Morgunblaðið - 17.06.2001, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 17. JÚNÍ 2001 45
EINU sinni, á mínumyngri árum, var ég for-maður þjóðhátíðar-nefndar. Skipulagði
hefðbundna dagskrá og fékk meira
að segja að ávarpa hátíðargesti, kornungur
maðurinn. Vitnaði í þjóðskáldin, talaði um ætt-
jarðarástina og höfðaði til þjóðrembings. Gekk
um með forsetann, sem þá var Ásgeir Ásgeirs-
son, og í rauninni er mér lítið minnisstætt frá
þessum tímum, nema þegar ég naut þess vafa-
sama heiðurs að sitja með Ásgeiri í kuldanepju
og slagveðri í stúkunni við Laugardalslaugina
og hlýða á leikgerð um þá Fjölnismenn.
Við sátum þarna tveir, ég og forsetinn, en
aðrir Íslendingar létu sér fátt um finnast.
Skítakuldinn bar ættjarðarástina ofurliði.
Stundum hafa komið þjóðhátíðardagar,
þegar veðrið hefur leikið við okkur og þjóðin
hefur fjölmennt á útisamkomur. En alla jafna
og smátt og smátt hefur dregið úr þátttök-
unni, hrifningunni og vakningunni, sem lýð-
veldisstofnuninni fylgdi og fólk kýs í auknum
mæli að halda sína þjóðhátíð sem lengst frá
þjóðinni. Vill frekar dunda sér í sumarbú-
staðnum. Eða grilla í garðinum. Eða leigja sér
spólu. „Mér leiðast skrúðgöngur,“ segir fólk
og sest upp í bílinn.
Ekki er þessi þróun eftirsóknarverð, enda
lítið þjóðlegt eða þjóðernislegt að rúnta um í
einkabíl sautjánda júní en hver er þá til að
segja Íslendingum fyrir verkum í þeim efnum
og til hvers?
Allt hefur sinn tíma og þótt ástæðulaust sé
að efast um að fólkinu sem býr í þessu landi, sé
hlýtt til ættjarðar og átthaga og kunni að meta
lýðveldisstofnunina og sé þakklátt þeim sem
börðust fyrir fullveldi og sjálf-
stæði, þá eru runnir upp þeir
tímar, að fólk lítur á lýðveldið sem
sjálfsagðan hlut og sér kannski til-
vist þjóðarinnar og annarra þjóða
í nýju ljósi. Í alþjóðlegu ljósi.
Og það er út af fyrir sig þróun, sem er já-
kvæð á sinn hátt. Þjóðernisrembingur, þjóð-
ernisstefnur af hverskyns tagi, eru sprottnar
af einangrun, fáfræði og átökum um hagsmuni
og yfirráð. Landamærin voru víggirt, fjar-
skiptin í formi bréfadúfna, herir þjóðanna
stóðu gráir fyrir járnum og sauðsvartur al-
múginn stóð gapandi undir þjóðremburæðun-
um og ungir menn gengu glaðir til móts við
dauðann í nafni kóngsins og föðurlandsins.
Hér heima hefði sennilega enginn lagtþað á sig að deyja fyrir danskan kóngen í staðinn dóu menn úr hor og harð-
indum gegnum aldirnar og þraukuðu hafísa,
eldgos og móðurharðindi af einskærri föður-
landsást. Sá hernaður var sosum ekki háður
með byssustingjum, en það má líkja ættjarð-
arljóðunum við vopnabúnað og þjóðskáldun-
um við herforingja, því stundum hefur maður
það á tilfinningunni að þjóðin hafi ekki lifað á
öðru en lofsöngvum og ljóðagerð. Og barist til
sjálfsbjargar í krafti þeirra. Með vísan til
þeirrar fátæktar, híbýla og hungurlúsar sem
Íslendingum var skömmtuð af móður náttúru,
var harla lítið til að gleðjast yfir eða vera stolt-
ur af eða telja eftirsóknarvert við það land,
sem blessað fólkið hafði fæðst í. Ísland var
með öðrum orðum bæði kalt og kalið og kotbú-
skapurinn eftir því.
Í raun og veru má rekja það til þessarar ein-
angrunar og vesaldóms, að þjóðin hélt velli,
enda má sjá það af vesturförunum fyrir rúm-
um hundrað árum, að það munaði ekki miklu
að hér yrði landauðn. Einangrunin og ættjarð-
arástin, þessi óútskýranlega ramma taug, sem
togaði jafnvel suma aftur til baka og til eru
sagnir af gömlum landnemum vestra, sem
aldrei gátu fyrirgefið sjálfum sér, svikin við
gamla landið, og dóu í tárvotum söknuði, ára-
tugum eftir að þeir fluttu.
Og það var þessi sama ættjarðarást sem
fékk stúdentana í Kaupinhöfn til að yrkja ást-
aróða til fósturjarðarinnar: Ísland ögrum
skorið, ég vil efla þig. Og allir komu þeir aftur,
heim á Frón, til að gerast útkjálkaprestar eða
sýslumenn í afdölum og höfðu þó kynnst þeirri
menningu og mannlífi, sem þekktist ekki hér á
landi, frekar en kartöflur eða klósett.
