Morgunblaðið - 29.03.2001, Blaðsíða 24

ERLENT
24 FIMMTUDAGUR 29. MARS 2001 MORGUNBLAÐIÐ
TVÖ ár eru liðin frá því að viðræður,
sem miðuðu að því að afstýra stríði í
Kosovo, fóru út um þúfur. Stjórn
Slobodans Milosevic notaði þá her-
menn, sem safnað hafði verið saman,
til að hefja hamslausar þjóðernis-
hreinsanir og manndráp. Atlants-
hafsbandalagið (NATO) hóf síðan
sprengjuárásir sínar, sannfært um
að öryggi í Evrópu byggðist á friði á
Balkan-skaga.
Nú, tveimur árum síðar, eru blik-
ur á lofti um að ný hrina átaka sé að
hefjast á Balkan-skaga. Átökin hafa
stigmagnast í norðurhluta Make-
dóníu og Vesturlönd þurfa að bregð-
ast skjótt við til að tryggja friðsam-
lega sambúð þjóðarbrotanna í
landinu. Hik eða tafir frammi fyrir æ
erfiðari vandamálum Makedóníu
myndu aðeins gera illt verra; sem
stendur er NATO eina stofnunin
sem getur með áhrifaríkum hætti
stuðlað að viðræðum í stað átaka.
Friðargæslulið Sameinuðu þjóð-
anna, KFOR, og NATO þurfa að
koma á nánu samstarfi við stjórn
Makedóníu til að stöðva straum
vopna og skæruliða yfir landamærin.
Við verðum að gera stjórn Make-
dóníu fulla grein fyrir því að einnig
verður fylgst grannt með gerðum
hennar. Valdbeiting ein og sér leysir
ekki vandamálin, heldur gerir þau
erfiðari úrlausnar.
Til lengri tíma litið felst lausnin í
því að stjórn Makedóníu láti ekki
nægja að segjast ætla að bæta hag
albanska minnihlutans heldur fylgi
því eftir í verki. Umræða þarf að
hefjast án tafar á þingi Makedóníu
um stjórnlagalega stöðu albanskra
íbúa landsins. Brýn nauðsyn er á að
gefa meiri gaum að rót vandamál-
anna meðal makedónskra Albana –
mennta-, heilbrigðis- og húsnæðis-
málunum og efnahagslegum tæki-
færum þeirra. Þjóðir heims geta að-
stoðað Makedóníumenn í þeim
efnum og ættu að gera það. Síðar á
árinu á að hefja umdeilt manntal í
Makedóníu. Þjóðir heims ættu að
hafa eftirlit með þessu manntali til
að tryggja að það verði sanngjarnt
og nái til allra sem líta á Makedóníu
sem heimaland sitt.
Albanar í Makedóníu hafa raun-
verulega ástæðu til að vera óánægð-
ir. Víðtækari vandi, sem hefur valdið
ófriði í Suður-Serbíu og Kosovo, hef-
ur einnig kynt undir óánægjunni og
hann felst í því hversu hægt hefur
miðað að koma á raunverulegri sjálf-
stjórn Kosovo.
Þessi seinagangur hefur stuðlað
að því að upp hefur risið ný kynslóð
albanskra öfgamanna, sem gera
sprengjuárásir í Kosovo, skotárásir í
Suður-Serbíu og berjast í Makedón-
íu. Þeir eru vopnaðir, skipulagðir og
of bardagafúsir. Sem vinur Kosovo
vil ég taka skýrt fram að gerðir
þessara róttæklinga og allra þeirra
Albana sem styðja þá skerða aðeins
möguleika Kosovo til frjálsari og
friðsamlegri framtíðar.
Við Bandaríkjamenn og vina-
þjóðir okkar í NATO þurfum að
hjálpa leiðtogum Kosovo að sýna
íbúum héraðsins að hófsemi, ekki of-
stæki, er lykillinn að framförum.
Nýir leiðtogar Kosovo og íbúar hér-
aðsins þurfa að átta sig á því að
NATO mun ekki skerast í leikinn
aftur til að vernda þá, í þetta sinn
fyrir afleiðingum gerða eigin öfga-
manna. Mikil hætta er á því að rót-
tækir Albanar geri nú það sem Mil-
osevic er ekki lengur fær um; tendri
ófriðarbál í Makedóníu og hefji þjóð-
ernishreinsanir í Kosovo. Íbúar Kos-
ovo verða einnig að átta sig á því að
frekari átök seinka því að þeir geti
tekið við stjórn eigin mála.
