Morgunblaðið - 11.07.2001, Blaðsíða 20

ERLENT
20 MIÐVIKUDAGUR 11. JÚLÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
JACQUES Chirac Frakklandsfor-
seti gæti á næstunni þurft að mæta
fyrir rétti, eftir að saksóknari í París
komst að þeirri niðurstöðu í síðustu
viku að lagalega væri ekkert því til
fyrirstöðu að kalla forsetann fyrir
sem „aðstoðað vitni“ í dómsrann-
sókn á pólitísku fjármálaspillingar-
máli. Er búizt við því að saksókn-
arinn, Jean-Pierre Dintilhac, taki
ákvörðun um það í þessari viku hvort
forsetanum verði send stefna, en í
gær kom í ljós að æðstu menn
franska dómskerfisins eru ekki sam-
mála um hvort hægt sé að stefna for-
setanum eða ekki.
Jean-Louis Nadal, saksóknari við
áfrýjunardómstólinn í París, lét í
gær í ljós það álit sitt að það væri
„umdeilanlegt“, en Nadal var að
bregðast við beiðni Dintilhacs um
álitsgjöf í málinu. Álit Nadals er ekki
bindandi, ákvörðunin um vitnastefnu
forsetans er á valdi Dintilhacs. Að
frönskum lögum er „aðstoðað vitni“
millistig milli venjulegs vitnis, sem
ekki á sjálft á hættu að vera málsótt,
og þess að sæta sakarannsókn sem
undanfara málsóknar. Til að hægt sé
að kalla aðstoðað vitni – sem á rétt á
að hafa lögmann með sér – fyrir rétt
í Frakklandi, þurfa að liggja fyrir
„vísbendingar um að ástæða sé til að
ætla að vitnið hafi átt aðild að, sem
gerandi eða meðsekur, þeim afbrot-
um sem málið fjallar um,“ eftir því
sem AFP greinir frá.
Varpar skugga á endur-
kjörsmöguleika Chiracs
Chirac, sem lengi hefur verið
bendlaður við hneykslismál varðandi
meinta ólöglega fjármögnun stjórn-
málaflokka á Parísarborgarstjóra-
árum hans en hefur getað komizt hjá
að tjá sig opinberlega um þau í krafti
lögvarinnar friðhelgi hans sem þjóð-
höfðingja, gæti þurft að svara
óþægilegum spurningum um upp-
runa um 2,4 milljóna franka, and-
virði um 31 milljónar króna, sem
hann greiddi í beinhörðum pening-
um fyrir ferðalög sín og sinna nán-
ustu á síðustu árum borgarstjóra-
tíðar hans. Hann var borgarstjóri í
París í 18 ár unz hann var kjörinn
forseti árið 1995.
Framganga Dintilhacs saksókn-
ara kann hugsanlega að verða til
þess að forsetinn geti ekki lengur
skýlt sér með friðhelgisákvæðunum,
en hin væntanlega stefna og þær
uppljóstranir sem liggja henni til
grundvallar varpa skugga á mögu-
leika Chiracs til að ná endurkjöri í
forsetakosningum sem fram fara á
næsta ári. Forsetinn hefur reyndar
ekki enn formlega gefið til kynna
hvort hann hyggst gefa kost á sér á
ný, en fastlega hefur verið reiknað
með að hann etji kappi við Lionel
Jospin, núverandi forsætisráðherra
og leiðtoga franska Sósíalistaflokks-
ins. Einn bandamanna Chiracs, Pat-
rick Devedjian – sem er stjórnmála-
ráðgjafi Gaullistaflokksins RPR –
segir aðgerðir Dintilhacs lið í „kerf-
isbundinni og öflugri herferð til að
brjóta stjórnmálamanninn Jacques
Chirac niður.“ AFP hefur eftir Dev-
edjian að hér sé um að ræða „herferð
til að spilla fyrir honum í forseta-
kosningaslagnum, svo að hann verði
ekki það sem hann er; hætta fyrir
vinstriöflin.“
Í frönsku stjórnarskránni er kveð-
ið á um að ekki sé hægt að draga for-
setann fyrir dóm nema hann sé
ákærður fyrir meint landráð og þá
aðeins fyrir sérstakan dómstól skip-
aðan þingmönnum (svokallaðan yf-
irdóm – Haute Cour de Justice).