Já, þetta var þjóðin og lífið og landið semsameinaði okkur. Í fátæktinni, í ein-angruninni, í þeirri óbifanlegu trú, að Ís-
land væri sérstakt gósenland, öðrum löndum
fegurra og þjóðin eftir því. Þannig varð hún til,
þjóðremban, og vissulega átti hún sinn stóra
þátt í fullveldisdraumunum sem rættust með
lýðveldisstofnuninni. Hún var aflið, sem rak
okkur áfram, alveg eins og þjóðrembingur og
þjóðernisstefnur allra tíma og allra landa, hafa
alið á fordómum og fyrirlitningu einnar þjóðar
í garð annarrar.
Mannkynssagan er blóði drifin frásögn af
þeim atburðum og átökum.
Því fer fjarri að þessi hroki sé útdauður.
Enn erum við að líta niður á þjóðir og ein-
staklinga af öðrum litarhætti og enn erum
við að senda þeim tóninn, sem eru okkur
„óæðri“. „How do you like Iceland?“ spyrj-
um við full sjálfstrausts og ætlumst til að
útlendingurinn lofsyngi okkur fyrir fegurð,
dugnað og undursamlegt landslag. Við
höldum með Stoke (af því nokkrir Íslend-
ingar ætla að reyna að græða á því) og við
fussum og sveium yfir skilningsleysi ann-
arra þjóða, sem ekki gefa okkur stig í evr-
ópsku söngvakeppninni. Stjórnmálaforyst-
an á Íslandi er á móti því að við ræðum um
aðild að Evrópubandalaginu (af því að við
þurfum ekki á því að halda) og eins og mað-
urinn sagði: af hverju ætti ég að tala þýsku
við Þjóðverja, ef hann getur ekki talað ís-
lensku við Íslending?
Ég hygg að þetta séu undantekning-arnar, leifar liðinna tíma, dauða-teygjur þjóðrembingsins. Við er-
um á hraðri ferð inn í alþjóðlegt umhverfi,
hluti af stórri heild, föst í Netinu. Við eigum
tilveru okkur undir því að eyða landamær-
um fordómanna, eyða minnimáttarkennd-
inni, eyða einangruninni og vera sjálfstæð
með því að hafa sjálfstraust til að takast á
við þennan nýja og spennandi heim.
Þannig verður arfur Fjölnismanna best
varðveittur. Og þjóðhátíðin sautjánda júní.
Í hvaða veðri sem er.
Þjóðrembing-
urinn
Við eigum tilveru okkur undir því að eyða landa-
mærum fordómanna, eyða minnimáttarkenndinni,
eyða einangruninni og vera sjálfstæð með því að
hafa sjálfstraust til að takast á við þennan nýja og
spennandi heim, skrifar Ellert B. Schram.
Þannig verður arfur Fjölnismanna best varðveittur.
HUGSAÐ
UPPHÁTT
Aðeins það besta
fyrir andlit þitt
Estée Lauder andlitsmeðferðin
miðar öll að því að veita þér
slökun og dekra við þig - allt frá
vandvirkri hreinsun húðarinnar að
yndislega róandi nuddinu.
Nútímaleg húðumhirða
okkar vinnur gegn vandamálum
sem stafa af þurri húð eða feitri,
hrukkum, slælegri blóðrás,
þreytulegri húð og öðru sem hrjáir
húðina. Öll er meðferðin umvafin
ljúfri munúð og slökun.
Veittu þér andlitsmeðferð eins og
þær gerast bestar og sjáðu hvað
svolítið dekur gerir húðinni gott.
Það kostar aðeins kr. 1.500.
Hringdu og pantaði tíma.
Síminn er 533 2309.
Lágmúla
Snyrtiklefi
- fyrir útlitið
LOS Angeles Lakers unnu banda-
ríska NBA-meistaratitilinn í körfu-
knattleik annað árið í röð, þegar liðið
vann Philadelphia 76ers, 108:96, í
fimmta leik liðanna í úrslitaeinvíginu
og einvígið 4:1.
Shaquille O’Neal var allt í öllu hjá
Lakers, skoraði 29 stig, tók 13 frá-
köst og varði fimm skot. Lakers
unnu 15 leiki í úrslitakeppni NBA en
töpuðu aðeins einum og er þetta
bandarískt met.
O’Neal var í gær valinn besti leik-
maður úrslitakeppninnar, annað ár-
ið í röð og er hann þriðji leikmað-
urinn sem hlýtur þennan heiður.
Áður hafa Michael Jordan og Hak-
eem Olajuwon verið valdir bestu
leikmenn úrslitakeppninnar tvö ár í
röð.
Kobe Bryant skoraði 26 stig, tók
12 fráköst og átti 6 stoðsendingar og
Derek Fisher skoraði sex þriggja
stiga körfur fyrir Lakers.
Allen Iverson var bestur í liði
Philadelphia en hann skoraði 37 stig.
L.A. Lakers
NBA-meistarar
Körfuknattleikur í Bandaríkjunum
AP
Leikmaður Los Angeles Lakers, Shaquille O’Neal, heldur hér á loft
verðlaunagripum þeim sem félagið og hann unnu til.