Morgunblaðið - 19.04.2001, Blaðsíða 62

MINNINGAR
62 FIMMTUDAGUR 19. APRÍL 2001 MORGUNBLAÐIÐ
✝ Axel Helgasonfæddist í Reykja-
vík 23. september
1909. Hann lést á
Landspítalanum 13.
apríl síðastliðinn.
Foreldrar hans voru
Sigríður Björg Jóns-
dóttir og Helgi Þórð-
arson. Hann átti átta
systkini og er einn
bróðir á lífi. Axel ólst
upp í Hrunamanna-
hreppi. Hann lærði
húsasmíði en vann
lengst við módel-
smíðar, fyrst hjá
Guðjóni Samúelssyni, húsameist-
ara ríkisins, og síðan hjá Reykja-
víkurborg þar til hann lét af störf-
um áttræður að aldri.
Hinn 25. apríl 1940 kvæntist
Axel Ragnheiði Arn-
órsdóttur, en hún
lést 25. desember
1992. Þeirra börn
eru: 1) Sigrún. 2)
Ólafur, kona hans er
Ruth Halla Sigur-
geirsdóttir, börn
þeirra eru Jón Axel,
Ólafur Ragnar og
Jóhann Garðar. 3)
Sigþrúður Björg,
hennar börn eru
Helga Sigríður,
Ragnheiður Inga og
Davíð Karl. Lang-
afabörnin eru tvö,
Kristín Ruth og Ólafur Ásgeir.
Útför Axels fer fram frá Foss-
vogskirkju á morgun, föstudaginn
20. apríl, og hefst athöfnin klukk-
an 15.
Mikið áttum við góða daga sam-
an. Þeir voru fullir af væntum-
þykju, visku og gleði. Það var allt-
af eitthvað sérstakt sem við áttum
saman og þú áttir líka svo merki-
lega sögu sem þú sagðir mér svo
oft. Ég gleymi aldrei þessum
stundum sem við áttum, hvort sem
það var niðri á módelverkstæði
eða í göngutúrum og heimsóknum
sem við fórum svo oft „í gamla
daga“.
Það var löng leið fyrir strákinn
að taka strætó alla leið niður í bæ
til að verja degi á módelverkstæð-
inu, þar sem þú vannst. Það var
kannski ekki mikill skilningur á
vinnu þinni þá, en mikið var ég
stoltur af þér og af því sem þú
varst að vinna að. Þú hafðir líka
tíma fyrir strákinn þegar hann
kom og hjálpaðir honum við hina
ýmsu hluti fyrir utan hvað var
mikið sport í því að fara að kaupa
malta og appelsín í sjoppunni á 25
kall! Umhverfi þitt var svo spenn-
andi því þú varst alltaf að vinna að
einhverju nýju og athyglisverðu.
Þú hafðir einstakan skilning á
landinu og lögun þess sem birtist
síðan í verkum þínum. Upphleyptu
kortin af Íslandi og Vestmanna-
eyjum sem þú gerðir voru meist-
arasmíð og úthugsuð, millimetra
fyrir millimetra. Ég man eftir því
þegar þú varst að vinna að þeim
og þau áttu hug þinn allan og þú
skýrðir út fyrir mér alla litlu hlut-
ina sem skiptu svo miklu máli til
að verkið yrði fullkomnað. Verkin
þín eru minnisvarði um einstakan
mann með fágæta hæfileika, og
eru víða, ekki bara hjá forsetum
og þjóðhöfðingjum um heim allan,
heldur á heimilum íslensku þjóð-
arinnar og hjá okkur sem þekktum
þig og elskuðum.
Ég man líka eftir því þegar þú
varst að vinna að, ásamt fleirum,
Íslandskortinu sem er í Ráðhúsi
Reykjavíkur, sem var margra ára
verkefni. Það er sennilega eitt af
þínum síðustu verkum og sem þú
varst stoltastur af. Hvert smáat-
riði úthugsað og flóknustu verk-
fræðiatriði voru leyst af sjálf-
menntaða sveitastráknum frá
Hrepphólum. Eitt er víst að landið
okkar var þér hugleikið, allt lék í
höndunum á þér og þú varst lista-
maður af Guðs náð.
