Morgunblaðið - 20.06.2001, Blaðsíða 37

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 20. JÚNÍ 2001 37
ALLS staðar fer
fram uppgjör í sjávar-
útvegi og er það vel
nema hvað tilefni nú
er dapurlegt, þ.e.
ástand botnfiska. Mál-
ið kemur illa fyrir
sjónir vegna þess að
hvorki hagkvæmni né
hámarksafrakstur eru
í sjónmáli, enn síður
styrking byggðarlaga
og stórskuldir eru
ógnvænlegar; fisk-
veiðilögin eru ramm-
skökk og bjöguð, rag-
bætt og stöguð, en
sumir stuðningsmenn
þeirra forherðast meðan aðrir
hlaupast undan merkjum, sbr. þing-
flokk Framsóknar og fleiri. Heims-
frumsýning einkaeignar á veiðirétti
framtíðar hefur afhjúpast sem
hneyksli.
Reiðskjótar rustanna
Hugtökin öldureið og reiðmenn
öldufaldanna eru notuð í útlöndum
um þá sem hagnýta sér breytingar
af hverskonar tagi og „ríða á öldu-
földum“. Þeim skýtur alltaf upp
eins og korktöppum eftir öldubrot-
in; þetta má sjá í verðbólgubraski,
verðsprengingum í húsnæði, hluta-
bréfum, gorkúlubransa af öllu tagi,
já og kvótabraskinu. Menn kaupa
sig inn í framtíðina með því að
stimpla sig inn á réttum tíma, frítt í
byrjun og síðan á hvaða verði sem
er. Þessi gandreið, skrýdd orða-
gjálfri um hagræðingu, er góð til að
mata fótgönguliða á þingi, sem hafa
bara samviskuna til að styðjast við.
Ef rýnt er í vísitölur hagræðingar
eins og veiðikostnað, aflaverðmæti,
fjárfestingar og skuld-
ir, kemur í ljós dap-
urleg mynd; flotinn og
afköst hans hafa stór-
aukist en afli minnkað
en grunsemdir eru um
stórfellda sóun.
Fótgönguliðar á
Suðurnesjum hafa nú
sumir berað kortin sín;
einn þeirra segir að
Kristinn H. Gunnars-
son (KHG) beri
ábyrgð á heimild til
veðsetningar kvóta
1997 og beri því
ábyrgð á skuldunum.
Annar fullyrðir að
þekkingu skorti til að skýra ástand
þorsks en sjálfur veit hann að hún
er ofveiði. Það verður fróðlegt að
fylgjast með frambjóðendum á Suð-
urnesjum í haust þegar hitna fer í
kolum.
Hagræði
Já, þetta orð er afar viðeigandi í
sjávarútvegi. Það þýðir hagstætt
ráðslag en gæti allt eins átt við
„hagstæða róðra og jafnræði“. Þeg-
ar litið er á útveginn í heild stingur
í augu hversu flotinn er stór; hann
hefur þrefaldast á þremur áratug-
um. Aðbúnaður áhafna hefur batn-
að og afköstin hafa margfaldast en
afli minnkað. Sífellt er klifað á hag-
ræðingu sem driffjöður uppsöfnun-
ar kvóta og byggðaröskunar; en
það er hagnaðarvonin sem hér ræð-
ur ferð og þegar tækifæri gefst láta
menn kaupa sig út. Það væri í lagi
ef það er uppsöfnuð þekking og bú-
sæld sem væri goldin að verðleik-
um, en ekki forgangur að óbornu
lífi í hafi, starfsvon byggðarlaganna.
Þegar klifað er á jafnræði í veið-
um og að sumir hafi sérréttindi því
þeir veiði frjálst gleyma menn því
að það eru meiri forréttindi að hafa
fengið hlutfallstoll í öllum vonar-
peningi framtíðar. Jafnræði á milli
togskipa og smábáta er ekki til,
appelsínur eru ekki eins og epli.
Jafnræði felst ekki í því að skikka
smábátakarla til að leggja fram
hundruð milljóna og segja þeim að
hefja stórfiskaleikinn í spilavítinu;
skurðgröfur má nota til að taka upp
kartöflur en bóndinn sér að plógur
og kerruklár nægja. Margir ridd-
arar LÍÚ eru ekki ljótir karlar en
þeir hafa ætlast um of.
