Morgunblaðið - 08.07.2001, Blaðsíða 18

LISTIR
18 SUNNUDAGUR 8. JÚLÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTÁNDA starfsár Sum-
artónleika í Akureyrarkirkju hefst
í dag, sunnudag og verða tónleik-
arnir haldnir fimm sunnudaga í röð
í júlí- og ágústmánuði og byrja kl.
17. Flytjendur verða um 30 talsins
frá Svíþjóð, Danmörku og Aust-
urríki auk Íslendinga. Tónlist-
arfólkið mun leika og syngja fyrir
heimamenn og ferðalanga í klukku-
stund, tónlist frá ýmsum tímum tón-
listarsögunnar.
Á fyrstu tónleikunum koma fram
Erik Westberg Vokal Ensemble
undir stjórn Eriks Westberg, Johan
Märak, jojk og Mattias Wager, org-
el.
Sönghópurinn samanstendur af
16 manna tónlistarmenntuðu fólki
frá norðurhluta Svíþjóðar. Erik
Westberg Vokal Ensemble hefur
komið fram í Frakklandi, Brasilíu,
á Íslandi, í Noregi, Kína, Dan-
mörku, á Spáni, í Englandi, Finn-
landi og í Takarazuka í Japan, þar
sem þau unnu árið 1997 fyrstu
verðlaun í alþjóðlegri kórakeppni í
flokki blandaðra kóra, og var kór-
inn einnig valinn besti kór hátíð-
arinnar Árið 1998 sungu þau jóla-
tónleika í beinni útsendingu á
vegum Evrópusambands útvarps-
stöðva til 15 landa í Evrópu, Kan-
ada og Ástralíu.
Í kjölfarið koma fram, til 5.
ágúst: Erik Westberg Vokal En-
semble frá Svíþjóð, Niels Henrik
Jessen, orgel, frá Danmörku, Hulda
Björk Garðarsdóttir, sópran, Sig-
rún Arngrímsdóttir, mezzósópran,
Björn Steinar Sólbergsson, orgel,
Gary Verkade, orgel frá Svíþjóð og
Manuela Wiesler, flauta, frá Aust-
urríki.
Aðgangur að tónleikunum er
ókeypis.
Sumartónleikar í Akureyrarkirkju að hefjast
16 manna
sönghópur
frá Svíþjóð
Erik Westberg Vokal Ensemble.
BEBELTORG er staðsettvið breiðgötuna Unter denLinden, andspænis Hum-boldt-háskóla. Hið 5000
fermetra ferhyrnda torg sem heitir í
höfuðið á einum af stofnendum
þýska Jafnaðarmannaflokksins,
August Bebel, má rekja til ársins
1740 og fljótlega reis Ríkisóperan við
austurhlið torgsins. Tæpum tveimur
öldum síðar gerðist einn hinna
myrku atburða þýskrar sögu á torg-
inu. Hinn 10. maí 1933 stóðu Þjóð-
ernissósíalistar fyrir mikilli bóka-
brennu á miðju torginu og náms-
menn brenndu um 20.000 bækur í því
skyni „að útrýma hinum gyðinglega
anda og frjálslyndisstefnunni“. Til
minningar um þetta ódæðisverk er
listaverkið „Sokkið bókasafn“ eftir
gyðinginn Micha Ullmann sem er
staðsett ofan í jörðinni undir miðju
torginu. Í gegnum glerplötu má sjá
50 fermetra hvítmálað neðanjarðar-
rými sem hefur að geyma tómar
bókahillur sem rúma myndu 20.000
bækur. Þótt minnisvarðinn sé í hug-
um flestra áminning um svartan
blett í sögu Þýskalands líta nýnas-
istar málið öðrum augum. Þeir sækja
fyrirmyndir sínar til alræðisríkis
þjóðernissósíalista og í byrjun síð-
ustu viku kveiktu fjórir unglingar í
enskum bókum á glerplötu lista-
verksins sem varð þó ekki fyrir
skemmdum. Minnisvarðanum stafar
einnig ógn af áformum um byggingu
bílageymslu undir Bebeltorgi en
framkvæmdir áttu upphaflega að
hefjast í þessum mánuði.
