Morgunblaðið - 08.07.2001, Blaðsíða 13

ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 8. JÚLÍ 2001 13
Þ
rátt fyrir nauman sigur
í forsetakosningunum
á síðasta ári mætti Ge-
orge W. Bush galvask-
ur til leiks í janúar.
„Kúrekinn frá Texas“ ætlaði að
sýna embættismönnum í Washing-
ton að hann væri hvergi banginn,
umkringdur úrvalsliði og með fullt
af góðum fyrirheitum. Þetta gekk
ágætlega og Bush tókst á ótrúlega
skömmum tíma að sannfæra meiri-
hluta þingmanna um nauðsyn þess
að samþykkja umtalsverðar skatta-
lækkanir og fast á eftir fylgdu til-
lögur í orkumálum og um úrbætur
á menntakerfinu.
En ekki er allt sem skyldi og fót-
vissu gönguliðarnir fóru að missa
niður taktinn. Liðsmenn forsetans,
með hann sjálfan í fararbroddi,
þóttu hrokafullir og stóryrtir sem
féll mörgum illa í geð. Lækkun
skatta er ekki forgangsmál hjá
meginþorra kjósenda, sem flestir
hafa meiri áhyggjur af lífeyris- og
sjúkratryggingum sínum. Yfirvof-
andi niðursveifla í efnahagslífinu
hefur líka skyggt á. Á sviði um-
hverfis- og orkumála þykir forset-
anum hafa tekist hreint hrapallega
og náin tengsl hans sjálfs, sem og
margra háttsettra embættismanna
við orkugeirann þóttu greinilega
ráða ferðinni. Eitthvað
standa stórtækar geim-
varnaáætlanir líka í
mönnum og margir
þingmenn eru æfir út í
Donald Rumsfeld varn-
armálaráðherra fyrir
þá leynd sem hvílt hef-
ur yfir endurskoðun á
varnarstefnu landsins. Í
lok maí kom svo stóri skellurinn,
þegar James Jeffords gerðist lið-
hlaupi og meirihluti repúblikana í
öldungadeild Bandaríkjaþings féll.
Demókratar
blása til sóknar
Demókratar voru ekki lengi að
nýta sér aðstöðu sína.
Frumvarp um aukin réttindi
sjúklinga gagnvart heilbrigðis-
stofnunum og tryggingafyrirtækj-
um sem sat fast í nefnd, sigldi nú í
gegnum öldungadeildina þrátt fyr-
ir ítrekaðar hótanir um að Bush
myndi beita neitunarvaldi á þau í
óbreyttri mynd. Ekkert var til
sparað og flutningsmönnum frum-
varpsins, demókrötunum Edward
Kennedy og John Edwards og
repúblikananum John McCain,
tókst með ráðum og dáð að afstýra
því að það yrði útvatnað af and-
stæðingum þess. Nýju lögin voru
samþykkt föstudaginn 29. júní, í
tæka tíð fyrir þingmenn til að
komast heim í þjóðhátíðarfrí. Full-
trúadeildin, þar sem repúblikanar
ráða ríkjum, á enn eftir að sam-
þykkja sína útgáfu en lögin eru
vinsæl og líkleg til að ná í gegn.
Repúblikanar hafa reynt að lýsa
frumvarpinu sem gullnámu handa
lögfræðingum sem muni hugsa sér
gott til glóðarinnar að fara í mál
við heilbrigðisstofnanir og enn
fremur að niðurstaðan verði sú að
færri Bandaríkjamenn muni njóta
sjúkratrygginga. Demókratar og
liðsmenn úr röðum hófsamra repú-
blikana neita þessu staðfastlega og
segja að sjúklingar eigi rétt á
auknu vali og að næst á dagsrká sé
hreinlega að tryggja fleirum að-
gang að heilbrigðiskerfinu. En eins
og dæmið kemur fyrir sjónir al-
mennings, þá virðist stjórnin eina
ferðina enn standa með stórfyr-
irtækjum á kostnað litla mannsins.