Ég man líka eftir því hvað mér
fannst alltaf gaman að heyra sög-
una þína, þegar þú varst ungur
strákur í Hrepphólum og hvernig
lífið þá var allt annað en það sem
við eigum að venjast í dag. Þú
sagðir mér frá öllum draumunum
þínum sem voru einstakir og aug-
ljóslega höfðu mikla merkingu fyr-
ir þig. Það var alltaf sérstakt
samband á milli þín og Guðs, sem
ekki er hægt að skýra með orðum.
Nú hefur hluti þeirra ræst og tákn
þeirra orðin þér ljós. Þú varst vit-
ur maður, afi, og það var alveg
sama hvað spurningu ég bar upp
við þig, sem var ekki sjaldan, þú
hafðir alltaf svör, hvort sem það
var um einföld dægurmál eða
flóknustu stjarnfræði. Þú varst
engum líkur, elsku afi, og ég á allt-
af eftir að sakna þín því að þú
gafst mér mikið af andlegum gjöf-
um og vináttu sem verður aldrei
frá mér tekin.
Jón Axel.
Elsku afi minn, nú ertu farinn
frá mér, eða farinn frá okkur öll-
um. Veistu, það var alveg æðislegt
að koma í heimsókn til þín og
spjalla, þú tókst alltaf svo vel á
móti okkur, en núna er það ekki
hægt og það á eftir að verða svo
erfitt. En veistu, afi, nú ertu kom-
inn til ömmu og þá líður mér betur
því að þér líður örugglega vel hjá
henni. Ég á eftir að sakna þín
ótrúlega mikið. Ég elska þig, afi
minn.
Þitt langafabarn,
Kristín Ruth.
Á föstudaginn langa lést afi okk-
ar á Landspítalanum í Fossvogi.
Okkur afabörnin langar að minn-
ast hans í fáeinum orðum. Fyrsta
minning okkar um afa er þegar
hann sat með okkur inni í stofu á
Langholtsveginum og sagði okkur
sögur og kenndi okkur vísur og
þegar við urðum eldri fórum við
með honum í göngutúra og oft nið-
ur að höfn til að skoða bátana.
Afi var þannig maður að við
fyrstu kynni þótti fólki strax vænt
um hann. Hann var maður sem
vissi um hvað lífið snerist, að hafa
kærleikann að leiðarljósi og
kenndi hann okkur þetta og fyrir
það erum við þakklát, hann kenndi
okkur líka að horfa bjartsýn á
framtíðina og hafa ekki áhyggjur
af því sem væri búið og gert.
Elsku afi, þín er sárt saknað en
við vitum að þú er hjá ömmu núna.
Elsku mamma, frænka og Óli
frændi, við biðjum góðan Guð að
styrkja ykkur í sorginni.
Vertu, Guð faðir, faðir minn,
í frelsarans Jesú nafni,
hönd þín leiði mig út og inn,
svo allri synd ég hafni.
(Hallgr. Pét.)
Helga, Ragnheiður og
Davíð Karl.
Þau feta sig hægt í gráma morg-
uns; kýrnar þrettán og barnið.
Óraunveruleg í myndmáli hrauns-
ins. Kolviðarhóll er að baki en Ár-
bær við Reykjavík næsti áfanga-
staður. Ofarlega í Hrunamanna-
hreppi hófu þau þetta ferðalag.
Sláturhús í Reykjavík mun enda
samveru þeirra. Þetta veit smalinn
en kýrnar ekki. Gangi honum ferð-
in vel deyja dýrin. Ef ekki er hann
einn kallaður til ábyrgðar. Ungar
herðar axla ábyrgð. Hann er
grannvaxinn; augun blá og greind-
arleg. Hvað hrærist innra með
honum á þessari ferð? Hverjar eru
áhyggjur hans? Hvert sækir hann
traust einn á ferð? Smalinn er Ax-
el móðurbróðir minn. Hann er níu
ára gamall. Hann er vistaður hjá
vandalausum. Kjör móðurbróður
míns voru söm og annarra á þess-
um tíma. Vinna var matur.
Ég hef hugleitt hver Axel móð-
urbróðir minn hefði orðið ef kjör
hans í æsku hefðu verið ögn mild-
ari. Dæmið gengur ekki upp í huga
mér. „Ég er sá sem ég er,“ segir
faðirinn í hinni helgu bók. Axel
móðurbróðir var eðli sínu trúr.