Blái hnötturinn
Þýski rithöfundurinn Erich Käst-
ner (1904–1974), sem skrifaði barna-
bækurnar „Emil og leynilöggurnar“,
var meðal þeirra sem sáu bóka-
brennuna 1933. Flest þýsk börn
þekkja sögur hans og nýlega áttu
þau kost á því að sjá myndina í þýsk-
um kvikmyndahúsum. Á laugardag-
inn var áttu ungir þýskir lesendur
hins vegar kost á því að kynnast
„Sögunni af bláa hnettinum“ eftir
Andra Snæ Magnason, og á næst-
unni mun yngri kynslóðinni líklegast
gefast kostur á því að sjá leikritið á
stóru sviði í þýsku leikhúsi. Andreas
Vollmer, lektor við Humboldt-há-
skóla, þýðir leikgerð bókarinnar fyr-
ir leikritaforlagið Henschel Schau-
spiel. Ásamt Andreasi og Soffíu
Gunnarsdóttur lektor las Andri
Snær fyrir gestina í barnabókatjald-
inu á Bebeltorgi. Andreas var sögu-
maður, Andri Snær las Brimi og
Soffía Huldu. Auk þess lásu fimmtán
aðrir barnabókahöfundar úr verkum
sínum um helgina en boðið var upp á
fjölbreytta dagskrá fyrir börn.
Sama ár og nasistar stóðu fyrir
bókabrennunni á Bebeltorgi fæddist
rithöfundurinn Louis Begley sem
var helsta stjarnan meðal þeirra 40
rithöfunda sem lásu úr verkum sín-
um á Bebeltorgi um helgina. Hinn 68
ára gamli rithöfundur var meðal
hinna 600 gesta sem voru við opnun
Bókmenntahátíðar Berlíngarborgar
á sameiginlegu svæði norrænu
sendiráðanna á föstudaginn var.
Begley, sem hlaut skírnarnafnið
Ludwik Begleiter, komst undan hel-
förinni með fölsuðum pappírum sem
sögðu hann kaþólskrar trúar. Í kynn-
ingu á hátíðinni var Einar Már Guð-
mundsson talinn upp á eftir Begley
og á undan hinum vinsæla borgar-
stjóraframbjóðanda Lýðræðislega
sósíalistaflokksins, Gregor Gysi,
Feridun Zaimoglu, sem vikuritið
„Die Zeit“ nefndi „Malcom X hinna
þýsku Tyrkja“, og norrænum rithöf-
undum á borð við Oivind Hanes,
Leenu Lander, Ib Michael og Rich-
ard Swartz. Upplestur Einars Más
var vel sóttur og stemmningin góð.
Einar las kaflann úr „Englum al-
heimsins“ sem gerist á Grillinu á
Hótel Sögu og margir gestanna
könnuðust við atburðinn eftir að hafa
lesið bókina, sem kom út í þýskri
þýðingu hjá Hanser 1998, eða séð
mynd Friðriks Þórs Friðrikssonar
sem var nýlega í þýskum kvik-
myndahúsum. Bráðum gefst þýskum
bókmenntaunnendum síðan kostur á
því að sjá heimildamynd um rithöf-
undinn sem þýsk sjónvarpsstöð er að
vinna um þessar mundir.
Ítölskuvæðing íslenskra
bókmennta
Berlínarbúar og ferðamenn sem
sóttu hátíðina áttu kost á því að
ganga á milli 137 bása á torginu sem
voru á vegum bókaforlaga, bóka- og
fornbókaverslana. Í boði var allt frá
klassískum þýskum bókmenntum og
ljóðabókum ungra skálda til met-
sölubóka þekktra höfunda og rita um
samskipti kynjanna. Í einum básnum
voru meira að segja til sölu litlar
bókastyttur af þýska Nóbelsverð-
launaskáldinu Günter Grass. Í stóra
bókmenntatjaldinu var kynntur nýr
höfundur á klukkutíma fresti og á
undan Kristínu Marju Baldursdóttur
var vinsælasti stjórnmálamaður
Berlínar, Gregor Gysi, að kynna póli-
tíska ævisögu sína. Aðsókn var svo
mikil að þeir sem ekki komust að
gægðust í gegnum rifur á tjaldinu til
þess sjá borgarstjóraframbjóðand-
ann. Þótt ástandið hafa ekki verið
svo slæmt þegar Kristín las komu þó
vel yfir hundrað manns til að sjá rit-
höfundinn lesa úr þýskri þýðingu
„Mávahláturs“. Í kynningu sinni
greindi Peter Urban-Halle m.a. frá
því að Kristín væri fyrrverandi
þýskukennari, en hún kenndi þýsku í
Ölduselsskóla. Hann sagði Kristínu
hafa starfað sem blaðamann á Morg-
unblaðinu í átta ár og tók sérstaklega
fram að Kristín hafi verið gift „einum
og sama manninum“ í 31 ár og ætti
þrjár dætur. Aðspurð hvernig það
hafi komið út að vera í senn blaða-
maður og rithöfundur svaraði Krist-
ín því til að það hafi gengið ágætlega.
