Morgunblaðið - 29.03.2001, Blaðsíða 36

Morgunblaðið - 29.03.2001, Blaðsíða 36
36 FIMMTUDAGUR 29. MARS 2001 MORGUNBLAÐIÐ Hallgrímur B. Geirsson. Styrmir Gunnarsson. Framkvæmdastjóri: Ritstjóri: STOFNAÐ 1913 Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík. Aðstoðarritstjórar: Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen. Fréttaritstjóri: Björn Vignir Sigurpálsson. Á KVÖRÐUN Seðlabankans um að lækka stýrivexti bankans um 0,5% hefur vakið jákvæð viðbrögð á fjár- málamarkaði og í íslensku athafna- lífi. Miklar sveiflur voru á gjaldeyr- ismarkaði í gær og lækkaði krónan skarpt í upphafi viðskipta en þegar leið á daginn komst ró á markaðinn og styrktist hún aðeins frá lokun markaða á þriðjudag. Valur Valsson, forstjóri Íslandsbanka–FBA, segir að breytingar á lögum um Seðlabankann og markmið hans séu tímabærar og jákvæðar. „Mik- ilvægt er að nú er óvissu eytt um þessi mál. Það ætti að stuðla að meiri stöðugleika á markaði en verið hefur. Við teljum einnig að það sé rétt skref að lækka vexti nú. Vísbendingar koma að úr öllum áttum um að hægt hefur á hagvexti og þensla minnkað og því sé tímabært að hefja lækkun vaxta. Íslandsbanki–FBA mun fylgja strax í kjöl- farið nú um mánaðamótin með lækkun útláns- vaxta um 0,5%.“ Valur segist telja að það muni einfalda mjög starf Seðlabankans að hafa eitt markmið. „Verð- bólgumarkmið er í samræmi við það sem gerist í helstu samkeppnislöndum og Ísland er að færast nær alþjóðlegu umhverfi með þessari breytingu og það er í sjálfu sér jákvætt. Eftir sem áður geri ég ráð fyrir að Seðlabankinn telji gengi íslensku krónunnar vera mikilvægan þátt í verðbólg- umarkmiðunum og muni því skipta sér af þróun á gjaldeyrismarkaði. Jafnvel verða efnislegar breytingar þar minni en margir skyldu ætla. En þetta eru tvímælalaust rétt skref sé litið til fram- tíðar. Að breyta markmiðum Seðlabankans með þessum hætti,“ segir Valur. Spurningamerki um tímapunkt verðbólgumarkmiða Þorsteinn Þorsteinsson, framkvæmdastjóri Búnaðarbankans – verðbréfa, segir að Búnaðar- bankinn telji breytingar á lögum um Seðlabank- ann framfaraspor þegar litið sé til framtíðar. Það megi hins vegar setja spurningamerki við hvort rétt hafi verið að taka upp verðbólgumarkmið á þessum tímapunkti. Við lokun markaða í gær hafi krónan verið við efri vikmörkin, en þau eru 125,36. Þegar vikmörkin voru afnumin í morgun (mið- vikudag) og farið er að miða við verðbólgu þá fór gengisvísitala krónunnar upp í 127 stig en sú lækkun gekk til baka þegar leið á daginn. Að sögn Þorsteins er vaxtalækkun Seðlabank- ans jákvæð og skilaboðin séu að bankinn telji að þensla sé í rénun, sem sé jákvætt merki. Reyndar hafi vaxtamunur gagnvart viðskiptalöndum auk- ist að undanförnu og þá sérstaklega gagnvart Bandaríkjunum en þar hafa vextir verið lækkaðir þrívegis í ár. „Ekki hefur verið tekin ákvörðun um hvort Búnaðarbankinn muni lækka sína vexti en ég á von á því að svo verði þrátt fyrir að ekki liggi fyrir hvernig staðið verði að vaxtalækkuninni. Það má hins vegar velta því fyrir sér hversu mikið eigi að lækka útlánsvexti þegar mikil eftirspurn er eft- ir lánsfé og stjórnvöld hafa hvatt lánastofnanir til að draga úr útlánum.“ Þorsteinn telur að efnahagslegar forsendur bendi ekki til þess að þörf sé á frekari veikingu en nú þegar er orðin. „Þannig að við hjá Búnaðar- bankanum gerum ráð fyrir að á næstunni eigi gengisvísitalan að vera á bilinu 124–126 stig miðað við efnahagslegar forsendur,“ segir Þorsteinn. Seðlabankinn sýnir að hann ætlar að leiða hagsveifluna Sigurgeir Örn Jónsson, deildarstjóri afleiðuvið- skipta hjá Kaupþingi, segist telja að almennt geti aðilar verið ánægðir með þær breytingar sem kynntar voru á ársfundinum og þá ekki síst til lengri tíma litið. „Með því að lækka vexti um 50 punkta er Seðlabankinn að sýna markaðnum að hann ætli að leiða hagsveifluna en ekki elta skottið á henni. Á síðustu mánuðum hefur Seðlabankinn sagt að hann vilji sjá hreinar og klárar vísbend- ingar um breytingar í efnahagslífinu áður en vext- ir verða lækkaðir. Með þessari vaxtalækkun nú tel ég að trú á íslensku hagkerfi muni aukast enda hefur Seðlabankinn nú sýnt að hann vilji slaka að- eins á aðhaldinu og stýra fram hjá mögulegum samdrætti.