Morgunblaðið - 08.07.2001, Blaðsíða 22

22 SUNNUDAGUR 8. JÚLÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
F
ÁIR tónlistarmenn hafa haft önnur
eins áhrif á poppsöguna og Brian
Wilson, sem leiddi Beach Boys í
eina tíð. Ekki var bara að Brian
Wilson var framúrskarandi laga-
smiður, heldur var hann einnig með ótrúlega
næmt eyra fyrir tónlist og að því er virtist
óþrjótandi uppspretta snilldarútsetninga og
hljóðverstöfra. Með verkum sínum hafði hann
áhrif á aðra tónlistarmenn og hljómsveitir allt
frá Bítlunum til seinni tíma poppara.
Tónlistin sem þeir Beach Boys-félagar urðu
þekktastir fyrir kallaðist brimpopp og víst ólust
þeir bræður Brian, Dennis og Carl Wilson upp í
úthverfi Los Angels skammt frá ströndinni.
Þrátt fyrir það var Carl sá eini sem hafði einn-
hvern áhuga á brimbrettum, en allir höfðu þeir
áhuga á tónlist. Brian var mesti tónlistarmað-
urinn og stýrði óteljandi raddæfingum þeirra
bræðra þar sem þeir reyndu að synga sem lík-
ast dúvoppsveitum sjötta áratugarins. Mike
Love frændi þeirra slóst snemma í hópinn og
fimmti liðsmaðurinn var Al Jardine, sem fékk
að vera með meðal annars vegna þess að for-
eldrar hans leigðu handa þeim félögum hljóð-
færi, en Brian spilaði á bassa, Dennis á tromm-
ur og Carl á gítar.
Pendletones gefa út
Eftir því sem þeim félögum óx ásmegin fóru
þeir Brian Wilson og Mike Love að semja sam-
an lög og 1961 kom út á smáskífu lagið Surfin’,
en þeir kölluðu sig þá Pendletones. Lagið vakti
þó nokkra athygli og varð meðal annars til þess
að sveitin komst á samning, undir nýju nafni,
Beach Boys. Þess má geta að í samningnum var
það ákvæði að Murray Wilson, faðir bræðranna
þriggja, yrði umboðsmaður sveitarinnar, en sú
högun átti eftir að valda liðsmönnum miklum
óþægindum enda var hann liðónýtur í því starfi.
Þess má og geta að frændur Mikes Loves sáu
um fjármálin og klúðruðu þeim rækilega.
Eilíf sól og æska
Al Jardine sagði skilið við félaga sína í bili til
að ljúka námi og í hans stað kom David Marks.
Þannig var sveitin skipuð er fyrsta breiðskífan,
Surfin’ Safari, kom út 1962. Um það leyti var
brimrokkið að komast í algleyming vestan hafs,
en fyrsta brimlagið, Let’s Go Trippin’ með gít-
arhetjunni Dick Dale og Del-Tones-sveit hans,
kom út 1961. Í brimpoppinu voru Beach Boys-
félagar í góðum félagsskap sveita og listamanna
eins og Jans & Deans, Chantays, Surfaris og
Ronny & the Daytonas.
Frumgerð brimrokksins byggðist á því að
líkja eftir gróttusöng með bjögðum gítarhljóm-
um og þá leið fór meðal annars Dick Dale sem
náði hinum eina sanna hljómi með því að stinga
gat á hátalarakeilu með blýanti að því sagan
segir. Þeir Wilson-bræður fóru aðra leið; þeirra
tónlist var sykrað hunang, eilíf sól og æska, þar
sem töffaranir létu menn í friði, stelpurnar
brostu í sífellu og voru til í smá kelerí, stálfák-
urinn hvatur og öldurnar endalausar.
