Morgunblaðið - 08.07.2001, Blaðsíða 20

20 SUNNUDAGUR 8. JÚLÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
J
ÓN Sigurðs-
son var Vest-
firðingur,
fæddur á
Hrafnseyri
við Arnar-
fjörð hinn 17.
Júní árið
1811. Foreldrar
hans voru séra
Siguður Jónsson, 1777–
1855, prestur þar, og
kona hans, Þórdís Jóns-
dóttir, 1772–1862. Séra
Sigurður var sonur sr.
Jóns Sigurðssonar, er
prestur hafði verið á
Stað á Snæfjallaströnd
áður en hann vígðist til
Hrafnseyrar og var Sigurður aðstoð-
arprestur föður síns þegar Jón sonur
hans fæddist. Séra Jón var bónda-
sonur frá Ásgarði í Grímsnesi og er
ættin kölluð Ásgarðsætt. Þórdís,
1771–1862, móðir Jóns, var dóttir
séra Jóns prófasts Ásgeirssonar í
Holti í Önundarfirði og voru ættir
hennar vestfirskar.
Um foreldra Jóns Sigurðssonar
ber mönnum saman um að þau hafi
bæði verið hinar mestu fyrirmyndar-
manneskjur, þar sem vart hafi hall-
ast á um mannkosti. Hefur Jón sonur
þeirra erft frá þeim báðum ýmsa þá
eiginleika, sem í honum bjuggu og
svo skýrt komu í ljós á
lífsleið hans. Hér er
einkum til að nefna góð-
ar gáfur, iðjusemi og
reglusemi og sagt er að
hið fyrst talda hafi hann
ekki síður átt til móður
sinnar að sækja því að
hún var orðlögð sem hin
mikilhæfasta gáfukona.
Sitthvað annað er hann
talinn hafa átt beint til
hennar að sækja, svo
sem ytra yfirbragð og
höfðingslund, en hún
þótti einlægt sýna fá-
tæku fólki sérstakt ör-
læti.
Tvö yngri systkini
Jón var elstur þriggja systkina, en
hin voru Jens, 1813–1872, latínu-
skólakennari í Reykjavík og síðar
rektor Latínuskólans, og Margrét,
1816–1888, húsfreyja á Steinanesi í
Arnarfirði. Ekki er vitað hversu
mörg núlifandi ættmenni Jóns Sig-
urðssonar eru, en Jens eignaðist níu
börn með konu sinni Ólöfu Björns-
dóttur, Gunnlaugssonar, yfirkennara
við Latínuskólann, og Margrét ellefu,
þar af komust sjö til fullorðinsára,
með eiginmanni sínum, Jóni skip-
herra Jónssyni á Bíldudal, sem féll
frá á miðjum aldri árið 1856.
Jón Sigurðsson og Ingibjörg Ein-
arsdóttir, kona hans, voru alla tíð
barnlaus, en þau tóku einn af sonum
Margrétar, Sigurð Jónsson, 1851–
1893, í fóstur árið 1859, þá átta ára
gamlan, ólu upp og kostuðu til náms.
Hann varð stúdent frá Borgardyggð-
arskólanum í Kaupmannahöfn 1869
og lauk lögfræðiprófi frá Kaup-
mannahafnarháskóla 1875. Sigurður
var skipaður sýslumaður í Snæfells-
og Hnappadalssýslu 1878 og gegndi
því starfi til dauðadags 1893, en hann
lést aðeins 42 ára að aldri. Hann
kvæntist árið 1878 Guðlaugu Jens-
dóttur og voru þau hjónin systkina-
börn. Jón, bróðir Margrétar, styrkti
systur sína að auki fjárhagslega eftir
að hún var orðin ekkja með mörg
börn í ómegð og lagði m.a. árlega um
nokkurt skeið 50 ríkisdali inn á versl-
unarreikning hennar á Bíldudal sem
gerði henni kleift að halda heimilinu
að Steinanesi saman, en þangað
fluttu foreldrar Jóns þegar séra Sig-
urður hætti prestskap á Hrafnseyri
og eru þau jarðsett í Otradal í Arn-
arfirði. Í einu bréfi Margrétar til
Jóns bróður síns stendur: „Þú mátt
heita faðir barnanna“ og verður
þakklæti hennar fyrir aðstoðina varla
betur lýst.
