Morgunblaðið - 08.07.2001, Blaðsíða 8

FRÉTTIR
8 SUNNUDAGUR 8. JÚLÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Jarðræktarrannsóknir á Íslandi 100 ára
Ræktað í sátt
við landið
ÞEIRRA tímamótavar nýlega minnst,að jarðræktar-
rannsóknir hafa nú verið
stundaðar á Íslandi í 100 ár
samfleytt. Rannsóknar-
stofnun landbúnaðarins,
RALA, hefur rannsakað
hvernig bæta megi nýt-
ingu íslenskra túna síðan
1965. Dr. Áslaug Helga-
dóttir sviðstjóri jarðrækt-
arsviðs ræddi þau verkefni
sem RALA er að fást við
þessa dagana.
„Það sem við höfum lagt
áherslu á seinni árin er að
auka fjölbreytni í ræktun.
Íslenskur landbúnaður
byggist fyrst og fremst á
grasrækt, en við höfum
reynt að bjóða upp á fleiri
valkosti. Við höfum lagt
áherslu á byggrækt og náð mjög
góðum árangri þar. Við höfum ein-
beitt okkur að kynbótum á byggi
og fengið fram yrki sem eru bæði
fljótþroska og þola íslenskt veð-
urfar. Svo höfum við verið með
ræktunartilraunir á byggi og þar
hefur einnig náðst góður árangur
upp á síðkastið. Ræktin hefur vax-
ið jafnt og þétt og var bygg rækt-
að á 2000 hekturum síðasta sum-
ar. Nú telst okkur til að
fjórðungur mjólkurbænda hafi
stundað byggrækt og fullnægði
heimaræktað bygg um það bil
10% af kjarnfóðurþörf á landinu.
Til viðbótar heyinu og kjarn-
fóðrinu þarf einnig prótein, sölt og
steinefni og í því skyni höfum við
farið meira út í að rækta fóður-
belgjurtir eins og rauðsmára og
hvítsmára, sem vinna köfnunar-
efni úr andrúmsloftinu og bæta
jarðveginn.“
- Hvernig hafa þær rannsóknir
gengið?
„Vandamálið við hvítsmárann
sem finnst í íslenskri náttúru er að
hann er uppskerulítill og með smá
blöð og hentar því illa í tún. Það
sem við höfum því gert er að skoða
aðra valkosti og finna efnivið er-
lendis frá. Nú höfum við fundið
norsk yrki sem gefa þokkalega
uppskeru. Síðan höfum við gert
tilraunir með að víxla saman þess-
um norska hvítsmára við stór-
blaða yrki sem koma af suðlægari
slóðum en skortir vetrarþolið. Þá
er hugmyndin að sameina vetrar-
þolið og uppskeruna. Síðastliðið
sumar var ég í rannsóknarleyfi í
Wales og gerði þar tilraunir í að
víxla saman norska smáranum og
smára sem ættaður er úr sviss-
nesku Ölpunum. Þetta er komið
það langt núna að við erum að fara
að planta út afkomendum þessar-
ar víxlunar í samanburðartilraun-
ir í tilraunastöðinni á Korpu. Svo
athugum við hvort við finnum
plöntur sem lifa, en hafa jafnframt
stærri blöð en norsku yrkin.“
- Hafa verið gerðar tilraunir til
að gera lúpínu æta?
„Já, en þær fóru ekki eins og við
vonuðum. Við reyndum með til-
raunum að ná út úr henni beiskju-
efnunum og athuga
hvort til væru svokall-
aðir sætir einstakling-
ar, en það var lítið um
þá í Alaskalúpínu.
Einnig er hættan hvað
varðar sætar fjölærar lúpínur sú
að þær skortir þær varnir sem
beiskjuefnið er gegn; afræningj-
um eins og sniglum og ranabjöll-
um. Þær verða mjög viðkvæmar
og einnig er óvíst um vetrarþol
þeirra. Slík afbrigði eiga mjög erf-
itt uppdráttar. Því ákváðum við að
nýta frekar hinar hefðbundnu fóð-
urjurtir, hvítsmára og rauðsmára.
Rauðsmárinn er skyldur hvít-
smára og hefur gengið mjög vel að
rækta sænsk yrki af honum hér.
Kosturinn við smárann er að úr
honum fáum við prótein- og stein-
efnaríkara fóður og spörum um
leið tilbúinn nituráburð.“
- Er ekki vel hægt að nýta þess-
ar rannsóknir í sambandi við stað-
aráætlun 21 um sjálfbæra þróun?
„Jú, bæði er þetta umhverfis-
vænni ræktun, því þarna sparast
notkun tilbúins áburðar. Þar með
er kostnaður bóndans af aðflutt-
um efnum mun minni.