Tónlistin verður efnismeiri
Fyrsta breiðkífan seldist bráðvel og sú
næsta, Surfin’ U.S.A., sem kom út 1963, enn
betur, en stuttu eftir að hún kom út sneri Al Jar-
dine aftur. Á þriðju breiðskífunni, Surfer Girl,
var tónlistin orðin heldur efnismeiri, enda var
Brian Wilson tekinn við stjórnvelinum í hljóð-
verinu þrátt fyrir andstöðu útgáfunnar og föður
hans umboðsmannsins. Hann lærði mikið af því
að skoða rækilega verk Phils Spectors, enda eru
útsetningar Spectors með því sem best þekkist í
poppinu og Brian Wilson einn fárra manna sem
standa honum á sporði í þeim efnum. Þess má
geta til gamans að í viðtali fyrir tveimur árum
var Brian Wilson spurður að því hvort hann
væri trúaður maður og svaraði að bragði: „Ég
trúi á Phil Spector.“
Á sjötta áratugnum tíðkaðist ekki að liggja
yfir tónlistinni, menn mokuðu frá sér plötum og
fylltu upp með lögum eftir hina og þessa eða til-
fallandi froðu. Þannig sendu Beach Boys-félag-
ar frá sér eina breiðskífu 1962, fjórar 1963 og
fimm 1964. Þrátt fyrir afköstin urðu plöturnar
betri og betri eftir því sem Brian náði tökum á
tækjunum og nálgaðist það sem hann heyrði í
höfði sér. 1965 sendi sveitin þannig frá sér fjór-
ar framúrskarandi skífur en 1966 kom aðeins
ein, Pet Sounds, sem telst jafnan með helstu
plötum poppsögunnar.
Táningahljómkviður til guðs
Afköstin réðust að nokkru af því að Brian
Wilson hætti að ferðast með sveitinni á tónleika-
og kynningarferðum um heim allan, og gat því
einbeitt sér að lagasmíðum, upptökum og al-
mennri tilraunamennsku. Hann hafði jafnan
þann háttinn á að semja lögin og taka upp að
segja jafnharðan með ýmsum undirleikurum,
en raddir sáu þeir Beach Boys-félagar allir um
þegar kom að söngnum. Lögin urðu sífellt
íburðarmeiri, þó þau virtust grípandi einfald-
leiki við fyrstu sýn, en einhverju sinni lýsti Bri-
an Wilson lögunum sínum sem táningahljóm-
kviðum til guðs.
Plötur Beach Boys seldust í milljónaupplagi
og ekki var annað að merkja en tónlistarunn-
endur kynnu vel að meta hvert stefndi. Tog-
streita á milli Brians og Mike Loves fór aftur á
móti vaxandi, ekki síst eftir að Brian tók að
semja lög með öðrum textasmiðum, því ekki var
bara að það þýddi að tekjur Loves minnkuðu
heldur þótti honum textarnir heldur innihalds-
ríkir, vildi bara syngja um ást og öldur sem væri
aðal sveitarinnar. Brian hélt þó sínu striki, enda
hugðist hann freista þess að setja saman full-
komna plötu, meðal annars fyrir innblástur af
Rubber Soul Bítlanna.
Einskonar ástarlagasvíta
Fram að því höfðu breiðskífur sveitarinnar
byggst upp á smáskífulögumlíkt og alsiða var,
en The Beach Boys Today sem kom út 1965
stakk nokkuð í stúf við það, því þó a-hlið plöt-
unnar væri upp full með vinsældatundri var b-
hiðin annars eðlis, einskonar ástarlagasvíta. Á
næstunni sendi sveitin síðan frá sér snilldarlög
á við California Girls, í bland við sölupopp að
beiðni útáfunnar sem hún var á mála hjá. Bar-
bara Ann, veigalítið lag sem tekið var upp í eins-
konar spunalotu, varð til að mynda gríðarlega
vinsælt, en The Little Girl I Once Knew, sem er
vísir að því sem á eftir kom og með bestu lögum
Beach Boys, var of sérkennilegt til að almenn-
ingur og útvarspsmenn gætu skilið það.
1965 sendu Bítlarnir frá sér eina af helstu
plötum sínum, Rubber Soul, undir sterkum
áhrifum af Bob Dylan. Sú plata átti eftir að
skipta Brian Wilson miklu, ekki síst að því leyti
að honum þótti hann geta stigið skrefið til fulls,
lagt brimpoppið fyrir róða og stefnt í átt að
nýrri tónlist, efnismeiri og nútímalegri. Þar
skipti líka miklu að vestan hafs var engin smá-
skífa gefin út af Rubber Soul og vísaði til nýrra
tíma þegar breiðskífan varð listmiðill í sjálfu sér
Besta poppplata sögunnar
Ekki er rúm hér til að segja frá ævintýrinu
sem upptökurnar á Pet Sounds voru, en í þeirri
lotu varð meðal annars til meistaraverk Beach
Boys, Good Vibrations, sem ekki tókst að ljúka
við og var því ekki á plötunni. Þess má geta að
það var á sínum tíma sagt dýrasta lag sem tekið
hafði verið upp enda þurfi mikla vinnu í hálfan
annan mánuð í fimm hljóðverum til að ljúka því
og kostnaðurinn um fimmtán milljónir króna.