Jens, bróðir Jóns, nam skólalær-
dóm af föður sínum líkt og hann og
var síðan í Bessastaðaskóla um nokk-
urt skeið og útskrifaðist þaðan 1837
með mjög góðum vitnisburði og lauk
síðan guðfræðiprófi frá Hafnarhá-
skóla 1845 með 1. einkunn. Voru þeir
bræður samvistum í Kaupmanna-
höfn og var alla tíð mjög kært á milli
þeirra.
Jón Sigurðsson andaðist í Kaup-
mannahöfn 7. desember 1879, þá 68
ára gamall, eftir nokkurra mánaða
erfið veikindi. Kona hans, Ingibjörg,
sem hafði verið við sjúkrabeð manns
síns, lést svo níu dögum síðar. Þau
hjón hvíla í kirkjugarðinum við Suð-
urgötu í Reykjavík.
Heimildir:
Safn Jóns Sigurðssonar, Hrafnseyri,
Jón Sigurðsson forseti – ævisaga
í hnotskurn
eftir Hallgrím Sveinsson,
„Vér mótmælum
Sigurður Jónsson lög-
fræðingur, fóstursonur
Jóns forseta.
Jón Sigurðsson og
Ingibjörg Einarsdóttir
skömmu eftir brúð-
kaup þeirra 1845, en
þá hafði hún setið í
festum á Íslandi í 12
ár á meðan hann var
við nám og störf í
Höfn.
Síðastliðinn fimmtudag var
150 ára afmælis þjóðfund-
arins í Reykjavík minnst, en þá tók Jón Sigurðsson
endanlega forystu fyrir Íslendingum í baráttu þeirra
fyrir auknum stjórnarfarslegum réttindum og hélt
henni til æviloka. Jóhönnu Ingvarsdóttur lék forvitni
á að kanna hug nokkurra ættmenna til frelsishetju Ís-
lendinga og hvort saga hans hefði að einhverju marki
fylgt þeim í gegnum tíðina. Sjálfur var Jón barnlaus og
á þar af leiðandi ekki beina afkomendur, en hann átti
tvö systkini, sem varð samtals tuttugu barna auðið.
150 ár eru nú liðin frá li i
þjóðfundinum í Reykjavíkj i í j í
VIÐ systkinin höfum alla tíðverið mjög meðvituð umskyldleikann við Jón forseta,
sem er langömmubróðir minn, og í
reynd mjög stolt af okkar uppruna,“
segir Vagna Sólveig Vagnsdóttir,
húsmóðir á Þingeyri. Faðir hennar,
Vagn Þórleifsson, er sonur Þórleifs
Jónssonar, eins af börnum Margrét-
ar á Steinanesi, systur Jóns Sigurðs-
sonar. Önnur börn hennar voru Sig-
ríður, Þórdís, Jóhanna Þórunn, Jón
og Marsibil. Líklegt er talið að þau
hafi öll búið vestur á fjörðum en um
fjölda afkomenda Margrétar er ekki
vitað.
Vagna Sólveig segist ekkert vita
um þetta frændfólk sitt. Aftur á móti
hafi afkomendur Þórleifs afa síns
haldið vel saman og m.a. efnt til ætt-
armóta að Núpi og í Borgarfirði. For-
eldrar Vögnu Sólveigar, Vagn og Sól-
veig, bjuggu að Ósi í Mosdal í
Arnarfirði um hríð en þegar Gísli Ás-
geirsson hætti búskap á Álftamýri og
flutti suður til Hafnarfjarðar 1940 út-
vegaði Ásgeir Ásgeirsson, fyrrver-
andi forseti Íslands, Vagni ríkisjörð-
ina Álftamýri til ábúðar, m.a. vegna
ættartengsla hans við Jón forseta. Af
fimmtán börnum Vagns komust
þrettán á legg, fimm synir og átta
dætur, sem lengi hafa gengið undir
nafninu „Álftirnar frá Álftamýri“.
