Morgunblaðið - 17.06.2001, Blaðsíða 36

SKOÐUN
36 SUNNUDAGUR 17. JÚNÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
BROTTFALL nemenda úr fram-
haldsskólum hefur á undanförnum
árum komið æ meir inn í umræðuna
og hafa stjórnvöld, jafnt sem aðrir,
haft af því talsverðar áhyggjur. Til
marks um það má meðal annars
nefna að í nýrri aðalnámskrá fram-
haldsskóla stendur: „Brottfall nem-
enda úr námi hefur verið tiltölulega
mikið hér á landi miðað við það sem
gerist og gengur í nágrannalöndum
okkar.“ (bls. 16). Ekki eru þó allir á
sama máli, t.a.m. telur Hörður
Bergmann í grein sinni „Skólinn í
þjóðmálaumræðunni“ í Ný mennta-
mál 1999, að ekki sé öll skólaganga
menntun, og því sé brottfall nem-
enda úr framhaldsskólum ekki það
áhyggjuefni sem margir halda fram,
enda er framboð á atvinnu slíkt að
sumir hugsa sig tvisvar um áður en
þeir fórna sæmilegum launum fyrir
setu á skólabekk.
Við, höfundar þessarar greinar,
höfum unnið að úttekt á brottfalli úr
framhaldsskólum, með sérstakri
áherslu á þrjá skóla, MA, ME og
MÍ, sem lokaverkefni í kennslurétt-
indanámi við Háskólann á Akureyri.
Sem undirstöðu undir verkefnið
fengum við að nýta nýbirta rann-
sókn Jóns Torfa Jónassonar og
Kristjönu Stellu Blöndal, en hana
byggðu þau á nemendum fæddum
1975 og fylgdust með þeim frá því
þeir luku grunnskólaprófi árið 1991,
til ársloka 1999.
Hugtakið „brottfall“ felur í sér að
nemendur sem hefja nám í fram-
haldsskóla hætta, án þess að ljúka
einhverju framhaldsskólaprófi. Nið-
urstöður Jóns Torfa og Kristjönu
sýna að um 31% þeirra sem hófu
nám í framhaldsskóla og eru fæddir
1975, hefur horfið frá námi án þess
að ljúka neinum prófum. Rannsókn-
ir okkar, byggðar á sama árgangi,
leiða í ljós að rúm 40% nemenda við
MÍ hafa horfið frá námi, rúm 16%
teljast brottfallin í ME, en aðeins
tæp 7% úr MA. Hvaða skýringar
liggja svo að baki þessum mikla
mun er ekki gott að segja.
Samkvæmt rannsókn Jóns Torfa
og Kristjönu er talsvert forspárgildi
á milli einkunna í íslensku og stærð-
fræði á samræmdu prófum árgangs
1975, og líkum á því að nemendur
útskrifist úr framhaldsskólum. Ef
síðan er litið á mismunandi árangur
á samræmdum prófum hjá þeim
nemendum sem innritast í skólana
þrjá (sjá töflu) má kannski finna
hluta skýringanna þar, en nemend-
ur MA skera sig mjög úr hvað varð-
ar hlutfallslega háar einkunnir í ís-
lensku, um leið og hlutfall brott-
fallinna er frekar lágt. Einnig getur
haft sitt að segja hvar skólarnir eru;
tveir þeirra þjóna fámennum lands-
fjórðungum á meðan sá þriðji er
staðsettur í einu af stærri sveitar-
félögum landsins og hefur úr mun
fleiri nemendum að velja.
Vafalaust má nefna margar mis-
munandi ástæður þegar rætt er um
brottfall úr framhaldsskólum. Eins
og tæpt var á hér að framan, er ein
þeirra líklega þekkingarlegs eðlis.
Þeir nemendur sem ekki hefur
gengið sem skyldi í grunnskóla, af
ýmsum ástæðum, eru ekki eins vel
undirbúnir þegar í framhaldsskóla
er komið og því er hættan á því að
þeir flosni upp úr námi mun meiri.