Hvorki fátækt í bernsku né veg-
tyllur síðar á götu lífsins breyttu
þessum manni. Hann sló ekki
mynt gulls úr hæfileikum sínum.
Kunni, gat og vissi en vildi ekki
sagði mér móðir mín og var stolt
af þessum bróður sínum. Þau voru
um margt lík. Gædd tilfinningu
fyrir því sem hvorki verður séð né
þreifað á. Fínofinn listrænn þráð-
ur lék í eðli beggja. Marga gjöf
þáði ég úr höndum þessa frænda
míns. Heimagerður fengur. Hver
hugsun, hvert andartak, hver
hjartsláttur meitlaði smíðisgrip-
inn. Og við erum mörg ættmennin
sem nutum frændsemi Axels og
elsku. Í stórum hlutum og smáum.
En fremst í manninum sjálfum. En
hvert var gangverkið í ræktarsemi
hans við okkur öll? Hugsanir lítils
drengs einn á ferð yfir fjallveg
með þrettán kýr getur verið eitt
svarið.
Axel móðurbróðir var aufúsu-
gestur hvar sem hann kom. Hann
leiddi mig inn í viðræður þar sem
ekki varð botnað. Ég fylgdi honum
í trausti hans. „Hvernig finnast
þér tölustafirnir hlykkjast?“
spurði hann mig eitt sinn. Fátt
varð um svör. „Sérðu ekki hvernig
þeir fara upp á við í sveig og síðan
í bugðu til hliðar?“ Þessu náði
barnið ekki. Löng lýsing sýndi
mér þá lestarferð tölustafanna í
þrívídd. Allt kom fyrir ekki; hann
talaði fyrir blindum augum.
Frændi hughreysti mig þá með
orðunum: „Það er ekki von – það
er bara Stína systir sem sér þetta
eins og ég.“ Kannski sá Sissi
frændi tölur í þrívídd. Við áttum
margar stundirnar saman með
móðurbróður okkar. Táningar með
öllu sem því fylgir. Upp úr ungæð-
ishætti okkar reis móðurbróðir
alvís og kærleiksríkur. Fulltrúi
þess sem skiptir máli.
Móðurbróðir bar starfsheitið
modelsmiður langa starfsævi. Eitt
af þessum heitum sem lýsa öllu en
segja ekkert. Axel var listrænn og
hugmyndaríkur með afbrigðum.
Margir eru smíðisgripirnir orðnir
– sumir dvergsmáir og torskilið að
mannshendur hafi komið þar
nærri. Í mörg ár eftir eftirlauna-
rétt vann Axel sem einn af snill-
ingunum sem skópu Íslandskortið
stórbrotna í Ráðhúsi Reykjavíkur.
Axel kvæntist Ragnheiði Arn-
órsdóttur og eignuðust þau þrjú
börn. Margir bestu eiginleikar
þeirra hjóna lifa áfram í afkom-
endum þeirra. Þegar Ragna lést
fyrir fáum árum bar skugga á líf
frænda míns. Þau hjón höfðu átt
langa og farsæla samfylgd.
„Hvað er draumur?“ spurði eitt
sinn móðurbróðir. Fátt varð um
svör. „Draumur er veruleiki sem
rofnar aðeins af öðrum veruleika,“
úrskurðaði frændi minn. „Hvað er
fegurð?“ var eitt sinn spurt.
Fátt varð um svör. „Fegurð er
kærleikur,“ sagði frændi minn með
þeirri vissu sem sá einn á sem hef-
ur heyrt hinn sanna tón.
Í björtu veðri Skagafjarðar, þar
sem Mælifellshnjúkur sindrar í
kyrrð hádegis á páskadag, læt ég
hugann hvarfla till þessa manns
sem var mér og öðrum svo miklu
meira en náskyldur ættingi. „Feg-
urð er kærleikur,“ sagði hann.
Megi kærleikur fegurðarinnar
fylgja þér, móðurbróðir, þær götur
sem þú nú fetar. Í mal þínum átt
þú hugsanir okkar allra sem þú
nærðir með góðvild þinni og visku.
Snorri Ingimarsson.