Þegar hún hafi komið heim úr starf-
inu sem blaðamaður hafi hún þurft
að koma sér í annan gír til að geta
skrifað bók á kvöldin. Aðspurð hvort
„Mávahlátur“ gerðist í heimabæ
hennar Hafnarfirði sagði Krístin það
ekki vera tilfellið en að hún hefði þó
„stolið“ hafnfirska landslaginu sem
sé með því fallegasta sem fyrirfinnist
á Íslandi. Urban-Halle spurði einnig
út í þá staðreynd að sögupersónunni
er líkt við kókflösku. Kristín skýrði
fyrir viðstöddum að átt væri við
gömlu kókflöskuna, og að á árum áð-
ur hafi verið sagt um íslenskar konur
sem þóttu flottar í vextinum að þær
væru í laginu eins og kókflöskur.
Eftir að kynnirinn hafði vitnað í
gagnrýni sem líkti Kristínu við Isa-
bel Allende og Einar Kárason, túlk-
aði hann bók Kristínar sem „ítölsku-
væðingu“ íslenskra bókmennta á
þeirri forsendu að í bókinni væri
mikið um óreiðu, læti og sterkar
mæður.
Álfar og kjallaraíbúðir
Kristín las síðan úr þýsku þýðing-
unni sem kemur út í Þýsklandi 20.
ágúst hjá forlaginu Krüger. Hún las
m.a. kaflann um frumsýningu leik-
ritsins Ólafur Liljurós og greindi við-
stöddum frá því að leikritið fjallaði
um álfa. Í framhaldi af því varpaði
Urban-Halle fram hinni sígildu
álfaspurningu og áhorfendur hlógu
dátt þegar Kristín greindi frá því að
íslenskir álfar væru gjörólíkir þýsk-
um álfum þar sem þeir litu út eins og
venjulegt fólk. Kynnirinn sagði að í
Berlínarheimsókn sinni hafi Vigdís
Grímsdóttir svarað spurningunni um
álfa með því að staðhæfa að það væri
álfur í salnum. Kristín sagði að það
kæmi henni ekki á óvart ef það væri
álfur í tjaldinu. Hún sagði bæði móð-
ur sína og ömmu hafa trúað á álfa, og
að móðir hennar heiti í höfuðið á álfa-
konu sem hafi birst ömmunni í
draumi.
Kynnirinn sagði ekki bara álfa
heldur einnig kjallaraíbúðir áberandi
í íslenskum bókmenntum, og hefur
Urban-Halle eflaust verið að hugsa
um síðustu Berlínarheimsókn Guð-
bergs Bergssonar. Hann bað Krist-
ínu að útskýra stigveldið í íslenskum
húsnæðismálum. Kristín greindi frá
því að meðal-Íslendingurinn byrji í
kjallaraíbúð, fari síðan í aðra kjall-
araíbúð, flytji síðan á hæð í fjölbýlis-
húsi, síðan í raðhús og kaupi að lok-
um einbýlishús. Þetta vakti næstum
því jafnmikla lukku áhorfenda og
sögur af íslenska álfinum. Kynnirinn
spurði þá um stöðu fjölskyldunnar á
Íslandi og Kristín sagði hana gegna
mikilvægu hlutverki í íslensku sam-
félagi. Hún hafi stundum velt því fyr-
ir sér að það væri varla gott að vera
einhleypur á Íslandi. Kristín sagði ís-
lensku fjölskylduna stóra og að það
væri eðlilegt að eignast eitt til fimm
börn. Kynnirinn spurði þá hvort hin-
um 260.000 íbúum fjölgaði ekki ört
og Kristín kitlaði hláturtaugar við-
staddra þegar hún þóttist móðguð,
leiðrétti Urban-Halle og sagði töluna
löngu komna upp í 280.000.
