Morgunblaðið - 03.01.2001, Blaðsíða 55

MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 3. JANÚAR 2001 55
is þá sendi hann afar skemmtileg
sendibréf, blaðaúrklippur og hringdi
til að fylgjast með okkur. Afi hafði
mikinn hug á að Björn flytti aftur til
Íslands frá Bandaríkjunum og honum
varð að ósk sinni, því í ár flutti Björn
heim og hitti afa því oft þetta síðasta
ár sem hann lifði.
Á Hávallagötunni hittist stórfjöl-
skyldan í glæsilegum boðum hjá
Ragnheiði og afa og var hann hrókur
alls fagnaðar. Afi var skemmtilegur
maður og sannkallaður gleðigjafi á
góðri stund.
Við systkinin frá Hvolsvelli, makar
okkar og börn þökkum afa fyrir alla
hans elsku í okkar garð og vottum
Ragnheiði og börnum hans samúð.
Björn, Ingibjörg og Hrafn.
Björn Fr. Björnsson var einn
þeirra sem snemma á tuttugustu öld-
inni brutust til mennta með því að
vinna fyrir sér með námi. Hann lauk
stúdentsprófi árið 1929 og lagaprófi í
febrúar 1934. Strax á öðru ári eftir að
hann lauk prófi var honum falið
vandasamt embætti sýslumanns,
fyrst í Árnessýslu um skeið og síðar í
Rangárvallasýslu en hann tók við því
embætti í nóvember 1937 og gegndi í
full 40 ár. Þegar ég kynntist Birni fyr-
ir réttum tuttugu árum hafði hann
fyrir nokkru lokið löngum og farsæl-
um embættismannsferli sínum. Þau
Ragnheiður höfðu flust frá Hvolsvelli
á Hávallagötuna í Reykjavík, þar sem
þau höfðu haft sitt annað heimili á
meðan Björn sat á Alþingi. Kynni mín
af Birni voru á vettvangi fjölskyld-
unnar. Hann hafði kvænst inn í fjöl-
skyldu Jóns, eiginmanns míns, sem
dvaldi á uppvaxtarárum sínum oft-
sinnis á heimili þeirra hjóna og naut
vináttu Björns alla tíð.
Ég varð þess fljótt áskynja að
Björn var mikilhæfur maður. Per-
sónuleiki hans og myndugleiki setti
svip á heimilið á Hávallagötunni og á
þá samhentu fjölskyldu sem varð
tengdafjölskylda mín. Hann var fróð-
ur um margvísleg málefni, sinnti bók-
lestri og ræktun hugans. Ragnheiður
og systur hennar sáu til þess að sam-
verustundir fjölskyldunnar voru ófá-
ar. Ekkert tilefni var of smátt til að
koma saman og fagna. Við þessi tæki-
færi var oft glatt á hjalla. Björn lét
skoðanir sínar á mönnum og málefn-
um óspart í ljós, hvort sem um var að
ræða atburði líðandi stundar eða liðna
tíð. Hann opnaði mér sýn á fjölmarga
hluti sem áður höfðu verið mér fjar-
lægir.
Björn var gæfumaður, að minnsta
kosti þann tíma ævinnar sem ég
þekkti hann. Hann bjó við tiltölulega
góða heilsu og átti því láni að fagna að
eiga stóran hóp barna, barnabarna og
barnabarnabarna. Þau Ragnheiður
létu sér annt um hina stóru fjölskyldu
hans. Fjölskylda mín naut einnig um-
hyggju þeirra. Dætur mínar og Jóns
voru velkomnar á heimili þeirra í
stuttar og stundum lengri heimsókn-
ir. Þrátt fyrir háan aldur var ekki að
sjá að ærsl sem fylgja börnum trufl-
uðu. Hafði hann ætíð á orði eftir slíkar
heimsóknir að gaman hefði verið að
hafa þær og þær væru velkomnar aft-
ur. Líkamlegir kraftar Björns höfðu
farið þverrandi um nokkurt skeið en
hann hélt andlegri heilsu allt fram til
hins síðasta. Við leiðarlok þakka ég
honum samfylgdina. Guð blessi minn-
ingu hans.
Erla S. Árnadóttir.
Haustið hefur verið óvenju milt hér
