Lesbók Morgunblaðsins - 18.12.1995, Page 22

ÁNING á Unastöðum. Með birtu í bijósti og í geislum síðsumarsólar. Fr.v.:
Erling, Kári, Hallfríður og Sigurbjörn.
Ljósmyndirnar tók greinarhöfundurinn.
UPP Heljarbrekkur, Erling teymir, Káriríður.
í fótspor
feðranna
Sumarið 1986 var ég staddur á Sauðárkróki og
komst þá á snoðir um þá fyrirætlun nokkurra
Sauðkrækinga að fara ríðandi yfir Heljardals-
heiði, sem er gömul þjóðleið milli Skagafjarðar
og Eyjafjarðar. Nánar tiltekið úr Kolbeinsdal í
Skagafirði yfir í Svarfaðardal í Eyjafírði.
Þeir sem hugðu á ferð þessa voru: Maron
Pétursson, þáverandi starfsmaður Búnaðar-
sambands Skagafjarðar, oft kenndur við
Ásgeirsbrekku í Viðvíkursveit, ísak Árna-
son, smiður og þáv. bæjarstarfsmaður á
Sauðárkróki, Kári Steinsson frá Neðra-Ási
í Hjaltadal, íþróttakennari og þáv. sundlaug-
arvörður á Sauðárkróki og eina konan í
förinni, Hallfríður Kolbeinsdóttir frá Skriðu-
landi í Kolbeinsdal, nú bankastarfsmaður á
Akureyri. Ég átti þess kost að slást í för
með þessu fólki og þrátt fyrir óhetjulegan
viðskilnað minn við hestamennsku hér um
árið, er sá brúni hans afa míns þeytti mér
ofan af Nöfum lengst niður í Gijótklauf við
Sauðárkrók, ákvað ég að slást í hópinn.
Þeir félagarnir höfðu alllengi ráðgert þessa
ferð sem skemmtiferð til að hitta frændur
sína og vini í Svarfaðardal. Fleira bar þó
Sagt frá ferð sem farin
var á hestum frá
Sauðárkróki um
Hjaltadal og upp á
Heljardalsheiði, sem var
seinfarinn og hættulegur
Qallvegur milli Hjaltadals
og Svarfaðardals.
Eftir STEIN KÁRASON
ÁFANGA fagnað við Stóruvörðu. Greinarhöfundur,
Maron, Kári, Hallfríður, ísak. Útsýni til Svarfaðardals.
til eins og seinna kom í ljós, því öll vorum
við að feta í fótspor feðranna.
Tvö HRAUSTMENNI
Ferðin hófst frá hesthúsabyggð Sauð-
krækinga þar sem reiðskjótarnir, 9 talsins,
höfðu verið sveltir nóttina áður. Riðið var
sem leið lá austur sandinn og yfir gömlu
brúna á Héraðsvötnum vestari. Þar má sjá
í grennd við austari brúarsporðinn rústir,
Ieifarnar af skýli ferjumanna. Þar sinnti
lengi erfíðu og erilsömu starfí feijumanns
hraustmennið Jón Ósmann Magnússon, sem
að lokum gekk í ósinn „í Jesú nafni“ og lét
þar líf sitt.
Þegar yfír brúna var komið og upp á
Nesið var áð skamma stund. Hrossin gripu
niður og ferðafélagamir virtu fyrir sér út-
sýnið út Skagafjörð, en þar blasir við hin
mikilfenglega og sögufræga Drangey, mat-
arkista Skagfirðinga að fornu og nýju. Aust-
ar eru Málmey og Þórðarhöfði og loks má
sjá litla eyju eða hólma rétt austan við
Hegranesið er Lundey nefnist. Áfram var
haldið niður á sandinn við austari Vötnin
skammt frá hinu forna Hegranesþingi. Þar
kom kappinn Grettir Ásmundsson dulbúinn
og þá sekur skógarmaður og glímdi við
bændur eins og frægt er orðið af sögum.
Leiðin sóttist vel austur sandinn enda hest-
arnir léttir í spori. Var nú haldið með vegin-
um og yfír brúna á austari Vötnunum
skammt neðan við bæinrí Lón. Síðan sem
leið liggur með þjóðveginum um Viðvíkur-
sveit austur að Hjaltadalsá og yfir hana á
Galgabrú. Frá brúnni er skammt að Neðra
-Ási í Hjaltadal. Þar voru hrossin geymd
um nóttina og eftir að hafa þegið góðgerð-
ir hjá húsbændum í Neðra-Ási morguninn
eftir var lagt á fákana og búist til ferðar.
Þar bættust í hópinn bræðumir í Ási, Erling-
ur bóndi og Björn Garðarssynir, með fimm
reiðskjóta sína. Var nú haldið yfir lágan
Ásinn sem aðskilur Hjaltadal og Kolbeins-
dal. Þar má sjá á hægri hönd svokallað
Bænhús, nú peningshús, en þar mun hafa
staðið eitt af fyrstu Guðshúsum hér á landi.
Umhverfís Bænhúsið er forn grafreitur og
em þessar minjar nú friðaðar.
UNDIR Heljarhrekkum íágúst 1995, Heljardalsheiði að baki. Erling
bóndi í Neðra-Ási býst til að ferja hópinn yfir Kolbeinsdalsá.
í Kolbeinsdal
Þegar yfir Ásinn er komið blasir við jörð-
in Sviðningur austan árinnar Kolku sem
fellur um Kolbeinsdal. Bærinn stóð undir
Hnjúkum, háum fjöllum sem eru útverðir
Tröllaskaga að vestan. Þar gerðist sá
hörmulegi atburður árið 1925 að snjóflóð
féll úr fjallinu yfir bæinn og fórust þar þijár
manneskjur. Næsti bær innan við Sviðning
var Saurbær, en þar er grösugt land og
kostamikið. Þá er næst Skriðuland, en þar
bjuggu síðast heiðurshjónin Kolbeinn Krist-
insson fræðimaður og Kristín Guðmunds-
dóttir, foreldrar Hallfríðar. Á Skriðulandi
var oft gestkvæmt áður og fyrrum þegar
heiðin var fjölfarin, enda var bærinn næsta
byggða ból við Heljardalsheiði að vestan.
Þeir feðgar Kolbeinn og Kristinn sáu um
viðhald á símalínum yfír heiðina auk þess
sem þeir fylgdu ferðamönnum oftsinnis þar
um. Var margur fótlúinn ferðamaður feginn
góðum beina við ferðalok og við upphaf
ferðar á Skriðulandi. Talinn var röskur fjög-
urra stunda gangur frá Skriðulandi að Atla-
stöðum í Svarfaðardal.
Hópurinn hélt nú gamlar kúagötur, fram
Kolbeinsdal vestan ár, uns komið var að
Unastöðum en þar var áð í sólskini og dreypt
á bijóstbirtu úr ferðapelum. Bæjarhús úr
timbri standa uppi á Unastöðum og hafa
verið sæmilega reisuleg, en nú opin fyrir
öllum veðrum og skepnum í dalnum. Gegnt
okkur handan ár eru brattar hlíðar og hamr-