Mörgum þykir Bush hafa verið
full fljótfær þegar hann sagðist
myndu beita neitunarvaldi á lögin.
Sögusagnir herma að heitar um-
ræður hafi átt sér stað um hvaða
afstöðu forsetinn ætti að taka fyrir
luktum dyrum. Að sögn heimildar-
manna vildi Karen Huges, einn
helsti ráðgjafi forsetans, fara var-
legar í málin en skoðanir hennar
urðu undir og Bush tilkynnti dig-
urbarkalega að hann
myndi ekki samþykkja
þessi lög. Það gæti þó
reynst honum dýrkeypt
að beita neitunarvaldi á
aukin réttindi sjúklinga.
Enda vinna starfsmenn
Hvíta hússins nú að því
að fá fulltrúadeildina til
þess að koma með „hag-
stæðari“ útgáfu.
Gagnsókn hafin
Menn forsetans sitja náttúrlega
ekki auðum höndum.
Andstaðan við áætlanir um
aukna orkuframleiðslu virðist hafa
komið þeim á óvart en Bush er
þegar byrjaður að draga í land
varðandi olíu- og gasboranir á við-
kvæmum svæðum. Hugmyndir um
olíuleit á náttúruverndarsvæðum
Alaska virðast úr sögunni. Sama
gildir um gasleit skammt undan
ströndum Flórída, þar sem meira
að segja Jeb Bush ríkisstjóri varð
að rísa upp á móti stóra bróður.
Það má segja að stjórnin hafi verið
neydd til að breyta þessari stefnu
þegar repúblikanar á þingi settu
sig upp á móti henni sökum óvin-
sælda meðal kjósenda heima fyrir.
Til að mýkja ímynd forsetans
hefur hann líka verið duglegur upp
á síðkastið að mæta í þjóðgarða og
umhverfisvænar myndatökur. En
náttúruverndarsinnar segja að
nokkrar grænar myndir séu ekki
nóg, forsetinn verði að sýna það í
verki að honum sé alvara þegar
hann talar um nauðsyn þess að
minnka orkunotkun og framleiða
sparneytnari bíla. Það á líka eftir
að koma í ljós hvaða gagntillögur
stjórnin mun leggja fram á al-
þjóðavettvangi í stað Kyoto bók-
unarinnar sem Bush hefur alfarið
hafnað.
Flokkadrættir
á þingi
Í vikunni, og aðeins nokkrum
dögum eftir að formleg meirihluta-
skipti áttu sér stað í nefndum öld-
ungadeildarinnar, hvatti Ari
Fleischer, talsmaður Hvíta húss-
ins, deildina til að taka á honum
stóra sínum og hraða nefndastarfi
til að koma starfsliði forsetans í
embætti. Með þessu er hann að
reyna að kenna gagnrýni á stefnu
sjórnarinnar um það hve ráðuneyt-
in séu enn fáliðuð út af seinagangi
þingsins. Það verður þó að segjast
að flestir lykilmenn eru komnir á
sinn stað.
Í lok júní var Bush búinn að til-
nefna 315 manns í stöður sem
krefjast samþykkis deildarinnar og
132 staðfestingar komnar í gegn.
Til samanburðar má þess geta að á
sama tíma var Bill Clinton búinn
að tilnefna 249 og 188 komnir í
gegn, George Bush eldri var með
222 tilnefningar og 147 staðfestar
og Ronald Reagan með 301 og 225.
Þessum tilnefningum fylgir ótrú-
lega mikil pappírsvinna og alrík-
islögreglan FBI hefur átt fullt í
fangi með að vinna úr þeim.
Fleischer var reyndar fljótur að
segja að hann teldi ekki að þetta
væri vegna þess að demókratar
væru að draga lappirnar vísvitandi
en auðvitað duldist engum að hann
var að reyna að vinna inn prik á
kostnað demókrata.