sunnan heiða og það sem af er vetri
sömuleiðis. Þrátt fyrir lækkandi sól
hefur heiðríkja og birta einkennt veð-
urfarið svo elstu menn muna vart
slíkt. Þannig heiðríkja er líka yfir
minningu Björns Fr. Björnssonar,
fyrrverandi sýslumanns og alþingis-
manns, sem kvaddi þennan heim á
vetrarsólstöðum eftir langa og við-
burðaríka ævigöngu, á 92. aldursári.
Björn Fr. Björnsson var Reykvík-
ingur en átti nær alla starfsævi sína
heimili í Rangárvallasýslu þar sem
hann var sýslumaður í fjóra áratugi
og þingmaður, fyrst fyrir Rangár-
vallasýslu og síðar Suðurlandskjör-
dæmi. Það þótti ekki sjálfsagt á fyrstu
áratugum aldarinnar að aðrir gengju
menntaveginn en þeir sem áttu nokk-
uð undir sér í veraldlegum gæðum.
Því var ekki þannig farið með Björn,
hann var ekki alinn upp í allsnægtum,
en þeim mun ríkari var heimanmund-
ur hans í andlegum efnum. Hann
braust til mennta, varð stúdent frá
MR 1929 og lauk lögfræðiprófi frá
Háskóla Íslands 1934.
Ungum var honum falið ábyrgðar-
mikið starf í þágu samfélagsins sem
hann gegndi af trúmennsku allt þar til
hann settist í helgan stein, kominn
fast að sjötugu.
Ég kynntist Birni fyrir hálfum öðr-
um áratug þegar ég tengdist fjöl-
skyldu Ragnheiðar, konu hans. Það
hefur löngum verið mikill samgangur
innan fjölskyldunnar, heimsóknir á
Hávallagötuna tíðar, og samveru-
stundir með Birni og hans góðu fjöl-
skyldu því orðnar æði margar í gegn-
um árin. Þar er gestum ævinlega
tekið opnum örmum, spurt og spjall-
að og slegið á létta strengi. Kímnin
var sjaldnast langt undan þegar
Björn var annars vegar og hann
kunni frá mörgu að segja, bæði fólki
og viðburðum. Hann hafði jafnan
ákveðnar skoðanir sem hann var alla
tíð trúr, skoðanir sem áttu rætur í
þeim jarðvegi og þeim kjörum sem
hann var alinn upp við.
Björn var afskaplega hlýr maður
og velviljaður. Hann lét sig varða hag
og heill ættingja og vina og ekki síst
fylgdist hann grannt með ungu kyn-
slóðinni, jafnvel þótt drjúg mannsævi
skildi í aldri. Þannig laðaði hann að
sér unga fólkið sem leið vel í návist
hans og ósjaldan mættust kynslóðirn-
ar yfir tafli, spilastokk eða fótbolta-
leik í sjónvarpi.
Knattspyrnan var raunar eitt af að-
aláhugamálum Björns, hann fylgdist
vel með henni allt fram undir það síð-
asta, var einlægur stuðningsmaður
Víkings enda sjálfur leikmaður liðsins
um langt skeið á sínum yngri árum,
og varla leið sá dagur að hann horfði
ekki á fótbolta sér til ánægju og
dægrastyttingar.
Samhliða embættismennskunni
var Björn líka stjórnmálamaður eins
og algengt var. Hann var sannur
framsóknarmaður og gegndi fjöl-
mörgum trúnaðarstörfum fyrir flokk-
inn á langri starfsævi. En hann naut
ekki einungis trausts flokkssystkina
sinna til trúnaðarstarfa, heldur var
hann líka valinn af sýslungum sínum í
Rangárvallasýslu til margháttaðra
forystustarfa í héraði og af starfs-
félögum sínum í sýslumanna- og dóm-
arastétt til að leiða þeirra félagsstörf.
Við Björn ræddum oft stjórnmál eins
og vonlegt var. Þótt hann væri sestur
í helgan stein frá daglegu stjórnmála-
vafstri og öðrum störfum hafði hann
brennandi áhuga á þjóðmálum og
skoðanir á mönnum og málefnum sem
hann lá ekki á. Í þeim efnum réðu
ekki flokkslínur afstöðu hans. Hann
