Morgunblaðið - 20.03.2001, Page 71

Morgunblaðið - 20.03.2001, Page 71
FÓLK Í FRÉTTUM MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 20. MARS 2001 71 VÁKORT Eftirlýst kort nr. 4543-3700-0029-4648 4543-3700-0036-1934 4543-3700-0034-8865 4507-4100-0006-6325 4548-9000-0056-2480 4543-3700-0027-8278 4507-4500-0028-0625 4507-2800-0004-9377                                  !  "# "$% & '    ()( )$$$ BRETINN Michael Anderson telst ekki í hópi snillinganna, engu að síð- ur átti hann skemmtilega spretti og setti mark sitt á á 7. og 8. áratuginn. Gerði fjölmargar gangmyndir sem nutu mikilla vinsælda, sem ekki síst stöfuðu af fagmannlegri afþreyingu, prýddri stjörnufans. Margir réru á þessi mið og fengu öngulinn í aftur- endann. Bestu myndirnar hans, The Dam Busters (’55) og Umhverfis jörðina á 80 dögum (’56), komu reyndar nokkuð fyrr. Með blátt leikhúsblóð í æðum Anderson (1920) er fæddur inní gagnmerka leikhúsfjölskyldu í Lond- on. Lawrence faðir hans var einn af virtari leikurum síns tíma og vann marga sigra á leiksviðum West End. Menntaði son sinn í bestu skólum álf- unnar; í Bretlandi, Frakklandi, Þýskalandi og á Spáni. Michael lað- aðist engu að síður að leikhúsinu og fljótlega að kvikmyndagerð. Fyrstu störfin sem hann gegndi í Elstree- kvikmyndaverinu mörkuðu ekki stór spor í sögu þess fornfræga fyr- irtækis. Líkt og flestir aðrir, og þrátt fyrir sitt bláa leikhúsblóð og dýra menntun, varð Anderson að pota sér inní dýrðina með sópinn í annarri hendi og skúringafötuna í hinni. Eftir nokkra reynslu sem ræsti- tæknir fékk Anderson tækifæri til að reyna sig sem leikari og síðar aðstoð- arleikstjóri Pygmalion og French Without Tears, en þá skall á síðari heimsstyrjöldin og Anderson var kallaður í herinn. Reynsla hans af leik og leikstjórn gagnaðist honum ekki í stríðsátökunum; Anderson barðist sem óbreyttur hermaður. Er hildarleiknum lauk sneri And- erson sér umsvifalaust að fyrri störf- um og var aðstoðarleikstjóri fjöl- margra mynda frá 1946–49. Hann hafði verið að leika sér að hand- ritaskriftum og tókst að selja eitt þeirra, Private Angelo, og var síðan ráðinn til að leikstýra því. Myndin, sem er byggð á reynslu höfundar af stríðsbröltinu, fékk prýðilegar við- tökur. Þar með hófst hálfrar aldar leikstjórnarferill, sem vissulega ein- kennist af meðalmennsku, frekar en hitt, en ekki án nokkurra ágætra og eftirminnilegra toppa. Hann hefur skilað af sér á sjötta tug kvikmynda og síðasta myndin kom þegar karl var að verða áttræður. Hollywood kallar Fátt benti til þess fyrstu árin að Anderson ætti eftir að halda út í hálfa öld í leikstjórastólnum. Hell Is Sold Out, The Night Was Our Friend (báðar ’51), Waterfront Women og Will Any Gentleman (báðar ’52), fengu lélega dóma og aðsókn. 1955 kom hinsvegar The Dam Busters, ein stríðsmyndanna sem Bretar fjöldaframleiddu á þessum árum. Var fyrst verka hans til að fá afger- andi góða dóma og aðsókn. Hér kom í ljós sá hæfileiki Andersons að flétta saman brelluþrunginni spennu, dramatík og skreyta síðan innihaldið með stjörnum. Árangurinn vakti slíka athygli að Hollywood rann á lyktina og starfaði Anderson eftir þetta beggja vegna Atlantsála. Það var enginn annar en stórfram- leiðandinn og frumkvöðullinn Mike Todd sem bauð leikstjóranum vestur um haf og árangurinn var Umhverfis jörðina á 80 dögum (’56), ein vinsæl- asta og tilkomumesta mynd sjötta áratugarins. Sópaði til sín tilnefn- ingum, verðlaunum – og áhorf- endum, um allan heim. Stanslaust stjörnuskin Anderson tókst ekki að fylgja sigr- inum nógu vel eftir. Næstu myndir á eftir þóttu allgóðar og sumar hverjar fengu ágæta aðsókn, einsog Shake Hands With the Devil (’59), og enn- frekar The Wreck of the Mary Deare (’60). 