Ummæli um Pútín
vekja undrun
Bandaríkjamenn voru almennt
ánægðir með frammistöðu Bush í
nýlegri Evrópuferð, enda förin
fyrst og fremst hugsuð sem „kynn-
isferð“ í sem víðtækustum skiln-
ingi. Þótt forsetanum tækist ekki
að sannfæra alla bandamenn um
ágæti geimvarnaeldflaugakerfisins
eða fá Evrópusambandið til að gefa
Kyoto upp á bátinn, þá var það
fyrsti fundur hans með Rússlands-
forseta sem var beðið með mestri
eftirvæntingu.
Það virtist fara vel á með leið-
togunum, þrátt fyrir að þeir væru
áfram ósammála um uppbyggingu
fyrirhugaðs eldflaugavarnarkerfis
Bandaríkjanna og stækkun Atl-
antshafsbandalagsins. Með gagn-
kvæm heimboð í vasanum hlóðu
Bush og Pútín lofi hvor á annan á
blaðamannafundi að loknum við-
ræðum þeirra tveggja. Við það
tækifæri sagði Bush að viðræðurn-
ar hefðu verið „hreinskiptnar og
árangursríkar“ og bætti svo við að
hann væri „sannfærður um að við
tveir getum byggt upp samskipti á
gagnkvæmri virðingu og heiðar-
leika“. Það var þó orðalag eins og
„ég leit í augu mannsins og fannst
hann afar hreinskiptinn og traust-
verðugur“ og „ég fékk tilfinningu
fyrir hjartalagi hans“ sem kom
mörgum Bandaríkjamönnum á
óvart. Hvar var frambjóðandinn
sem sagði að Clinton hefði verið
alltof linur við Jeltsín og gengið á
eftir Rússum? Stjórnmálamenn og
stjórnmálaskýrendur sem og grín-
istar hafa síðan velt sér upp úr
þessum ummælum Bush. Það er í
sjálfu sér skondið að íhaldsmað-
urinn Jessie Helms (gamli harð-
jaxlinn var ekki hrifinn) skuli vera
á sama meiði og margir úr hópi
frjálslyndra í því að gagnrýna
Bush fyrir orðalag sem þótti jaðra
við einfeldni. Til að bæta gráu ofan
á svart veitti forsetinn dálkahöf-
undinum Peggy Noon-
an (manneskja sem
gæti vart verið hliðholl-
ari Bush) viðtal sem
birtist í dagblaðinu
Wall Street Journal ný-
lega, þar sem hann
reynir að útskýra betur
hvað hann meinti, þ.e.
að hann myndi treysta
Pútín þangað til annað kæmi í ljós!
Þeim sem fylgst hafa grannt
með forsetanum koma yfirlýsingar
sem þessar þó ekki á óvart. Bush
notar gjarnan frasa af þessu tagi
og talar um að horfast í augu við
viðkomandi, byggja á gagnkvæmu
trausti, að hinn og þessi sé góður
maður, góð sál og fleira í þeim dúr.
Spurningin er náttúrlega sú hvort
þetta hafi verið við hæfi eftir
tveggja tíma fund með forseta
Rússlands, fyrrverandi leyniþjón-
ustumanni sem virðist vera að tak-
ast að bæla niður óháða fjölmiðla í
landi sínu.
Fallandi gengi
Strax í byrjun lagði Bush mikla
áherslu á að hann væri öðruvísi en
forveri hans í starfi, sem hann taldi
stjórnast af skoðanakönnunum og
almenningsáliti og vera alltof
reiðubúinn að blanda Bandaríkj-
unum inn í málefni þeim alls óvið-
komandi á erlendri grund. Nú er
það auðvitað að koma í ljós að
Bush, rétt eins og aðrir stjórn-
málamenn nútímans, fylgist grannt
með niðurstöðum skoðanakannana.