Samkvæmt úrskurði franska stjórn-
lagadómstólsins frá því í janúar 1999
nýtur sitjandi forseti friðhelgi frá
öllum öðrum refsiréttarlegum
ákærum. En í nánari skýringum við
úrskurðinn í fyrrahaust sögðu
stjórnlagadómararnir að eina leiðin
til að láta forsetann svara fyrir brot
á almennum hegningarlögum væri
ef yfirdómurinn kysi að taka til með-
ferðar mál sem vörðuðu athafnir
sem ekki snertu embættisfærslur
hans, framkvæmdar á meðan eða áð-
ur en hann tók við forsetaembætt-
inu.
Rannsóknin beinist nú aðallega að
uppruna peninga sem Chirac notaði
til að greiða – í reiðufé – fyrir flug-
miða, hótelreikninga og fleiri ferða-
kostnaðarliði í orlofsferðum m.a. til
Máritíus, New York og á vetraror-
lofsstað í Ölpunum á tímabilinu
1992-1995, en í þessum ferðum voru
eiginkona Chiracs, Bernadette, dótt-
irin Claude og fjölskylduvinir með í
för.
Fyrri fjármálahneykslismál hafa
snert fjármögnun Gaullistaflokks
Chiracs og reyndar fleiri franskra
stjórnmálaflokka. Í þetta sinn snú-
ast ásakanirnar um að forsetinn og
borgarstjórinn fyrrverandi hafi not-
að fé af óljósum uppruna til að
standa straum af einkaútgjöldum og
slíkt kann að reynast honum skeinu-
hættara, nú er aðeins tíu mánuðir
eru til forsetakosninga.
Reyndar hefur Dintilhac saksókn-
ari sagt að eins og komið er í rann-
sókninni sé það ekki úrslitaatriði
hvort Chirac beri sjálfur vitni, þar
sem bæði eigi eftir að kalla fyrir aðra
sem nutu góðs af ferðafénu og frið-
helgisákvæðin ná örugglega ekki yf-
ir – svo sem forsetafrúna og dóttur
þeirra hjóna – auk þess sem rann-
saka þurfi betur hvaðan ferðafé
borgarstjórans fyrrverandi sé raun-
verulega upprunnið.
Mútur eða löglegur „ráð-
herrabónus“?
Í greinargerð þriggja rannsóknar-
dómara til Dinthilacs saksóknara
eru sagðar sterkar líkur á því að
Chirac hafi á síðari borgarstjóraár-
um sínum þegið mútur í stórum stíl,
einkum frá byggingarfyrirtækjum
sem fengu í sinn hlut ábatasama
samninga við borgaryfirvöld. Heim-
ildamenn rannsóknardómaranna
fullyrða að þessi „framlög“ hafi iðu-
lega verið afhent í reiðufé.
Þessum ásökunum hafa talsmenn
forsetans svarað með því að vísa til
þess að forsetinn hafi greitt fyrir
ferðir sínar meðal annars með „bón-
usgreiðslum“ sem hann hafi þegið
sem ráðherra. Þykja slíkar útskýr-
ingar alllangsóttar, þar sem for-
sætisráðherratíð Chiracs lauk árið
1988. Án þess að hætta sem borg-
arstjóri Parísar var hann forsætis-
ráðherra 1986-1988.
Um þetta segir þýzka vikuritið
Der Spiegel: „Svona nokkuð dettur
aðeins þeim í hug sem sjá sig í mikilli
neyðarstöðu. Ráðherra var Chirac
síðast 1974 og forsætisráðherra 1988
– það virðist því ekki ýkja trúlegt að
hann hafi árum saman geymt millj-
ónaupphæðir niðri í skúffu.“
En að mati Spiegel hefur skýring-
in, hversu ótrúverðug sem hún kann
að virðast, einn ómetanlegan kost:
Hún sveipi fjármál forsetans, fyrr-
verandi forsætisráðherrans og borg-
arstjórans, dulúð ríkisleyndarmáls-
ins. „Því þessar „ráðherrabónus-
greiðslur“, sem vísað er til, hljóta að
eiga uppruna sinn í sérsjóði sem
Frakkland hefur séð hverjum ein-
asta ríkisstjórnarleiðtoga fyrir frá
því lög þar að lútandi voru samþykkt
hinn 27. apríl 1946,“ skrifar Spiegel.