“ Sigurgeir segir að það, að Seðlabankinn lækki vexti í kjöl- far vaxtalækkana annars staðar, sé mjög jákvætt. Að sögn Sigurgeirs er ekki óeðlilegt að ákveðið óvissuástand skapist á gjaldeyrismarkaði við afnám vikmarka og upptöku verðbólgumarkmiða en nú er krónan orðin fljótandi gjaldmiðill í fyrsta skipti. „Það er miklu fremur óvissa og hræðsla en stöðutökur sem hafa einkennt þær miklu sveiflur sem átt hafa sér stað á gjaldeyrismarkaði undanfarna daga. Menn hafa jafnvel verið búnir að skuldsetja sig mikið erlendis og viljað flytja þær skuldbindingar yfir í krónur til lengri eða skemmri tíma vegna þeirrar óvissu sem ríkjandi var á markaðnum. Við eigum frekar von á því að þessar hreyfingar gangi að hluta til baka á næstu dögum og vikum.“ Sigurgeir segir að þær breytingar sem gera eigi á lögum um Seðlabanka Íslands séu jákvæðar þar sem markmið bankans hafi verið ómöguleg meðal annars vegna þess hve mörg þau voru þrátt fyrir að hann hafi komið upp ákveðinni hefð í því hvern- ig hann uppfyllti sín markmið. Nú sé markmið bankans mjög skýrt, þ.e. verðbólga og að henni sé viðhaldið innan fyrirfram ákveðins ramma. Eins geti Seðlabankinn gripið inn í markaðinn þrátt fyrir að ekki séu nein vikmörk sem hann þurfi að verja. „Því verðbólga getur aukist ef um verulegar sveiflur er að ræða á krónunni jafnvel þótt hún veikist ekki að ráði. Það má ekki gleyma því að það þarf ekki mikil viðskipti á íslenskum gjaldeyris- markaði til þess að sveiflur verði miklar.“ Sig- urgeir segist því vera bjartsýnn á raungengi krón- unnar til lengri tíma litið. Eykur trúverðugleika peningamálastefnunnar Fjármálamarkaðurinn hlýtur að fagna nýjum lögum um Seðlabanka Íslands, að sögn Halldórs J. Kristjánssonar, bankastjóra Landsbanka Ís- lands hf. Hann segir að hið aukna sjálfstæði sem Seðlabankinn fái auki trúverðugleika peninga- málastefnunar til lengri tíma litið. Það leggi einnig grunn að trúverðugleika þeirra breytinga sem boðaðar hafi verið á fyrirkomulagi peningamála- stjórnunarinnar. Þeirri breytingu beri að fagna. „Þrátt fyrir að mikið hafi verið rætt um mögu- leika þess að taka upp verðbólgumarkmið í stað gengisfestu, þ.e. með formlegum vikmörkum gengisstefnu, get ég ekki neitað því að sú ákvörð- un kom mér töluvert á óvart, sérstaklega við þessi tímamörk,“ segir Halldór. „Hins vegar var brýnt að eyða þeirri óvissu sem var um framtíðarstefn- una í þessum málum. Sú umræða var komin af stað í kjölfar yfirlýsinga Alþjóða gjaldeyrissjóðs- ins fyrr í vetur og ljóst var að taka þurfti afstöðu til þeirra hugmynda sem gjaldeyrissjóðurinn og aðrir höfðu sett fram. Hins vegar er ljóst að vik- mörkin gátu gefið ákveðið falskt öryggi og þrátt fyrir að inngrip Seðlabankans hafi verið markviss að mörgu leyti er það ekki tæki til að hafa áhrif á markaðinn til langs tíma. Undirliggjandi efna- hagslegir þættir og langtíma sjónarmiðin ráða fjárstreyminu og þar með gengisþróuninni. Við hjá Landsbankanum erum þess vegna þeirrar skoðunar að verðbólgumarkmið ættu að auðvelda stjórnvöldum og Seðlabankanum að halda verð- bólgu innan skilgreindra marka, til lengri tíma lit- ið. Grundvallarforsendur fyrir peningamálastefnu sem byggist á verðbólgumarkmiðum, er annars vegar aukið sjálfstæði Seðlabankans, sem hefur verið staðfest, og hins vegar virkur fjármagns- markaður. Mikið reynir á virkni markaðarins og það jafnvægi sem myndast á honum við þessar að- stæður. Hlutverk markaðsaðila verður því viða- meira en áður hefur verið og það mun væntanlega taka markaðinn einhvern tíma að aðlagast þessari breytingu. Þetta er atriði sem við gerum okkur mjög vel grein fyrir hjá Landsbankanum. Íslenskt efnahagslíf stendur sterkt og þessar aðgerðir ættu að geta tryggt stöðugleika í gengismálum.