Þær kröfur sem framhaldsskólinn
gerir til nemenda sinna geta verið
meiri en þessir nemendur ráða við
og afleiðingin er slæmt gengi á
fyrsta ári, sem síðan veldur því að
nemandinn telur kröftum sínum
betur varið annars staðar. Þó eru
framhaldsskólar farnir að bregðast
við þessu vandamáli með því að
bjóða upp á sérstakar brautir, sem
líta má á sem einskonar millistig á
milli grunnskóla og framhaldsskóla.
Þá er gert ráð fyrir svokallaðri al-
mennri braut í nýrri Aðalnámskrá
framhaldsskóla, en hennar hlutverk
er einmitt að taka við þeim nem-
endum sem ekki hafa komið nægi-
lega undirbúnir út úr grunnskóla og
hjálpa þeim við að beina orku sinni á
réttar brautir. Af almennri braut
geta nemendur síðan hvort sem er,
gengið inn á bóknámsbrautir í fram-
haldsskólum, eða inn á starfsnáms-
brautir þar sem þær eru í boði.
Önnur ástæða, sem kann að vega
þungt, er að nemendur sem hætta í
framhaldsskóla eru ekki að leita að
menntun sem byggist á stúdents-
prófi og kjósa frekar starfstengt
nám. Þar stendur aftur á móti hníf-
urinn í kúnni, því framboð á starfs-
námi er frekar lítið í framhaldsskól-
um landsins, enda hefur áherslan í
þjóðfélaginu verið á stúdentsprófið
á kostnað starfsmenntunar. Því hafa
þessir nemendur þurft að leita ann-
arra leiða. Til að koma til móts við
þær þarfir hafa ýmis fyrirtæki kom-
ið sér upp skólum þar sem tilvon-
andi, og núverandi,
starfsmenn fá þjálfun
og viðeigandi menntun.
Þar má meðal annars
nefna Stóriðjuskólann
sem Ísal rekur, og
starfsnámstengt nám
Baugs.
Þriðja ástæðan fyrir
brottfalli er vafalaust
fjárhagsleg. Nemend-
ur sem búa við bágan
efnahag eru líklegri til
að flosna upp úr skóla
en þeir sem betur eru
stæðir, ekki síst ef þeir
þurfa að sækja skóla
um langan veg eins og
oft er raunin með nem-
endur á landsbyggðinni. Því verður
nefnilega ekki á móti mælt að það er
kostnaðarsamara að stunda nám við
heimavistarskóla en heimangöngu-
skóla. Áðurnefndir nemendur leita
því út á vinnumarkaðinn, sem hefur
á undanförnum árum tekið þeim
fagnandi, eftir að hafa reynt hversu
erfitt getur verið fjárhagslega að
stunda nám í framhaldsskóla, þar
sem ekki er um annars konar fyr-
irgreiðslu að ræða en dreifbýlis-
styrk frá hinu opinbera. Hugsanleg
lausn fyrir þessa nemendur væri að
taka upp árangurstengd námslán.
Fjórða ástæðan sem nefna má,
stefnuleysi og námsleiði, tengist að
sumu leyti þeirri sem fyrst var
nefnd. Ingólfur Ásgeir Jóhannesson
gerði fyrir nokkrum árum könnun
meðal skólastjórnenda og kennara á
Norðurlandi og Vestfjörðum, í
tengslum við verkefni sem hann var
að vinna að, og þar var „týndi hóp-
urinn“ nefndur til sögunnar. Í týnda
hópnum eru þeir sem ekki hafa nein
skýr framtíðarmarkmið, eru komnir
með námsleiða, og eru eingöngu í
skóla vegna félagsskaparins. Telja
má líklegt að sumir í þessum hópi
hafi ekki yfir þeirri þekkingu að
ráða sem nauðsynleg er til fram-
haldsskólanáms, þó svo að aðrir eigi
líklega auðvelt með lærdóm ef þeir
kæra sig um. Þeir sem tilheyra
„týnda hópnum“ hljóta fyrr eða síð-
ar að falla brott sakir viðhorfs síns
til náms og skólagöngu, og svo sárt
sem það nú er, þá er lítið sem ekk-
ert hægt fyrir þessa nemendur að
gera. Margir koma svo til með að
iðrast gerða sinna því líkur eru á að
rúm 44% brottfallinna telji síðar á
ævinni að ákvörðun þeirra hafi verið
röng.