studdi dyggilega Reykjavíkurlistann
og þátttöku Framsóknarflokksins þar
og þótti afar mikilsvert að félags-
hyggjuflokkarnir héldu meirihluta
sínum í borginni. Hvenær sem við
hittumst spurði hann fregna og átti
jafnan góð ráð að gefa. Fyrir þau vil
ég þakka nú þegar leiðir skilur.
En þrátt fyrir sameiginlegan
áhuga á stjórnmálum var það fyrst og
fremst fjölskyldan sem batt okkur
Björn vináttuböndum og það er mér
dýrmætt að hafa átt svo drjúga sam-
leið með honum. Þótt hann sé nú far-
inn í þá ferð sem við eigum öll vísa og
hafi efalaust verið hvíldinni feginn,
býr söknuður í brjósti þeirra sem nú
kveðja kæran vin. Eftir langa veg-
ferð, gifturík störf og trygglyndi í
garð ættingja og vina fylgir hlýr hug-
ur Birni á vit nýrra heimkynna – og
vissa um að „... eftir liðinn dag, þá áttu
í vændum fagurt sólarlag“ svo vitnað
sé í Rangæinginn Guðmund skóla-
skáld.
Ástvinum öllum færi ég samúðar-
kveðjur um leið og ég kveð Björn Fr.
Björnsson með virðingu og þökk.
Árni Þór Sigurðsson.
„Þar féll mikill höfðingi.“
Sú varð mín fyrsta hugsun er mér
barst andlátsfregn Björns Fr.
Björnssonar er gegndi sýslumanns-
embætti í Rangárþingi í fjörutíu ár,
tímabilið 1937 til 1977. Fátítt er að
embættismenn gegni starfi svo langa
tíð í sama héraði. Fer þá saman vel-
vilji og skilningur á högum fólksins og
á móti virðing þess, er skapast af góð-
um kynnum við valdsmanninn, sem
fór vel og skynsamlega með sitt
áhrifamikla embættissvið.
Þeir verða aldrei langlífir í embætti
sem beita þegnana ítrustu viðurlög-
um og eru dreissugir í viðmóti. Björn
Fr. sýslumaður kunni að slá hörpu
lífsins, var allra manna skemmtileg-
astur, glæsimenni, vel íþróttum bú-
inn, tónelskur, lék á slaghörpu og org-
el og söng af innlifun á góðra vina
fundi.
Nú eru liðin 24 ár síðan Björn lét af
embætti sýslumannsins í Rangár-
þingi. Enn þann dag í dag er hann
sýslumaðurinn, með greini, þegar tal-
ið berst að þeim er embættinu hafa
gegnt.
Björn sýslumaður var settur til að
gegna embætti í Árnessýslu um eins
árs skeið 1936–1937, og þótti takast
vel til um hans störf þar. Hann stóð
m.a. að flutningi sýsluskrifstofu frá
Eyrarbakka að Selfossi, sá hvert
stefndi um miðstöð Árnesþings, stað-
inn við Ölfusárbrú, á krossgötum til
allra átta innan héraðs.
Þegar kom í Rangárþing, var að-
setur sýslumanns í Gunnarsholti,
hafði verið svo í liðlega eitt ár. Björn
sá að þessi staður, langt úr alfaraleið í
sýslunni, gat ekki orðið framtíðarað-
setur sýslumanns. Hann tilkynnti því
SJÁ BLS. 56.
háyfirvöldunum í Arnarhváli, að hann
flytti aðsetur embættisins og það
strax. Hann fór á Hvolsvöll, leigði þar
í húsi Kaupfélags Hallgeirseyjar (síð-
ar Kaupfélags Rangæinga) húsnæði
fyrir embættisskrifstofu. Hinn ungi
sýslumaður sá að aðstaðan yrði að
batna, hann þurfti einnig að koma fyr-
ir fjölskyldunni. Hann réðst í hús-
byggingu á eigin reikning og byggði
bæði embættisbústað og sýsluskrif-
stofu undir einu þaki.
Húsið fór upp á tíu mánuðum, inn
var flutt árið 1938. Þetta var þrek-
virki, unnið af eldmóði og bjartsýni,
því ekki átti hinn ungi sýslumaður
digra sjóði og varð að leita á náðir lán-
astofnana.
Mér hefur ávallt þótt þessi fram-