“ Halldór segir að boðuð vaxtalækkun Seðla- bankans komi ekki á óvart. Skýr teikn séu komin fram um að þenslan í hagkerfinu fari minnkandi. „Lækkunin er einnig í takt við vaxtabreytingar erlendis og er því fullkomlega eðlileg því þrátt fyrir þessa lækkun vaxta er vaxtamunur enn mikill og aðhaldsstig peningastefnunnar einnig mikið. Varðandi Landsbankann munum við taka ákvörðun um vaxtalækkun á óverðtryggðum vöxtum sem í aðalatriðum tekur mið af lækkun Seðlabankans, sem mun koma til framkvæmda á fyrsta vaxtalækkunardegi,“ segir Halldór J. Kristjánsson. Skynsamlegt að fara varlega í vaxtalækkunum Þórður Friðjónsson, forstjóri Þjóðhagsstofnun- ar, óskar Seðlabankanum til hamingju með þetta nýja umhverfi sem sé nútímalegt og í samræmi við það sem menn telji skynsamlegast að haga fyr- irkomulagi peningamála og -stýringar í heimin- um. „Bankinn hefur innanborðs öflugt lið til þess að takast á við svo viðamikið verkefni. Ég tel að þessar breytingar á starfsumhverfi séu til mikilla bóta fyrir hagstjórn hér á landi.“ Þórður segist telja skynsamlegt að feta sig inn á braut vaxtalækkana en varlega þó þar sem enn r e s v s v k s e h s h s m k b „ a s l s v á h i þ v e u v f V a l h Innl læ Lækkun á stýrivöxtum Seðla Seðlabankann og niðurfelling Júníus Guðmundsson og Guð Vísbendingar koma úr öllum áttum um að hægt hefur á hagvexti og þensla minnkað BREYTT PENINGASTEFNA Ákvörðun ríkisstjórnar og Seðla-banka um að afnema vikmörkgengis krónunnar og taka þess í stað upp verðbólgumarkmið peninga- stefnunnar virðist skynsamleg og bezti kosturinn við núverandi aðstæð- ur í íslenzkum þjóðarbúskap. Sterk rök hafa verið færð að því í umræðum um peningamálastefnuna að undan- förnu að fyrri stefna, þar sem mark- miðið var að halda genginu innan ákveðinna vikmarka, hafi orðið til þess að meginstjórntæki bankans, vextirn- ir, hafi ekki virkað sem skyldi í um- hverfi frjálsra fjármagnsflutninga. Aðilar á fjármagnsmarkaðnum hafi litið á vikmörkin sem ákveðna geng- istryggingu og þegar vaxtamunur milli Íslands og viðskiptalandanna hafi farið umfram ákveðin mörk hafi skapazt hvati fyrir markaðsaðila að hagnast á vaxtamuninum, taka lán er- lendis og endurlána innanlands á hærri vöxtum, sem eykur útlána- þenslu og raskar stöðugleika á fjár- málamarkaðnum. Þannig hafi hækkun vaxta ekki náð að slá á þenslu sem skyldi. Aðrir kostir eru fræðilega séð fyrir hendi í peningamálunum en verð- bólgumarkmið og afnám vikmarka gengisins; t.d. fastgengisstefna með tengingu við öflugan gjaldmiðil og hef- ur þá tenging við evruna helzt komið til umræðu. Lítil, opin hagkerfi eiga hins vegar erfitt með að halda uppi einhliða fastgengisstefnu af eigin rammleik og við blasir að annars kon- ar tenging við evruna er ekki raunhæf- ur kostur nú; annars vegar er aðild að Evrópusambandinu forsenda trúverð- ugrar tengingar af því tagi og hins vegar hafa verið færð rök fyrir því að notkun evru sé óheppileg á meðan mikilvæg viðskiptalönd Íslands á borð við Bretland, Danmörku og Svíþjóð hafa ekki tekið upp nýja gjaldmiðilinn. Með því að taka upp verðbólgu- markmið og miða peningamálastjórn- ina við að verðbólgan fari ekki umfram 2,5% er stuðlað að stöðugleika í efna- hagslífinu sem, eins og Davíð Oddsson forsætisráðherra benti á í ræðu sinni á ársfundi Seðlabankans, er undirstaða vaxtargetu hagkerfisins til langs tíma. Með þessari stefnubreytingu tekur peningamálastefnan mið af efnahags- horfum