Margar aðrar ástæður fyrir brott-
falli úr framhaldsskólum eru sjálf-
sagt fyrir hendi, bæði félagslegar og
persónulegar. Ekki má gleyma ung-
um mæðrum, en vafalaust hefur
stór hluti þeirra neyðst til að hætta
námi í framhaldsskóla, a.m.k. tíma-
bundið. Þá er ótalinn sá hópur sem á
við einhver meðfædd vandamál að
stríða, svo sem lesblindu. Þó svo að
framhaldsskólarnir séu í auknum
mæli farnir að koma til móts við
þessa nemendur, þá hlýtur námið
alltaf að verða þeim erfiðara en öðr-
um sem eiga ekki við þessi vanda-
mál að stríða, og því eru þessir nem-
endur í talsverðri hættu hvað
brottfall varðar.
Eins og áður hefur komið fram er,
samkvæmt rannsókn Jóns Torfa og
Kristjönu, talsvert forspárgildi á
milli einkunna í íslensku og stærð-
fræði á samræmdum prófum, og lík-
um á því að nemendur útskrifist úr
framhaldsskólum. Þess vegna bend-
ir allt til þess að nauðsynlegt sé að
hefjast handa í síðustu bekkjum
grunnskóla til að stemma stigu við
líklegu brottfalli síðar meir. Einnig
teljum við nauðsynlegt að hugað
verði betur að nýbúum í samfélag-
inu, en leiða má getum að því að
langflestir ungir nýbúar falli út úr
framhaldsskólakerfinu. Að sjálf-
sögðu eiga nemendur val um að fara
í nám eftir grunnskóla eða ekki, en
það hlýtur að vera einhversstaðar
pottur brotinn þegar um 43% ár-
gangs hafa ekki lokið neinu prófi við
24 ára aldur. Sú staðreynd, að um
44% þeirra sem hætt hafa í fram-
haldsskóla álíti það ranga ákvörðun,
ætti einnig að vekja alla sem að
skólamálum standa til umhugsunar
um líðan nemenda í skólum lands-
ins. Hvað er eiginlega að hrekja allt
þetta fólk frá námi? Víst er að þörf
er á að stokka upp í skólakerfinu og
bjóða upp á fjölbreyttara námsfram-
boð og aukinn stuðning, bæði við
nemendur og skóla, til að sem flestir
geti notið sín í íslensku menntakerfi.
„TÝNDI HÓPURINN“ Í FRAM-
HALDSSKÓLAKERFINU?
Rannsóknir okkar,
byggðar á sama ár-
gangi, leiða í ljós að rúm
40% nemenda við MÍ
hafa horfið frá námi,
rúm 16% í ME, en að-
eins tæp 7% úr MA,
segja Agnes Karls-
dóttir, Ásta Flosadóttir,
Guðmundur Eyþórsson,
Jóhann R. Kristjánsson
og Rannveig Þórhalls-
dóttir. Hvaða skýringar
liggja svo að baki þess-
um mikla mun er ekki
gott að segja.
Höfundar eru nemendur í kenn-
aranámi til kennsluréttinda við Há-
skólann á Akureyri. Agnes Karls-
dóttir, Ísafirði, Ásta Flosadóttir,
Akureyri, Guðmundur Eyþórsson,
Búðardal, Jóhann R. Kristjánsson,
Egilsstöðum, og Rannveig Þórhalls-
dóttir, Egilsstöðum.