Stórt eða smátt
og sjálfbærni
Flotinn á að vera af öllum stærð-
um og jafnræði á að ríkja í veiði
með því að skipta veiðum upp í
grunnslóð og djúpslóð. Hagfræðing-
ar ættu að gera rannsókn á hag-
kvæmustu veiðum á grunnslóð í
stað þess að gefa sér forsendur
kvótapresta, en þeim á að vísa pent
á djúpmið eins og þeir hafa græj-
urnar til, þar geta þeir hnútubitist.
Meðan ekki er ljóst hversu mjög
togveiðar skemma lífríkið og stuðla
að fisksóun eiga krókaveiðar að
njóta vafans; viss knýjandi röksemd
mælir með þeim. Þegar fiskur
gengur á grunnmið er hann oft í
ætisleit og tekur þá króka einnig; ef
hann er í miklu æti tekur hann síð-
ur. Náttúran sjálf dempar sveiflur
þegar með þarf.
Bátar undir 10 t nota 0,15 lítra
eldsneytis á hvert kíló af botnfisk-
afla en ísfisktogarar 0,43 (18 kr/kg)
eða um 3-sinnum og frystiskip 5-
sinnum meira. Ef olíuverð tvö- eða
þrefaldast er augljóst hvað gerist.
Botnvörpungar eyða 5-sinnum
meiri orku en þeir afla. Loðnuskip
eru sjálfbær að því leyti, að þau
afla 4-sinnum meiri orku en þau
nota sjálf, loðnulýsið dugar til að
reka allar uppsjávarveiðar og fisk-
mjöl fæst í kaupbæti.
Fótgönguliðar glíma
Á flokkráðsfundi Sjálfstæðis-
flokksins 21.11. 1987 á Selfossi var
lögð fram tillaga í styttu máli e.f.:
„... fundurinn ... ályktar ... að nú-
gildandi kvótakerfi ... eigi að leggja
niður við fyrsta tækifæri en tak-
marka megi veiðisókn ... með veiði-
bönnum og veiðileyfasölu. Miða ber
reglur við þau markmið að veiði-
réttur verði ekki framseldur var-
anlega og án endurgjalds ... bættur
rekstrargrundvöllur ... nýtist þjóð-
félaginu í heild. Fundurinn bendir
þó sérstaklega á ... að koma verður
í veg fyrir að veiði leggist niður ... í
einstökum landshlutum. ... Þess
vegna þarf að miða sölu veiðileyfa
eða veiðikvóta við hagsmuni byggð-
anna. Já, gott ef í reynd væri. Til-
löguna fluttu formenn stærstu
félaganna á höfuðborgarsvæðinu,
þ.e. Varðar, Hvatar, Heimdallar og
hverfafélaganna í Reykjavík og
Kópavogi. Halldór Blöndal og Tóm-
as I. Olrich hindruðu efnislega um-
ræðu um tillöguna með fundarof-
beldi. Því var mótmælt en Davíð
heitinn Ólafsson lagði klæði á vopn-
in, um sinn, en fundarstjóri var
Þorsteinn Pálsson. En söm er
gjörðin tvíbura og holdgervinga
kjördæmapotsins sem eru enn við
sama heygarðshornið, en nú þarf
meira til en fundartæknina eina. Ef
hindra á stórátök vegna aðþreng-
ingar smábáta í haust þarf þing-
forseti að beita enn slóttugri tækni.
Leiftursókn
Ágætur lagaprófessor sagði í
desember 1979, að Hannes H. Giss-
urarson hefði tapað kosningunum
fyrir D-listann. Ekki svo að hann
hafi borið ábyrgð á „leiftursókn-
inni“ heldur hitt, að meira máli
skiptir í pólitík það, sem fólk heldur
að sé, en er. Hávaðasamur varð
hann eins konar „logo“ leiftursókn-
arinnar. Það eru margir sem sjá nú,
að setja verði hann í sérstakt beit-
arhólf með áróður sinn, utan sjón-
máls þeirra sem nú bera ábyrgðina.
KHG teflir sína skák yfirvegað,
einn og einn leik í einu, og virðist
kominn með unna skák, en aðrir
þingmenn sjá það einnig og munu
væntanlega taka þátt í fyrirsjáan-
legri stefnubreytingu. Það er óvið-
unandi að byggð breytist í beinhól.
Fylgsni fótgönguliðanna
Jónas Bjarnason
Kvótinn
Það er óviðunandi, segir
Jónas Bjarnason, að
byggð breytist í beinhól.
Höfundur er efnaverkfræðingur.
Stretchbuxur kr. 2.900
Konubuxur frá kr. 1.690
Dragtir, kjólar,
blússur og pils.
Ódýr náttfatnaður.
Brandtex fatnaður
Nýbýlavegi 12, sími 5544433