Í stað þess að flýta sjálfstjórn
Kosovo verður ofbeldi vatn á myllu
þeirra sem halda því fram að héraðið
sé óviðráðanlegt.
Straumur uppreisnarmanna út úr
Kosovo styrkir þá sem segja að Kos-
ovo verðskuldi ekki vernd NATO og
þá einkum Bandaríkjanna.
Skærur albönsku öfgamannanna
benda ennfremur til þess að aukin
sjálfstjórn Kosovo leiði til stríðs í
Makedóníu og sífelldra átaka við
Serba fremur en stuðla að varanleg-
um friði á Balkan-skaga. Þetta eru
röng skilaboð.
Það er þó ekki stefna okkar að
kenna Kosovo-búum einum um; aðr-
ir, þeirra á meðal ráðamenn í Banda-
ríkjunum og öðrum NATO-ríkjum,
þurfa einnig að axla ábyrgð.
Friðargæsluliðið verður að koma í
veg fyrir ögranir í Kosovo og með-
fram landamærunum að Serbíu og
aðstoða eftirlitsmenn Evrópusam-
bandsins á svæðinu. Samningamenn
Sameinuðu þjóðanna þurfa að krefj-
ast þess að Kosovo-Albanar fái sæti
við samningaborðið með KFOR og
stjórninni í Belgrad og stuðli að
lausn sem bindi enda á átökin á
svæðinu. Verði ekki brugðist við
með myndugleika örvar það aðeins
öfgamennina og stofnar hermönnum
okkar í enn meiri hættu. Þjóðir
heims verða að lokum að viðurkenna
að kjarni vandans felst í töfinni á því
að koma á lýðræðislegri sjálfstjórn í
Kosovo og ná samkomulagi um
framtíðarstöðu héraðsins. Ólíklegt
er að átökin á svæðinu fjari út fyrr
en Kosovo-búar taka fullan þátt í því
að byggja upp eigin stofnanir. Til að
koma á friði og stöðugleika í Kosovo
þurfum við að efna loforð okkar og
greiða fyrir kosningum til löggjaf-
arsamkomu með raunveruleg völd;
hraða breytingum í átt til sjálf-
stjórnar; og ákveða skýra tímaáætl-
un viðræðna um framtíðarstöðu hér-
aðsins.
Kosovo-búar verðskulda sjálf-
stjórnarréttindi. Albanar í Make-
dóníu og Suður-Serbíu verðskulda
sanngjarna meðferð. Það er mikið
hagsmunamál fyrir Bandaríkin og
önnur NATO-ríki að úr þessu verði
bætt snarlega. Leiðtogar Kosovo og
íbúar héraðsins verða hins vegar að
skilja að þeir hafa engan hag af því
að tendra ófriðarbál á Balkan-skaga
og það kæmi þeim sjálfum í koll.
Vandamál Make-
dóníu þola enga bið
Reuters
Makedónskur Albani skoðar rústir húss síns í þorpinu Gajre, nálægt
borginni Tetovo í Makedóníu, eftir hörð átök milli makedónskra örygg-
issveita og albanskra uppreisnarmanna.
Þjóðir heims verða að
viðurkenna að kjarni
vandans felst í töfinni
á því að koma á lýð-
ræðislegri sjálfstjórn
í Kosovo og ná sam-
komulagi um framtíð-
arstöðu héraðsins.
eftir Wesley K. Clark
Höfundur er fyrrverandi yfirmaður
herafla Atlantshafsbandalagsins í
Evrópu og á sæti í stjórn ICG
(International Crisis Group).
FLUTNINGALEST hlaðin kjarn-
orkuúrgangi gat loks haldið áfram
för síðdegis í gær, eftir að herskáir
kjarnorkuandstæðingar höfðu tafið
hana í nærri sólarhring með því að
festa sig kirfilega við teinana með
keðjum og steinsteypu.
Lögregla sagði að hótanir kjarn-
orkuandstæðinga um frekari hindr-
unaraðgerðir á síðasta spölnum að
áfangastað – geymslustöðinni í
Gorleben – yllu því að alls óvíst væri
hvenær tækist að ljúka verkinu. Í
gær höfðu 110 mótmælendur verið
handteknir frá því á mánudag, flestir
ákærðir fyrir að stefna járnbrautar-
umferð í hættu.