Ásta F.
Flosadóttir
Agnes
Karlsdóttir
Guðmundur
Eyþórsson
Rannveig
Þórhallsdóttir
Jóhann R.
Kristjánsson
flísar
Stórhöfða 21, við Gullinbrú,
sími 545 5500.
www.flis.is
netfang: flis@flis.is
FRÉTTIR
HIN árlega fjölskylduhátíð Lands-
samtakanna Þroskahjálpar verður
haldin að Steinsstöðum í Skaga-
firði dagana 22.-24. júní nk. „Þetta
verður í sjöunda skipti sem hátíðin
er haldin að Steinsstöðum en þar
er öll aðstaða mjög góð, gott að-
gengi, mjög gott leiksvæði og
sundlaug. Fjölskylduhátíðin er
kjörinn vettvangur fyrir foreldra
og systkini fatlaðra, svo og fatlaða
sjálfa að kynnast og skemmta sér
saman. Svæðið verður opnað kl.
18:00 föstudaginn 22. júní. Á laug-
ardeginum sér Styrktarfélag van-
gefinna í Reykjavík um að stjórna
skemmtuninni, m.a. verður farið í
leiki, frítt verður á hestbak, grill-
veisla um kvöldið og í framhaldi af
henni verður sungið og dansað og
varðeldur verður tendraður. Há-
tíðinni verður slitið í Reykjakirkju
á sunnudag. Aðgangseyrir er 2.000
kr. fyrir fullorðna en 500 kr. fyrir
börn og er innifalið í verðinu gist-
ing í svefnpokaplássi eða á tjald-
stæði, grillveisla og afnot af hest-
um. Reynt verður að útvega þeim
sem þess óska far frá Reykjavík.
Skráning þátttöku er hjá Þroska-
hjálp fyrir 20. júní,“ segir í frétta-
tilkynningu.
Fjölskyldu-
og sum-
arhátíð
Þroska-
hjálpar
AÐ venju verður dagskrá í
miðborg Reykjavíkurí dag, á
þjóðhátíðardaginn 17. júní.
Hátíðarhöldin hafa áhrif á
staðsetningu biðstöðva SVR í
miðborginni, þar sem götum
verður lokað ásamt því að
fjöldi fólks leggur leið sína til
miðborgar þennan dag.
Leiðir 7, 110, 111, 112 og
115 munu verða með biðstöð á
Tryggvagötu á móts við Toll-
húsið.
Leiðir 2, 3, 4, 5 og 6 munu
verða með biðstöðvar í Póst-
hússtræti á móts við lögreglu-
stöð og á Tryggvagötu.
Leið 112 mun aka sam-
kvæmt tímaáætlun kvöld og
helgar frá kl. 13:00.
Leiðir 2, 3, 4, 5, 6, 7, 110,
111, 112 og 115 aka sam-
kvæmt tímaáætlun kvöld og
helgar til kl. 01:00. Aukaferðir
verða á þessum leiðum um kl.
01:15 frá Tryggvagötu.
Þar sem von er á fjölda
fólks í miðborgina á þjóðhá-
tíðardaginn og takmarkað
pláss fyrir bíla eru Reykvík-
ingar, sem og aðrir sem ætla
að leggja leið sína til miðborg-
ar Reykjavíkur, hvattir til að
nýta sér þjónustu SVR.
Reynslan sýnir að það er oft á
tíðum fljótlegra og áhyggju-
minna en að fara á eigin bíl,
samkvæmt því sem fram kem-
ur í fréttatilkynningu frá
SVR.
Þjónusta
SVR á
þjóðhátíð-
ardaginn
DÝRAGARÐURINN í Slakka hefur
verið opnaður á nýjan leik eftir vetr-
arhlé. Slakki er opinn frá kl. 10-18
alla daga í sumar,“ segir í fréttatil-
kynningu.
Dýragarðurinn
í Slakka
opnaður