Látinn er ástkær frændi og ná-
inn vinur á 92. aldursári, Axel
Helgason.
Fjölskylduböndin eru sterk, og
Axel frændi ræktaði þau og hlúði
að þeim af alúð. Ekkert fjölskyldu-
boð var haldið án hans, og allir
kunnu vel að meta sögurnar hans,
sem hann sagði svo skemmtilega.
Sérstaklega þótti okkur gaman að
heyra aftur og aftur sögur af hinu
yfirskilvitlega, og reynslu hans í
þeim efnum. Hann var óþrjótandi
brunnur af skemmtilegum frá-
sögnum, og engum leiddist í návist
hans.
Axel frændi var hrókur alls
fagnaðar og alveg ómissandi þegar
fjölskyldan safnaðist saman.
Fyrir um 35 árum hófst óslitið,
náið samband okkar og Axels
frænda og Rögnu ömmu, konu
hans, en hún lést árið 1992.
Axel frændi var okkur stoð og
stytta fyrstu hjúskaparár okkar –
og reyndar alla tíð meðan honum
entust kraftar. Hann var lista-
smiður, og ávallt boðinn og búinn
þegar hans kunnáttu var þörf.
Þegar við hófum búskap tók
hann ekki annað í mál en að leið-
beina okkur og aðstoða við fyrstu
íbúðarkaup okkar og innréttingar í
hana, enda var hann meistarasmið-
ur.
Sem dæmi um útsjónarsemi
hans og hagleik getum við sagt frá
ferð okkar að Hrepphólum í
Hrunamannahreppi fyrir rúmum
30 árum, en þar ólst hann upp frá
6 ára aldri. Hann þurfti að end-
urnýja bogalagað skyggni yfir
kirkjuhurðinni. Til að smíða það
tók hann mál af gamla skyggninu,
og við ókum síðan að hverasvæð-
inu í Krýsuvík, þar sem hann not-
færði sér heitt hveravatnið til að
sjóða timbrið, forma það og smíða.
Síðan ókum við til baka og komum
nýja skyggninu fyrir, sem passaði
nákvæmlega.
Axel frændi stundaði módel-
smíði allan sinn starfsferil, fyrst
hjá húsameistara ríkisins og síðan
hjá Reykjavíkurborg. Nákvæmni
hans og vandvirkni var rómuð, og
starfaði hann við sérgrein sína
fram undir áttrætt.
Hann var frumkvöðull við smíði
upphleyptra korta hér á landi, og
vann hann meðal annars við smíði
á Íslandskortinu, sem var á BSÍ
við Kalkofnsveg, og síðar við smíði
á Íslandskortinu, sem nú er í Ráð-
húsi Reykjavíkur.
Við kveðjum nú ástkæran
frænda og vin með söknuði og
minnumst með hlýhug allra okkar
góðu samverustunda í gegnum ár-
in.
Við vottum börnum hans og fjöl-
skyldum þeirra okkar dýpstu sam-
úð og biðjum guð að blessa þau.
Sigríður og Bjarni.
AXEL
HELGASON
✝ Sigurður Þóris-son fæddist í
Baldursheimi í Mý-
vatnssveit hinn 5.
maí 1919. Hann lést á
Heilbrigðisstofnun
Þingeyinga 14. apríl
síðastliðinn. Foreldr-
ar hans voru hjónin
Þuríður Sigurðar-
dóttir frá Baldurs-
heimi, f. 26. apríl
1892, og Þórir Torfa-
son frá Birningsstöð-
um, f. 13. ágúst 1892.
Bræður Sigurðar
voru Baldur (tví-
buri), f. 5. maí 1919, d. 3. sept-
ember 1993, Ketill, f. 9. desember
1920, d. 21. nóvember 1991, Þrá-
inn, f. 2. mars 1922, og tvíbur-
arnir Jón, f. 18. mars 1933, og
Pétur, f. 18. mars 1933, d. 27.
mars 1988.
Hinn 14. júní 1947 kvæntist Sig-
urður Þorgerði Benediktsdóttur
frá Grænavatni, f. 5. apríl 1916.
Þeirra synir eru: 1) Erlingur, f.
26. júní 1948, var kvæntur Sigríði
Stefánsdóttur, f. 29. júlí 1949.