Lestin með sex svokölluðum Ca-
stor-gámum, sem sérhannaðir eru til
flutninga á kjarnorkuúrgangi, hafði
beðið í 15 tíma á lestarstöð í smá-
bænum Dahlenburg á meðan lög-
regla beitti loftpressubor og stór-
virkum klippum til að losa fimm
ungmenni sem höfðu í fyrrinótt fest
sig við teinana á leiðinni að endastöð-
inni Dannenberg en þar átti að færa
Castor-gámana yfir á vörubíla sem
flyttu þá síðustu 25 km leiðarinnar til
Gorleben við Saxelfi. „Við höfum
tíma og látum ekkert slá okkur út af
laginu,“ sagði talsmaður lögreglunn-
ar, en yfir 20.000 lögreglumenn hafa
tekið þátt í öryggisgæzlu vegna
hinna umdeildu flutninga á leifum
kjarnorkueldsneytis úr þýzkum
kjarnorkuverum sem var endurunn-
ið í endurvinnslustöð í Norður-
Frakklandi. Í Þýzkalandi er engin
endurvinnslustöð fyrir notað kjarn-
orkueldsneyti.
Málið er neyðarlegt fyrir ríkis-
stjórn jafnaðarmanna og græningja
en umhverfisráðherrann, græning-
inn Jürgen Trittin, tók á árum áður
sjálfur virkan þátt í mótmælaað-
gerðum vegna fyrri flutningaferða
þýzks kjarnorkuúrgangs. Strax eftir
að græningjar komust í ríkisstjórn
haustið 1998 bannaði stjórnin þessa
flutninga á þeim grundvelli að þeir
væru of hættulegir en hún varð að
bakka með það eftir að Frakkar juku
þrýsting á þýzku stjórnina að standa
við gerða samninga um að taka við
hinum geislavirka úrgangi sem tek-
inn var að hrannast upp í endur-
vinnslustöðinni í La Hague, nærri
hafnarborginni Cherbourg. Þaðan
lagði Castor-lestin af stað á mánu-
dag og átti farmurinn samkvæmt
áætlun að vera kominn til Gorleben í
gær.
Vilja gera flutningana
óverjandi dýra
Trittin ver flutningana nú með
þeim rökum, að þeir séu liður í samn-
ingum stjórnarinnar við rekstrar-
aðila hinna 19 kjarnorkuvera Þýzka-
lands um að loka þeim öllum á næstu
20-25 árum. Gera áætlanir stjórnar-
innar ráð fyrir tveimur Castor-flutn-
ingaleiðöngrum til Gorleben á ári
næstu árin.
Er yfirlýst markmið kjarnorku-
andstæðinga að valda því með mót-
mælaaðgerðum sínum að flutning-
arnir verði svo dýrir, bæði pólitískt
fyrir stjórnina og í peningum talið
vegna hinnar umfangsmiklu örygg-
isgæzlu, að stjórnmálamennirnir sjái
sér ekki stætt á öðru en að sjá til
þess að þeim verði hætt og þýzku
kjarnorkuverunum lokað fyrr en um
hefur verið samið.
Mótmælendum tekst að
tefja kjarnorkuflutninga
Lögregla beitir
loftpressubor
og klippum til
að fjarlægja
mótmælendur
AP
Mótmælendur, með handlegg-
inn fastan í steypu á járnbraut-
arspori, veifa til fréttamanna.
Dannenberg, Dahlenburg. AFP, Reuters.
Ármúla 21
108 Reykjavík
Sími 533 2020
Bréfsími 533 2022
Líttu á verðið
Handklæða-
ofnar
Nuddsturtuklefi
m. hitastilltu
blöndunartæki
kr. 99.990 stgr.
Rain
Adria
Sturtuhorn
70-80 cm
verð frá kr. 18.951
80-90 cm
verð frá kr. 19.690
Ketch
Baðkarshliðar
2 einingar 120 cm
plast
kr. 7.990 stgr.
Hert gler
kr. 11.280 stgr.
3 einingar 140 cm
plast
kr. 9.025 stgr.
Hert gler
kr. 13.330 stgr.
76,5x60 kr. 12.685 stgr.
120x60 kr. 15.835 stgr.
181x60 kr. 23.486 stgr.
Orion door
Baðkershurð 165-170 cm,
verð kr. 19.361 stgr.
170-175 cm,
verð kr. 22.744 stgr.
Gafl kr. 7.886 stgr.
Zenith
70-112 cm rennihurðir
verð frá kr. 17.105 stgr.
68-90 cm hliðar,
verð frá kr. 10.463 stgr
Hert gler
Segullokun