Eins getur stjórn hans ekki skor-
ast undan því að miðla málum á al-
þjóðavettvangi og nýleg för Colin
Powells utanríkisráðherra til að
reyna að koma friðarferli Ísraela
og Palestínumanna aftur á skrið er
glöggt dæmi um það.
Niðurstöður úr skoðanakönnun-
um hafa veitt stjórninni litla gleði
síðustu daga. Allar kannanir sýna
að vinsældir forsetans halda áfram
að dvína og ekki nema rétt rúmur
helmingur þjóðarinnar er hlynntur
stefnumálum hans. Það er lítil
sárabót að Clinton hafi verið enn
óvinsælli á sama tíma, stjórn hans
fór enda einkar illa af stað með
hverju klúðrinu af öðru.
Það sem er kannski mesta
áhyggjuefnið fyrir menn forsetans
er annars vegar að viðmælendur
treysta demókrötum betur til að
sjá um heilbrigðis- og lífeyrismál,
sem kannski er við að búast, en
þeir hafa líka vinninginn í mennta-
málum og orkumálum, tveimur af
þeim málaflokkum sem Bush hefur
lagt hvað mesta áherslu á. Hins
vegar er það, að ekkert einstakt
málefni virðist útskýra fallandi
gengi forsetans. Ef litið
er til mánaðarlegra nið-
urstaðna eru vinsældir
forsetans á stöðugri nið-
urleið og samkvæmt
skoðanakönnunum
CNN/USA Today/Gallup
hafa þær fallið um 11
prósentustig frá því í
mars, eða úr 63% í 52%.
Sumir vilja túlka þessar niður-
stöður á þann veg að Bush geti
sjálfum sér um kennt; hann hafi
ekki staðið undir væntingum.
Menn vilja meina að hann hafi ekki
verið nógu sýnilegur og sú aðferð
hans að draga úr væntingum, þá
sérstaklega með því að gera góð-
látlegt grín að sjálfum sér, muni á
endanum koma honum í koll, hann
þurfi að vera „forsetalegri“, eða sá
sem kann að fara með völdin.
Enn skyldi þó enginn afskrifa
forsetann. Ráðgjafar hans eru
sagðir sitja á rökstólum um það
hvernig snúa megi vörn í sókn, á
meðan að demókratar skipuleggja
sinn næsta leik. Í bandarískum
stjórnmálum hafa menn óskaplega
gaman af því að staldra við hin
ýmsu tímamörk; 100 dagar, hálft
ár og þar fram eftir götunum.
Hinn sanni prófsteinn á vinsældir
stjórnarinnar verður þó ekki fyrr
en haustið 2002, þegar næstu þing-
kosningar fara fram.
Bush sakaður um að ganga erinda stórfyrirtækja og vinsældir minnka
Endurskoðun
í herbúðum
Bandaríkja-
forseta
AP
George W. Bush hélt upp á 55 ára afmæli sitt á föstudag á heimaslóðum Bush-fjölskyldunnar í í Maine. Hér ekur
hann um í golfbíl ásamt föður sínum George Bush eldri sem gaf honum derhúfu í tilefni dagsins. Á henni er
áletrunin 43 en Bush yngri er 43. forsetinn í sögu Bandaríkjanna. Sjálfur skartar Bush eldri húfu.
Að loknu tæpu hálfu ári í embætti virðist
George W. Bush ekki hafa tekist að sann-
færa Bandaríkjamenn um ágæti stefnu
sinnar. Öllum skoðanakönnunum ber saman
um að æ færri séu ánægðir með frammi-
stöðu forsetans og að sögn Margrétar
Björgúlfsdóttur kenna flestir því um að
Bush þykir taka málstað stórfyrirtækja og
hinna ríku á kostnað almennra borgara.
Forsetinn
hefur enn ekki
svarað Kyoto-
tillögunum
með gagn-
tilboði.
Demókratar
eru þegar
farnir að nota
sér meirihluta
í öldunga-
deildinni.