1961 kom The Naked Edge á markaðinn, glæpamynd minnisstæð- ust fyrir þær sakir að Gary Cooper, aðalleikarinn og framleiðandinn, var þá orðinn heltekinn af sjúkdómnum sem dró hann til dauða, sem leynir sér ekki. The Flight From Ashiya, átakamynd um flugmenn björg- unarsveitar í Austurlöndum fjær, er minnisstæðust fyrir Yul Brynner og að vera ein jólamynda í skömmu lífs- hlaupi Kópavogsbíós, sællar minn- ingar. Ekki þurfti að kvarta undan aðsókninni þær hátíðarnar. Anderson var orðinn áberandi í kvikmyndaheiminum og tókst mun betur til ’65, þegar Operation Cross- bow, ein stjörnum hlaðnasta stríðs- mynd allra tíma, vakti mikla lukku hjá kvikmyndahúsagestum um víða veröld, Gamla bíó ekki undanskilið. The Quiller Memorandum (’66) fylgdi á eftir. Talsvert mögnuð kald- astríðsnjósnamynd, minnisstæðust fyrir alþjóðlegt stjörnuskinið; George Segal, Max von Sydow, Alec Guinness og Sentu Berger. Þá var röðin komin að Skóm fiskimannsins – The Shoes of the Fisherman (’68), fokdýrri, stjörnum hlaðinni (hvað annað?) stórmynd, byggðri á met- sölubók Morris West. Útkoman ekk- ert sérlega minnisstæð. Anthony Quinn leikur páfa einsog Zorba með bagal, annað eftir því. Áttræður og enn að 1975 lauk Anderson við prýðilegt réttardrama, Conduct Unbecoming, byggt á samnefndu leikriti eftir Barry England. Ekki skorti stórleika frekar en fyrri daginn: Susannah York, Stacey Keach, Christopher Plummer, Trevor Howard, Richard Attenborough og Michael York, sem verður ekki talin rúsínan í pylsuend- anum. Ári síðar kom Logan’s Run, ein stærsta, dýrasta og vinsælasta mynd Andersons. Framtíðarfantasía þar sem menn mega aðeins ná þrí- tugsaldri. Aðalpersónan (sá afleiti York, enn eina ferðina) leggur á flótta og gengur til liðs við uppreisn- armenn. Frábær brellumynd, prýdd góðum aukaleikarahópi með Peter Ustinov í fararbroddi. Orca (’77), önnur bandarísk stórmynd, af svo- kölluðum hamfaramyndaflokki, fylgdi í kjölfarið. Hér er það háhyrn- ingur sem allt ætlar að drepa, kapt- ein Richard Harris. Greinilegur for- veri Keikó-ruglsins. Hrollvekjan Dominique is Dead (’79) er síðasta umtalsverða kvik- mynd Andersons. Cliff Robertson leikur ágjarnan eiginmann sem hrekur eiginkonu sína (Jean Sim- mons) til að taka líf sitt, en er ekki sloppinn. Anderson hefur gert fimm leiknar bíómyndir síðan, og all- nokkrar sjónvarpsmyndir. Að minnsta kosti tvær þeirra, Sæúlf- urinn (’93) og Captains Courageous (’96), hafa verið sýndar hérlendis og sýndu það helst að jafnvel bestu klassík er hægt að misþyrma og að Anderson hefði betur sest í helgan stein sextugur. MICHAEL ANDERSON David Niven sem Phileas Fogg og Shirley MacLaine sem Aouda prins- essa í Umhverfis jörðina á áttatíu dögum. Michael Anderson ásamt Mich- ael York og Farrah Fawcett við tökur á Logan’s Run. George Peppard og Sophia Lor- en voru í hópi stórstirna sem prýddu Operation Crossbow. THE DAM BUSTERS (1955) Velheppnuð, að flestu leyti merk mynd um sanna árásaraðgerð breska flughersins í síðara stríði. Skotmarkið tvær, mikilvægar stífl- ur í Þýskalandi, í Möhne og Eder. Michael Redgrave leikur vísinda- manninn sem hannaði sprengjurn- ar í þessum tilgangi, en Richard Todd flugliðsforingjann sem stjórnar loftárásunum, og standa báðir sig vel. Anderson og brell- umeistararnir eiga mestar þakkir skildar, enda um að ræða bestu mynd Breta frá þessum árum um nýlokið stríðið. Virkilega góð spenna, sannfærandi framvinda og aðgerðir, sem líta ótrúlega vel út enn þann dag í dag. UMHVERFIS JÖRÐINA Á 80 DÖGUM – AROUND THE WORLD IN 80 DAYS (1956) Langdregin, fokdýr útgáfa af sögu Jules Verne um veðmál Phi- leas Foggs við bridsfélaga sína um að komast í kringum hnöttinn á áttatíu dögum. Skemmtilegu atrið- in vilja týnast í tæplega þriggja tíma langri frásögninni, en Niven er ljós punktur í hlutverki ferða- langsins knáa og stórstjörnuregnið krydd í tilveruna. Raðaði á sig Óskurum og tilnefningum en sjálf- sagt hefur skemmtigildið eitthvað fölnað. Myndin er sannkallað barn síns tíma þegar góð afþreying var löng og íburðarmikil. Á sannarlega sinn sess í stórmyndasögunni. Var sýnd fyrst mynda í Todd-AO, sem