Pet Sound kom út um mitt ár 1966 en Good
Vibrations sama haust.
Pet Sounds hefur verið kölluð besta poppp-
lata sögunnar, meðal annars af Bítlinum Paul
McCartney, sem hefur iðulega lýst því yfir að
fátt hafi haft önnur eins áhrif á Bítlana við gerð
Sgt. Peppers en einmitt Pet Sounds.
LSD og kannabis
Þegar hér var komið sögu var Brian Wilson
nánast einangraður í Beach Boys og félagar
hans voru ekki með á nótunum í því sem hann
vildi gera; þeir vildu syngja létta poppslagara,
en hann aftur á móti taka þátt í þeirri tónlist-
arbyltingu sem var þá nýhafin vestan hafs. Bri-
an hafði alltaf verið sjúklega feiminn og því átt
erfitt með að standa á sviði, en hann var líka
feiminn utan sviðs og átti það til að hverfa lang-
tímunum saman, eins og eitt sinn er hann neit-
aði að koma út úr svefnherbergi sínu í nokkra
mánuði; setti saman hljóðver þar inni til að geta
haldið áfram að taka upp. Ekki bætti úr skák
með andlegt ástand hans að hann var mjög gef-
inn fyrir LSD og kannabis.
Steininn tók þó úr þegar hann tók til við plöt-
una sem átti að vera enn betri en Pet Sounds og
hann kallaði Dumb Angel framan af en síðan
Smile. Samstarfsmaður hans við það verk var
furðufuglinn Van Dyke Parks og sú súrrealíska
þvæla sem Parks setti saman gekk svo fram af
félögum Brians í sveitinni að við lá að þeir neit-
uðu að syngja inn á plötuna. Smám saman
missti Brian stjórn á sjálfum sér og upptök-
unum, böndin hrúguðust upp í hljóðverinu og
eftir ársvinnu lagði hann Smile á hilluna, en
nokkur laganna voru síðar notuð breytt í plöt-
una Smiley Smile. Eftir það má segja að Beach
Boys hafi misst af lestinni; sveitin taldist ekki
lengur með framsæknum poppsveitum og
skammsýni og fégræðgi félaga Brians Wilsons í
Beach Boys og útgáfunnar urðu til þess að
sveitin lifði á fornri frægð upp frá því.
Beach Boys án
Wilson-bræðra
Þrátt fyrir það sendi sveitin frá sér prýði-
legar plötur á næstu árum, þó enginn standist
samanburð við það sem á undan var komið.
Dennis og Carl Wilson hættu í hljómsveitinni
1980 til að verða sólóstjörnur og Brian Wilson
var vísað úr sveitinni 1982, enda var hann þá
nánast óstarfhæfur vegna þunglyndis og lyfja-
notkunar, aukinheldur sem hann var orðinn vel
á annað hundrað kíló að þyngd.
Brian Wilson sneri aftur í sviðsljósið með fyr-
irtaks plötu 1988 og er enn að, sendi frá sér
ágæta tónleikaskífu á síðasta ári. Dennis Wilson
lést 1983 og Carl 1998. Beach Boys er enn að, án
Brians, og enn að syngja gömlu lummurnar, en
gott er að hlýða á upprunalegar upptökur sveit-
arinnar og gaman að velta því fyrir sér hvað
hefði gerst hefði Brian Wilson fengið stuðning
til að halda lengra í þá átt sem hann stefndi.
Fyrir fjörutíu árum sendi bandarísk unglingahljómsveit frá sér lag þar sem sungið var um eilífð af æsku, sandi, sól
og brimi. Árni Matthíasson segir frá Brian Wilson og félögum hans í Beach Boys sem eiga meðal annars heiðurinn
af bestu poppplötu bandarískrar tónlistarsögu.
Að eilífu sumar