum.
í byrjun áttunda áratugarins var meiri verðbólga í Banda-
ríkjunum en þar hafði verið um langt árabil. Skýringar var
einkum að leita í hækkun á olíuverði. Við þessar aðstæður
fóru fram umræður um hvort ekki væru efni til að leiðrétta
reikningsskil vegna verðbólgu sem varð mest á þessum
tíma um 10%. Einn ágætur fræðimaður sagði eftirfarandi
sögu í því skyni að skýra rökin fýrir verðleiðréttingum við
afkomumælingar fyrirtækja á fundi hjá bandaríska verslun-
arráðinu. Tveir kaupmenn hittust á mánudagsmorgni á leið
til vinnu þegar annar segir: Eigum við ekki að fara að veiða
í dag og loka búðum okkar? Hinn svaraði: Ekkert kæruleysi
lagsi, við sinnum okkar viðskiptavinum. Sá fyrri lét sér ekki
segjast, lokaði búðinni og hélt til veiða. Hinn hafði opið en
seldi aðeins eina vöru allan daginn. Um kvöldið settist hann
niður og fór að reikna út gróðann af rekstri dagsins. Niður-
staða hans kemur fram í töflu 1:
Tafla 1
Réttur Reglur
útreikningur skattalaga
Söluverð vörunnar .. 150.000 150.000
Kaupverð vörunnar (100.000)
Endurkaupaverð vörunnar .. (130.000)
Brúttó ágóði af sölunni 20.000 50.000
Verslunarkostnaður .. (30.000) (30.000)
Hagnaður (tap) fyrir skatta .. (10.000) 20.000
Skattur - 30% (6.000) (6.000)
Hagnaður (tap) vegna rekstrar.. .. (16.000) 14.000
Nú áttaði hann sig á því að hann hefði betur farið til veiða
eins og félagi hans gerði, þá hefði hann a.m.k . ekki tapað
16.000,-
Eins og í töflunni kemur fram miðar kaupmaðurinn við end-
urkaupaverð vörunnar fremur en upphaflegt kaupverð, enda
verður hann að endurnýja birgðir. Samkvæmt reglum skatta-
laga miðast útreikningur hins vegar við upphaflegt kaupverð og
því verður skattur 6.000, jafnvel þótt hann hafi í raun tapað á við-
skiptunum. Það var meðal annars af þessari ástæðu sem banda-
ríska verslunarráðið krafðist þess og fékk viðurkennda til skatts
þá reglu að miða útreikning á kostnaðarverði seldra vara við
svokallaða lífó-aðferð (e. last-in, first-out). Samkvæmt henni
færist til gjalda síðasta kaupverð vöru og því sýnist brúttó ágóði
lægri en að miða við svokalla fífó-aðferð (e. first-in, first-out).
Það hefur hins vegar þann galla i för með sér að birgðir í efiia-
66