þótti ofboðslegt frantíðarstökk í denn. Með Cantinflas, Shirley MacLaine, Robert Newton og Marlene Dietrich og fjölda annarra leikara bregður fyrir í gestahlut- verkum. OPERATION CROSSBOW (1965)  Myndir með hliðstæðum nöfnum, gjarnan spennumyndir úr seinna stríði, með fjölda alþjóðlegra leik- ara, voru vinsælar á sjöunda ára- tugnum. Þessi er engin undantekn- ing. George Peppard og Sophia Loren fara fyrir hópi ofurmenna úr liðsafla Bandamanna, sem send- ir eru aftur fyrir víglínur óvinarins til að koma eldflaugasmiðjum nas- ista í Peenemunde fyrir kattarnef. Brellurnar eru magnaðar, róman- tík og hetjuskapur í miklum blóma. Breski stórleikarahópurinn er með ólíkindum: Tom Courteney, Je- remy Kemp, John Mills, Richard Johnson, Trevor Howard, o.fl. Mið- að við ólíkindin og endaleysuna er (eða var) myndin merkilega vel lukkaður tímaþjófur. SÍGILD MYNDBÖND Sæbjörn Valdimarsson Á HINU svokallaða gullna tímabili myndasagna þegar hasarblöð um of- urhetjur á borð við Kaftein Ameríka, Súpermann, Kyndilinn, Namor og Leðurblökumanninn komu sér vel fyrir í höndum krakka og unglinga, sem þá voru helsti lesendahópur myndasagna, virtist aðaláherslan ekki vera lögð á það að segja góða sögu. Heldur frekar að viðra stórkost- legar hugmyndir sem ættu sér engar stoðir í raunveruleikanum (að ekki sé talað um hlutverk hasarblaðanna sem áróðursrit á stríðsárunum). Oftast var uppruni ofurhetjanna af- greiddur í örfáum römmum til þess að þeir tækju ekki of mikið pláss frá öll- um hamaganginum og hasarnum sem gerði blöðin svo vinsæl. En nú, sem betur fer, er tími hasarblaðanna lið- inn og myndasöguhöfundar dagsins í dag leggja höfuðáherslu á það að segja sögur sem ganga upp í augum og huga lesandans. Þess vegna hefur það ekki verið óalgengt síðustu fimm- tán árin eða svo að endursegja upp- runa ofurhetjanna. Myndasögufyrir- tækin hafa oftast leyft góðum pennum að fara fremur frjálsum höndum um slík verkefni, svo fremi að þær séu trúar hinum „upprunalegu upprunum“. Sögurnar sem kannski voru afgreiddar á innan við fimmtán römmum á tveimur blaðsíðum eru teygðar út í margra blaða seríur þar sem snyrtilega er fyllt inn í allar þær eyður sem myndast við slíkar aðgerð- ir. Nýjasta dæmið um slíkt er hin smekklega endurgerð Brian Michael Bendis á uppruna Köngulóarmanns- ins. En önnur slík og nú sígild endur- gerð er bók Frank Millers á uppruna Leðurblökumannsins. Blaðaserían kom út árið ’88, árinu áður en fyrsta kvikmyndin um hetjuna kom í bíó. Þetta er að mörgu leyti mjög skemmtileg endurgerð. Hún er t.d. mun nær raunveru- leikanum en kvik- myndin var. Það er allt reynt til þess að per- sónurnar séu mannlegri og aðstæður trúlegri. Til dæmis kemur aldrei fram í sögunni ein einasta persóna sem er með einhverja ofurmannlega krafta. Leðurblökumaðurinn sjálfur er nátt- úrlega ekkert ofurmenni heldur ósköp „venjulegur“ milljarðarmær- ingur og glaumgosi sem hefur þá und- arlegu hvöt að skella sér í gervi leð- urblöku á næturnar og berjast við ósvífna glæpamenn. Það sem er ef til vill skemmtilegast við þessa endurgerð er það að Bruce Wayne, maðurinn á bak við leður- blökugrímuna, er alls ekki aðalsögu- hetjan heldur hinn nýráðni lögreglu- stjóri Jim Gordon sem aðdáendur Leðurblökumannsins þekkja vel úr kvikmyndunum og blöðunum. Nálg- un Millers er afar forvitnileg og gróf og ætti því að vera kjörin fyrir kvik- myndaheiminn í dag. Og viti menn, á næsta ári er væntanleg í kvikmynda- hús bíómynd eftir sögunni en henni verður leikstýrt af hinum dularfulla Darren Aronofsky sem gerði hina stórkostlega en jafnframt afar und- arlegu kvikmynd Requiem for a dream. MYNDASAGA VIKUNNAR Upprunalegur uppruni Batman: Year One eftir Frank Mill- er. Teiknuð af David Mazzucchelli en Richmond Lewis sá um blekfrá- gang og litun. Útgefin af DC Comics 1988. Fæst í mynda- söguverslun Nexus. Birgir Örn Steinarsson

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.