Þeirra börn eru Erna, f. 1975,
Sigurður, f. 1977, og
Kári, f. 1982. 2)
Benedikt, f. 3. apríl
1952, kvæntur
Helgu Sigurðardótt-
ur, f. 11. desember
1954. Þeirra dætur
eru Þorgerður, f.
1976, og Sigrún f.
1987. 3) Hjörleifur,
f. 25. október 1957,
var kvæntur Æsu
Hrólfsdóttur, f. 19.
ágúst 1961. Þeirra
börn eru Brynja, f.
1983, Arna, f. 1988,
og Hrólfur, f. 1991.
Sigurður var bóndi á Græna-
vatni frá árinu 1947 þar til Hjör-
leifur sonur hans tók við búinu.
Hann tók virkan þátt í félags-
störfum í héraðinu og var meðal
annars oddviti Skútustaðahrepps
frá 1966-1974. Síðustu tvö árin
dvaldi Sigurður á Heilbrigðis-
stofnun Þingeyinga.
Útför Sigurðar fer fram frá
félagsheimilinu Skjólbrekku
fimmtudaginn 19. apríl og hefst
athöfnin klukkan 14. Jarðsett
verður í Skútustaðakirkjugarði.
Mér hefur alltaf þótt afi minn
með merkilegri mönnum í heim-
inum, jafnvel eftir því sem ég elt-
ist og heimur minn stækkaði hélt
afi sínum sessi.
Ég naut þeirra forréttinda sem
lítil stelpa að dvelja á Grænavatni
á sumrin.
Oft fékk ég að fara með þegar
verið var að stússast við heyskap –
alltaf þegar farið var í Höfða.
Gamla Ladan var full af heyi og
hrífum á sumrin, en með lagni gat
afi þó stundum fundið eitthvað til
að gefa. Ég man eftir því að sitja
sæl og glöð í aftursætinu á Löd-
unni á leiðinni í Höfða, afi við stýr-
ið og ekki bara að horfa á veginn,
enda allt of margt að sjá á leiðinni.
Myndbrotin sem koma fram af afa
með orfið heima við bæ eða niðri
við bakka eru þó einna föstust í
huganum. Efri skápurinn í her-
berginu hjá afa og ömmu var ótrú-
lega sérstakur. Ef maður sat þæg-
ur og góður á rúminu og horfði
nógu lengi á skápinn kom afi og
gaf manni súkkulaði. Eftir að hann
fór til Húsavíkur var það skúffan
við hliðina á rúminu sem tók við af
skápnum.
Sellandagöngur eru sérstakur
hátíðisdagur á Grænavatni. Í
minningunni var farið miklu fyrr
af stað en gert er í dag. Afi og
Helgi standa úti á hlaði og horfa
til suðurs – benda eitthvað og
spjalla meðan við sitjum inni og
borðum morgunmat. Síðan flykkj-
ast allir út – og raða sér í bílana.
Afi passar að hann hafi nú eitt-
hvað um málið að segja og hefur
barnabörnin sem ekki eru há í
loftinu með sér og líklega er
hundurinn með líka. Síðan er
brunað af stað. Á leiðinni fáum
við nammi (súkkulaði í smjörbréfi
og perubrjóstsykur) og afi bendir
hingað og þangað að fræða okkur
um örnefnin.
Á leiðinni blasir fjalladrottning-
in við okkur og afi bendir stoltur á
– þetta fjall verðum við að þekkja.
Lítil stelpa í aftursætinu segir að
fjallið sé svona eins og sirkustjald.
Ekki fer frekari sögum af örnefn-
unum í þeim göngum, enda vísast
kominn tími á að líta eftir fé.
Ég fór síðast í göngur fyrir
rúmum tveimur árum – rétt áður
en afi fór á sjúkrahúsið. Ég átti þá
ágætan tíma með afa – en ég
keyrði bílinn fyrir hann dálítinn
part leiðarinnar. Að sjálfsögðu
hafði gamli miklar skoðanir á því
sem um var að vera í kringum
hann og gaf skipanir hvert ætti að
fara og hvað skyldi gera – sér-
staklega þegar kom að því að
smala Engjarnar.
Þannig átti það líka að vera.
Þorgerður Benediktsdóttir.
SIGURÐUR
ÞÓRISSON