Í ár er upphæðin sem hér um ræðir
394 milljónir franka (yfir 5,1 millj-
aður króna) en þennan sérsjóð er að
finna á opinberum fjárlögum sem
þingið samþykkir jafnan undir liðn-
um 37.91 án frekari athugasemda.
„Án þess að þingmenn eða ríkisend-
urskoðun spyrji nokkurra spurninga
geta ríkisstjórnarleiðtogarnir ráð-
stafað þessu svarta fé að vild eins og
einveldiskonungar. „Konungsgull-
kista“ sem þessi á sér enga hlið-
stæðu í öðrum vestrænum lýðræð-
isríkjum; hún er, eins og franska
blaðið Le Point benti á, „franskur
vanskapnaður“, skrifar Spiegel.
„Leynilega og eftirlitslaust ganga
um 200 milljónir franka (um 2,6
milljarðar króna) í 500 franka seðl-
um milli skrifstofu forsætisráð-
herrans, forsetaembættisins og
hinna ýmsu ráðuneyta,“ sagði
franski Evrópuþingmaðurinn
Thierry Jean-Pierre um þetta í síð-
ustu viku. „Þetta eru aðferðir sem
sæma bananalýðveldi.“
Hefð mun vera fyrir því að um
helmingur fjárins úr þessum eftir-
litslausa sérsjóði fari í að standa
straum af sérverkefnum frönsku
leyniþjónustunnar og rannsóknar-
lögreglunnar. Hin umdeilda aðgerð,
er franskir leyniþjónustumenn
sökktu Grænfriðungaskipinu Rain-
bow Warrior í höfn á Nýja-Sjálandi
árið 1985, var til dæmis fjármögnuð
úr þessum sjóði. Afgangnum deilir
forsætisráðherrann á ráðuneytin, til
forsetaembættisins og til nánustu
samstarfsmanna sinna. Fram hjá
allri skattheimtu, að sjálfsögðu.
Er utanríkisráðherrann fyrrver-
andi, Roland Dumas, svaraði til saka
fyrir skemmstu fyrir fjármálaspill-
ingu í embætti hikaði hann ekki við
að halda því fram, í málsvarnar-
skyni, að hann hefði í ráðherratíð
sinni 1991-1996 safnað á bankareikn-
ing sinn um 3,3 milljónum franka,
um 43 milljónum króna, af „ráð-
herrabónusgreiðslum“ úr sérsjóðn-
um.
Úttekt gerð
fyrir áramót
Í franska þjóðþinginu á mánudag
báru fulltrúar hægriflokkanna, sem
eru í stjórnarandstöðu, fram tillögu
um að Jospin forsætisráðherra frysti
öll útgjöld úr þessum vafasama sjóði
það sem eftir væri þessa árs.
Talsmenn Sósíalistaflokks Jospins
sögðu hins vegar að með þessu væru
hægrimenn einungis að reyna að búa
til „reyktjöld“ í því skyni að beina at-
hyglinni frá meintum misgjörðum
Chiracs. Í síðustu viku fór Jospin
þess á leit við frönsku ríkisendur-
skoðunina (Cour des Comptes) að
stofnunin gerði úttekt á notkun sér-
sjóðsins og skilaði fyrir áramót um
það skýrslu með ráðleggingum um
hvernig hafa mætti betra eftirlit með
því hvernig fénu er varið. Hét Jospin
því að þinginu yrði afhent skýrslan.
Á síðustu vikum hefur ýmislegt
verið að gerast á franska þinginu
sem tengist meintri fjármálaspill-
ingu í borgarstjóratíð Chiracs og
öðru sem áhrif gæti haft á tilvonandi
forsetakosningabaráttu. Mikla at-
hygli hefur vakið barátta sósíalista-
þingmannsins Arnauds Montebourg
fyrir því að safna stuðningi meðal
þingmanna að baki þingsályktunar-
tillögu, þar sem þess er krafizt að
Chirac verði ákærður fyrir spillingu,
en tillöguna lagði þingmaðurinn
fram í maímánuði.