til lengri tíma og langtíma- markmið eru höfð að leiðarljósi. Við núverandi aðstæður, þar sem verð- bólgutenging er í kjarasamningum flestra stærri launþegasamtaka, er sömuleiðis ákaflega mikilvægt að verðlaginu verði haldið í skefjum. Reynslan sýnir að stöðugleiki í verð- lagi og launum er forsenda þess að fyr- irtæki geti hagrætt og aukið fram- leiðni. Í ríkjum þar sem tekin hefur verið ákvörðun um verðbólgumarkmið pen- ingastefnunnar hefur sú leið jafnframt verið farin að auka sjálfstæði seðla- banka og gera einn aðalbankastjóra ábyrgan fyrir stefnu hans. Með ákvörðun um að forsætisráðherra skipi formann bankastjórnar Seðla- bankans sérstaklega og sá verði eini talsmaður bankastjórnarinnar er a.m.k. stigið skref í þá átt. Deila má um hvort jafnlangt sé gengið og í ýms- um öðrum ríkjum þar sem markmið peningastefnunnar eru sambærileg, en athyglisvert verður að sjá hvernig þetta fyrirkomulag reynist. Samhliða ákvörðun um breytta pen- ingamálastefnu hefur Seðlabankinn ákveðið að lækka stýrivexti um 0,5%. Sú ákvörðun sýnir að bankinn metur það svo að tekið sé að draga úr þensl- unni í efnahagslífinu. Það er að sjálf- sögðu mjög mikilvægt fyrir hag fyr- irtækja og heimila að vaxtastig sé hér skaplegt og vaxtamunur milli Íslands og annarra landa ekki meiri en brýn þörf er á. Þótt vonir séu nú bundnar við að stjórntæki Seðlabankans verði áhrifa- ríkari með breyttri stefnu má ekki horfa framhjá mikilvægi styrkrar fjármálastjórnar ríkis og sveitar- félaga til að draga úr þenslu og gera frekari vaxtalækkun mögulega. Hvergi má slaka á aðhaldi að útgjöld- um, eigi að takast að ná tökum á þensl- unni og tryggja stöðugleika til fram- búðar. FJÖLSMIÐJA FYRIR UNGMENNI Í haust verður sett á stofn verkþjálf-unar- og fræðslusetur fyrir ung- menni hér á landi undir heitinu Fjöl- smiðjan. Setrið er einkum ætlað atvinnulausum ungmennum sem flosnað hafa upp úr námi og er mark- mið þess að nota starf sem leiðsögn til náms. Með setrinu skapast því nýir möguleikar fyrir ungmenni til að efla þá hæfileika sem þeim eru eiginlegir en hafa ef til vill ekki notið sín sem skyldi í hefðbundnu námi. Fyrirmynd Fjölsmiðjunnar er sótt til Danmerkur þar sem góður árangur hefur náðst í að flétta saman námi og starfi í starfsemi sérstakra mennt- astofnana. Í viðtali við Robert Dal- skov, sem birtist í Morgunblaðinu laugardaginn 24. mars síðastliðinn, kom fram að þessir skólar hafi sér- stöðu að því leyti að þeir „bjóði mennt- un við hæfi hvers nemanda“, í stað þess að leggja megináherslu á það námsefni sem þeir standa sig ekki vel í. Námið er þannig sniðið að þörfum einstaklingsins og athyglisverður val- kostur við hlið hefðbundnara náms sem er mun ósveigjanlegra. Sú grundvallarbreyting í kennslu- tækni sem þarna er höfð að leiðarljósi byggist á kenningum Bandaríkja- mannsins Howards Gardners um svo- nefnda fjölgreind, en hann er prófess- or í sálar- og menntunarfræðum við Harvard-háskóla. Fjallað var um kenningar hans hér í blaðinu í viðtali við Erlu Kristjánsdóttur, lektor í Kennaraháskólanum, í janúar síðast- liðnum. Þar kom fram að Gardner tel- ur að málgreind og rökgreind hafi ver- ið hampað á kostnað annarra hæfileika á Vesturlöndum. Sjálfur hefur Gardner skipt mannlegri greind niður í sjö tegundir sem felur í sér mun víðari sýn á mannlega möguleika. Ef litið er til brottfalls í skólum má draga þá ályktun að ekki henti öllum að stunda það nám sem í boði hefur verið hér á landi að loknu grunnskóla- námi. Nýr kostur sem miðar að því að vinna í samræmi við getu og hæfileika hvers og eins er mikils virði, því í fá- mennu samfélagi á borð við okkar hlýtur það að teljast forgangsatriði að virkja sem flesta einstaklinga til þess að leggja sitt af mörkum í þjóðlífinu.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.