„Jón Sigurðsson var baráttumaður
og ég tel að sá eiginleiki hafi fylgt
okkur systkinunum alla tíð. Við höf-
um yfirleitt verið baráttumanneskjur
í þessum legg,“ segir Vagna Sólveig
þegar hún er spurð hvort saga Jóns
hafi í einhverju fylgt þeim systk-
inum. Flestar systranna hafa starfað
við fiskvinnslu á lífsleiðinnien Vagna
Sólveig segist hafa orðið að hætta í
fiskinum fyrir um fimm árum síðan
þegar hún hafi orðið fyrir því óláni að
missa löngutöng í kjötskurðarvél. Þá
hafi hún snúið sér að trélist og list-
málun og eru myndir hennar m.a. til
sölu hjá Gallerí Fold og til sýnis á
Edduhótelinu að Núpi í Dýrafirði.
„Svo er ég alltaf að baka kleinur fyrir
fólk sem ekki nennir því sjálft.“
Að sögn Vögnu Sólveigar var afi
Þórleifur, sem var bóndi í Hokinsdal í
Arnarfirði, talinn göldróttur maður
og var því gjarnan kallaður Galdra-
Leifur. „Svo ákveðnir voru menn í
þessu að hann komst varla inn í
kirkjugarðinn á Hrafnseyri þegar
hann var jarðsettur, heldur hvílir
hann í kantinum við kirkjugarðs-
vegginn. Sonur minn Jóhannes hefur
alltaf verið með þennan langafa sinn
á heilanum og ákvað fyrir um tveim-
ur árum síðan að gera sér ferð úr
Reykjavík vestur að Hrafnseyri til að
hlú að leiði langafa síns og merkja
það almennilega með krossi. Ári
seinna eignaðist hann son eftir
margra ára biðtíma. Snáðinn, sem nú
er rúmlega eins árs, var að vonum
skírður Þórleifur. Sá gamli hefur ver-
ið að minna á sig og þakka fyrir sig.“
Stolt af upprunanum
Sex af átta dætrum Vagns Þórleifssonar. Frá vinstri : Elínborg, Halldóra, Sól-
veig, Aðalheiður, Kristjana og Guðlaug.
ÉG hef alltaf haft miklar mæturá Jóni forseta og er að vonumdálítið montinn yfir því að
geta rakið okkar ættir saman. Í
fyrstu fannst mér við vera mjög
fjarskyldir, en eftir því sem maður
fer að lesa ættarsöguna meira á síð-
ari árum finnst manni meira til þess
koma þótt tengingin sé nokkuð löng
þrátt fyrir allt,“ segir Jafet S. Ólafs-
son, framkvæmdastjóri Verð-
bréfastofu, en langamma Jafets og
bróður hans Magnúsar Ólafssonar,
forstjóra Osta- og smjörsölunnar,
hét Sigríður Jafetsdóttir, 1849–
1915, sem gift var Sigurði Ein-
arssyni útvegsbónda í Bollagörðum
á Seltjarnarnesi 1850–1906. For-
eldrar Sigríðar voru Þorbjörg Niku-
lásdóttir og Jafet Einarsson gull-
smiður og var Einar faðir hans
föðurbróðir Jóns Sigurðssonar for-
seta. Sigríður eignaðist ellefu börn,
þeirra á meðal voru Jafet Sigurðs-
son, afi Jafets Ólafssonar, og Nikó-
lína Sigurðardóttir sem var móðir
Guðna rektors.
Að sögn Jafets hafa engin sérstök
tengsl, sér vitandi, verið á milli ætt-
menna Jóns forseta enda ætti hann
sér ekki sjálfur beina afkomendur.
Hins vegar hafi frændgarðurinn út
frá Sigríði Jafetsdóttur og Sigurði
Einarssyni haldið þó nokkrum
tengslum, m.a. í gegnum ættarmót.
„Ég hef lesið mjög vel sögu Jóns og
mér finnst mjög merkilegt hvað
hann hefur haft mikinn tíma og
fjármuni til þess að standa í öllu því
Dálítið montinn
yfir frændseminni
Jafet S. Ólafsson og Hildur Hermóðs-
dóttir ásamt börnunum sínum Jó-
hönnu, Ara Hermóði og Sigríði Þóru.
join@mbl.is