ganga Björns Fr. Björnssonar með
slíkri reisn að fátítt má telja, enda
ekki um neinn meðalmann að ræða.
Á starfstíma Björns Fr. fluttist
skrifstofa embættisins í nýtt húsnæði
eða 1973, í sambýli við Landsbanka
Íslands, hagræði fyrir báðar stofnanir
og fólkið í héraðinu. Loks hafði þá
fjölskylda Björns Fr. sitt íbúðarhús
allt til umráða en það gefur auga leið
að mikið hefur mætt á húsmæðrum
vegna gestagangs. Allt var það þó
leyst af ljúfu geði, höfðingsbragur yfir
húsi og húsráðendum.
Sá er þessar línur ritar hefur nú
starfað sem sýslumaður Rangæinga í
15 ár. Frá tíð Björns Fr., árin 1977 til
1985 var sýslumaður Böðvar Braga-
son nú lögreglustjóri í Reykjavík. Það
var gott að taka við búi eftir þessa
ágætu menn. Sýslumannsembættið
hefur ávallt notið virðingar og velvilja
íbúanna. Verður að telja að sýslu-
menn hafi átt nokkurn þátt í þeirri af-
stöðu, ásamt öndvegisstarfsfólki.
Fundum okkar Björns Fr. sýslu-
manns bar fyrst saman á aðalfundi
sýslumannafélags Íslands í nóvember
1973. Þótti mér Björn höfðinglegur í
þeim hópi, í raun engum líkur, vel
eygður, hárprúður, frjáls af sér, orð-
hagur, snarpur í ræðustóli, húmorinn
mikill og atlæti við nýgræðinga afar
jákvætt og jók okkur sjálfstraustið.
Já, hann Björn gaf af sér, var þó ekki
allra, en engum sýndi hann annað en
kurteisi.
Björn Fr. sat lengi á Alþingi Ís-
lendinga. Hann var ekki auglýsinga-
eða málskrafsmaður á þeirri sam-
kundu, en þegar hann fór í ræðustól,
var mælt af viti og vel ígrundaðar
hans tillögur. Um hann má segja að
hann tók aðeins til máls, ef hann taldi
sig hafa eitthvað bitastætt fram að
færa, en ekki til að láta á sér bera.
Björn Fr. hefði orðið góður dóms-
málaráðherra og enginn eftirbátur
þeirra framsóknarmanna er gegnt
hafa því embætti. Hitt er svo annað
mál að hann mun ekki hafa nennt að
standa í þeirri metorða biðröð, né orð-
ið sælli þó hnossið hefði fallið honum í
skaut. Björn Fr. þurfti nefnilega oln-
bogarými og visst frjálsræði.
Þó Björn Fr. Björnsson yrði fyrir
þungum sorgum í lífinu, missti tvær
eiginkonur, hlaut hann þó mikið lífs-
lán. Hann eignaðist fjögur mannvæn-
leg börn með fyrstu eiginkonu sinni.
Eiginkona hans frá 1968, Ragnheiður
Jónsdóttir frá Deildartungu, var hon-
um afburða góður lífsförunautur sem
hann elskaði og virti. Son eignuðust
þau, hinn mætasta mann.
Ég veit að ég mæli fyrir munn
þeirra Rangæinga er þekktu Björn
Fr. Björnsson sýslumann að þeir
kveðja nú vin og forustumann í hér-
aðsmálefnum, sem lengi verður
minnst. Vottuð er samúð eiginkonu,
börnum, öðrum skyldmennum og
venslafólki hins látna.
Friðjón Guðröðarson.

 

   







 


  
   
    
 
 

!  

   
 " 
#
   $%&&
    
       !"#  ##
$  % &   ##  ' %  
      ( )*  ##
    * )+(,    ##
-  -(  -  -  -( .

  




   
 

  



  

 
 
   

    

 
  

 
  !""#

    ! "
 ! #$
  "
 $&
 
  $& '(!)($( *
& "
( ( " + ,&   $& 
 $-. " --.

 
  
     

    
 
  
   

 


  

 !"# $ %$#
$ $ " 
  $ %$# &
'( % " 
  
 %$#
)%% *# + %$#
" !#,'#! # 


  

  
     
 

    
 
 



   
  
 
    


     ! 
" 
   
#$% 
 &
#$%  '  $$ 
$ ( )
#$% 
   ! ! 
#$% $$  ' * 
 ,,-

 

   

  




 


 
   
  
    
  
  !
 "

  "
#
   $%%&
  ! "# "!"$% !
& ! "!$'& !  ' !'& !(