Til að hægt sé að hefja formleg
málaferli gegn forsetanum fyrir áð-
urnefndum yfirdómi verða minnst 58
þingmenn að undirrita ályktun þess
efnis og þarf ályktunin að hljóta
samþykki í báðum deildum þingsins.
Engar líkur þykja þó vera á því að
tillaga Montebourgs hljóti sam-
þykki, enda hafa forystumenn sósíal-
ista svarið af sér að hafa komið ná-
lægt þessu frumkvæði þingmanns-
ins, og í efri deildinni eru fulltrúar
borgaralegu flokkanna í meirihluta.
Þó hafði 31 þingmaður undirritað til-
löguna um miðjan júní.
Til að svara þrýstingi úr röðum
eigin flokksmanna um að gera eitt-
hvað í málinu lagði Jospin fram
stjórnartillögu um breytingu á
stjórnarskránni, sem gengur út á að
lögsaga í afbrotamálum sem ekki
tengjast embættisfærslum forsetans
færist til almennra dómstóla, frá
hinum þingmannaskipaða yfirdómi.
Hinn 19. júní sl. var þessi tillaga
samþykkt við fyrstu umræðu í neðri
deild þingsins, með meirihlutaat-
kvæðum vinstriflokkanna. Þykja lík-
ur á að þetta frumvarp verði að lög-
um ekki meiri en að þingsályktun
Montebourgs ná fram að ganga; það
sé fyrst og fremst innlegg í þá póli-
tísku umræðu sem nú á sér stað um
refsiréttarlega ábyrgð forsetans og
hinn eftirlitslausa „ráðherrabónus-
sjóð“.
auar@mbl.is
Chirac
fyrir rétt?
Rannsókn pólitískra fjármálaspillingarmála
í Frakklandi virðist nú vera að vinda æ
meira upp á sig, segir í grein Auðuns
Arnórssonar, og þykir ekki lengur
útilokað að Jacques Chirac forseta verði
gert að bera vitni fyrir rannsóknar-
dómurum, en friðhelgisákvæði hafa
hingað til hlíft honum við slíku. ReutersBernadette og Jacques Chirac á ferðalagi. Á tali við þau er Louis Gallois, forstjóri frönsku járnbrautanna.
YFIRMAÐUR stofnunarinnar sem
gætir skjalasafns austur-þýsku
leynilögreglunnar (Stasi), Mar-
ianne Birthler, segist hafa heimild
til að birta skýrsluna um Helmut
Kohl, fyrrverandi kanslara Þýska-
lands, þrátt fyrir að þýskur dóm-
stóll hafi fyrir skemmstu komist
að þeirri niðurstöðu að það mætti
ekki nema með samþykki Kohls
sjálfs.
Birthler sagði í viðtali við þýska
dagblaðið Frankfurter Allgemeine
Zeitung um helgina að hún liti svo
á að henni væri ekki stætt á að
birta ekki skýrsluna. „Engin lög
kveða á um að hætta eigi birtingu
Stasi-skýrslna“ sagði Birthler.
Innanríkisráðherra Þýskalands,
jafnaðarmaðurinn Otto Schily, hef-
ur skrifað Birthler og krafist þess
að hún sendi honum skriflegt heiti
þess efnis að hún muni ekki birta
skýrsluna. Segist Schily vera tilbú-
inn til að fara með málið fyrir
hæstarétt Þýskalands ef með þarf.
Birthler segir Schily hins vegar
ekki geta sagt sér fyrir verkum.
Saksóknarar sem rannsaka
leynisjóði Kristilega demókrata-
flokksins, sem Kohl fór fyrir í 25
ár, vilja fá aðgang að skýrslunum
og vonast þeir til að þar sé að
finna upplýsingar um það hverjir
gáfu fé í sjóðina. Kohl hefur hing-
að til neitað að gefa það upp. Vitað
er að Stasi hleraði síma Kohls frá
því að hann tók við embætti 1982
og þar til kommúnistastjórnin féll
árið 1989 og mun skýrslan um
Kohl vera upp á að minnsta kosti
níu þúsund blaðsíður.
Otto Schily og Marianne Birthler.
Deilan um Stasi-skýrslur Helmuts Kohls í hnút
Segir birtingu mögu-
lega þrátt fyrir lögbann
Berlín. AFP.