Það sem við leggjum megin-
áherslu á er að fella valkostina
saman og bjóða bændum upp á
margs konar ræktunarkerfi við
fjölbreyttar aðstæður. Koma þeir
sér þá til dæmis upp sáðskipti-
rækt í tíu ára hring. Þá byrja
menn á því að plægja upp landið
og hafa grænfóður í því fyrstu tvö
árin, næsta ár myndu þeir hafa
bygg til þroska, fjórða árið myndu
þeir aftur hafa korn en sá með því
grasfræi og rauðsmára. Fimmta
árið myndu þeir fá tún með góðu
fóðurgrasi og rauðsmára sem
myndi lifa í þrjú til fjögur ár. Þá
myndu þeir nýta túnið í sex ár.
Síðan myndu þeir plægja túnið
aftur og byrja hringinn upp á nýtt
með grænfóðri og svo framvegis.
Með beitingu þessa kerfis fæst
mun betra fóður en með hefð-
bundnum ræktunaraðferðum.
Með því að stunda sáðskipta
rækt fá menn alltaf besta fóðrið.
Þannig mætum við
kröfum um sjálfbæran
búskap.“
- Tekur RALA þátt í
einhverjum alþjóðleg-
um samstarfsverkefn-
um?
„Já, nýlega var verið að sam-
þykkja nýtt rannsóknarverkefni,
á vegum evrópsku samstarfs-
stofnunarinnar COST, sem snýr
að því að koma fóðurbelgjurtum
inn í ræktunarkerfi í Evrópu og
mun ég leiða þetta verkefni. Það
er í fyrsta skipti sem Íslendingar
munu leiða verkefni af þessum
toga innan COST-samstarfsins.“
Áslaug Helgadóttir

Áslaug Helgadóttir fæddist
17. júlí 1953 og er uppalin í
Reykjavík. Hún lauk stúdents-
prófi frá Menntaskólanum í
Hamrahlíð 1973 og fór síðan til
Kanada og lauk BS-gráðu í land-
búnaðarvísindum árið 1976. Hún
fór í doktorsnám til Bretlands og
lauk doktorsprófi frá Reading-
háskóla árið 1981.
Áslaug hóf störf við Jarðrækt-
arrannsóknir hjá RALA árið
1981 og hefur unnið þar síðan.
Áslaug er gift Nikulási Hall
deildarforseta tölvunarfræði-
deildar Háskólans í Reykjavík og
eiga þau fjögur börn.
Sjálfbær bú-
skapur mjög
mikilvægur
Nú er bara að sjá hvort Davíð verður sannspár um að liðið nái að læra sundtökin.
UPPLAGSEFTIRLIT Verslunar-
ráðs Íslands hefur framkvæmt
samningsbundið eftirlit með upplagi
tímarita og kynningarrita varðandi
útgáfu frá janúar til apríl 2001.
Eftirlitið annast Reynir Vignir,
löggiltur endurskoðandi, trúnaðar-
maður eftirlitsins.
Upplýsingar bárust frá tveimur
tímaritum. Á tímabilinu frá janúar til
apríl 2001 komu út tvö tölublöð af
Vélfræðingnum og var prentað upp-
lag að meðaltali 3.600 eintök. Upp-
lýsingar um FÍB blaðið og Ökuþór
eru teknar saman en upplagið er
21.000 blöð. Þau komu einu sinni út á
tímabilinu og var 19.811 eintökum
dreift í áskrift eða til félagsmanna.
500 blöðum var dreift ókeypis.
Af þeim ellefu kynningarritum
sem eftirlitið náði til að þessu sinni
var Reykjavíkurkort Heims og Ís-
landskort Heims prentað í mesta
upplaginu, 150.000 eintökum. Á ferð
um Ísland 2001 var prentað í 30.000
eintökum en dreift í 10.000 eintök-
um. Golfhandbókin 2001 var prentuð
í 10.000 eintökum og 9.500 eintök
lögð fram eða dreift. Áning – gisti-
staðir á Íslandi var að meðaltali
prentað í 42.000 eintökum en um
25.000 var dreift. Dagskrá vikunnar
kom átta sinnum út á tímabilinu.
67.500 eintök voru prentuð en 65.350
voru borin út á höfuðborgarsvæðinu
og 1.650 eintök utan Reykjavíkur.
Tvö tímarit
í upplagseft-
irlitinu
FLUGVÉL Landhelgisgæslunnar
er nýkomin til baka frá Skotlandi
þar sem hún var skoðuð og máluð.
Engir innlendir aðilar gerðu tilboð
í verkið og var því hagstæðast að
fljúga henni til Skotlands. Eins og
sjá má er flugvélin komin í nýja liti.
Frá vinstri á myndinni eru Tómas
Helgason, flugstjóri, Ragnar Ing-
ólfsson, radíóvirki, Hafsteinn Haf-
steinsson, forstjóri Landhelgisgæsl-
unnar, Jón Pálsson, tæknistjóri og
Sigurjón Sverrisson, flugstjóri.
Flugvél Land-
helgisgæslunn-
ar í nýjum
klæðum
Morgunblaðið/Sigurður Jökull
♦ ♦ ♦