Kynnirinn spurði Kristínu hvort
það væri hefnd í garð nýlenduherr-
anna að hafa þjónustustúlkuna í bók-
inni danska. Kristín sagðist hafa not-
ið þess að hafa Dana í þessu
hlutverki og aftur var mikið hlegið.
Aðspurð um sögupersónuna Öggu
sagðist Kristín þekkja hana vel þar
sem að hún hafi sjálf njósnað þegar
hún var yngri, falið sig á bak við
gardínur og undir sófa til þess að
heyra um hvað fullorðna fólkið var að
tala. Að lokum er Kristín orðin heim-
spekileg og svarar spurningum um
Freyju með nýjum spurningum á
borð við: „Hver er Freyja? Er hún
álfadrottning, hetja úr fornsögunum
eða ástargyðja?“ „Það er víst verk-
efni lesandans að komast að því,“
segir Urban Halle, þakkar Kristínu
fyrir komuna og áhorfendur þakka
fyrir sig með þéttu lófataki. Eflaust
eiga margir þeirra eftir að sjá kvik-
myndina „Mávahlátur“ sem Ágúst
Guðmundsson leikstýrir og verður
að öllum líkindum frumsýnd á Ís-
landi í haust. Áður en myndin kemur
í þýsk kvikmyndahús þarf þó að tal-
setja raddir Margrétar Vilhjálms-
dóttir, Uglu Egilsdóttur, Hilmis
Snæs Guðnasonar, Kristbjargar
Kjeld og Eiríks Erlingssonar.
Bókmenntahátíð Berl-
ínar 2001 var haldin um
síðustu helgi á Bebel-
torgi. Davíð Kristinsson
segir frá hátíðinni en
þrír íslenskir rithöf-
undar komu við sögu.
Morgunblaðið/Davíð
Kristín Marja Baldursdóttir les úr Mávahlátri á Bókmenntahátíð Berlínarborgar. Peter Urban-Halle kynnir.
Stal hafnfirska
landslaginu
WISCONSIN-HÁSKÓLI í Ma-
dison, Wisconsin, í Miðvestur-
Bandaríkjunum, heldur úti á Net-
inu öflugum vef um
Jónas Hallgrímsson.
Það er prófessor Dick
Ringler sem hefur um-
sjón með vefnum og
hefur hann sjálfur þýtt
ýmsa texta Jónasar
sem þar birtast. Vefur-
inn er flokkaður í sex
þætti: inngang; ævi-
ágrip Jónasar; umfjöll-
un um formgerð og
einkenni kveðskapar
hans; texta og skýring-
ar; Íslandskort þar
sem merktir eru inn á
viðkomustaðir Jónasar
í lífi og ljóði, og síðasti
þátturinn er bókaskrá.
Um 50 verk Jónasar
eru birt á vefnum,
bæði á íslensku og ensku, og
fylgja ítarlegir skýringartextar.
Textarnir eru flokkaðir eftir tíma-
bilum í lífi Jónasar. Mörgum text-
anna fylgja hljóðskrár, þannig að
bæði er hægt að hlusta á ljóð og
sögur í flutningi ís-
lenskra og enskumæl-
andi upplesara, en
einnig eru nokkur tón-
dæmi með lögum við
ljóð Jónasar. Upplýs-
ingar fylgja einnig um
handrit hvers texta,
staðsetningu, útgáfur
og fleira. Vefurinn um
Jónas er uppspretta
fróðleiks um kveðskap
Jónasar Hallgríms-
sonar og gæti nýst vel
þeim sem hvort heldur
vilja njóta hans með
því að lesa, hlusta á
eða rannsaka enn
frekar verk lista-
skáldsins góða. Sjálfs-
mynd af Jónasi prýðir
forsíðu vefsins. Slóðin er: http://
www.library.wisc.edu/etext/Jo-
nas/Jonas.html.
Vefur um Jónas Hall-
grímsson á Netinu
Jónas Hall-
grímsson, sjálfs-
mynd frá 1845.