Morgunblaðið - 11.07.2001, Blaðsíða 24

UMRÆÐAN
24 MIÐVIKUDAGUR 11. JÚLÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
ÉG er 37 ára tón-
listarkennari við tón-
listarskóla í Reykja-
vík í 77% stöðu-
hlutfalli. Á launaseðl-
inum mínum stendur
83.366 kr. útborguð
laun. Ég hélt að ég
ætti að vera þokka-
lega vel stödd. Ég var
prýðisnemandi í
grunnskóla og fram-
haldsskóla, varð stúd-
ent, stundaði píanó-
nám frá 7 ára aldri,
kom reglulega fram á
tónleikum hér og þar,
spilaði undir hjá kór-
um, balletthópum,
sótti tónleika, var í íþróttum, leik-
félagi, fór í píanókennaranám að
loknu stúdentsprófi, útskrifaðist
þaðan, hélt tónleika, lauk burtfar-
arprófi. Ég fór til útlanda, lærði
meira, lauk námi í tónlistar- og
hreyfiuppeldi við tónlistarháskól-
ann í Salzburg. Ég fékk námslán
og er enn að greiða af þeim. Ég
kom heim og fór að kenna. Gerði
ég mistök? Ég eignaðist 3 börn.
Ég er á leið út úr dyrunum þegar
tveir eldri skóladrengir mínir
koma heim úr skólanum. Þrjá daga
í viku er ég komin heim kl. 19. Ég
hef ekki kost á að hefja vinnu fyrr
en eftir hádegi þar sem grunnskól-
inn er orðinn einsetinn og nem-
endur ekki lausir fyrr en eftir kl.
14. Hvað liggur mér á hjarta?
Kæri lesandi, ég skal segja þér
það.
Ég tel mig vera vel menntaðan,
góðan kennara, ég kenni börnum á
aldrinum 6–11 ára í hópkennslu og
mér líður vel innan um nemendur
mína, foreldra þeirra og samstarfs-
fólk mitt. Ég er heppin með stjórn-
endur í mínum skóla. Það er gam-
an að vera kennari og mér þykir
vænt um það samband sem mynd-
ast á milli mín og nemenda minna
og hópsins í heild. Ég sinni þeim
börnum sem kjósa að velja sér tón-
list sem áhugamál og þeim for-
eldrum sem kjósa tónlistarnám
fyrir börnin sín, því þeir vita hvað
þau eru að gefa börnunum sínum.
Ég á 2 drengi í tónlistarnámi og
var sjálf svo heppin að eiga for-
eldra sem höfðu sömu hugsjón
þegar ég var ung. Getur verið að
ég sé að gera mistök? Að dreng-
irnir mínir og nemendur mínir
velji sér tónlist sem atvinnugrein í
framtíðinni og hafi þ.a.l. ekki efni á
því að búa fjölskyldum sínum
öruggt skjól. Nei, svona má ég
ekki hugsa. Við erum merkilegri
en svo. Börnin vita nefnilega ná-
kvæmlega hvað býr að baki. Mig
langar til að miðla ykkur vanga-
veltum nemenda minna frá síðast-
liðnum vetri. Umræðan í kennslu-
stundunum var: Ef það væri ekki
til tónlist, hvað þá...? Hvers vegna
tónlist...? Er gott að hafa tón-
list…? Hvernig væri lífið án tón-
listar…? Hvað er tónlist…? Ég tek
nokkur valin dæmi frá nemendum
mínum.
Ef ekki væri til tónlist, hvað
þá...? „Þá væri ekki hægt að hafa
falleg lög…væri ekkert flott
...kynnum við ekki að syngja…já
og ekki að spila á flautu…væri
aldrei Eurovision...og
ekki tónlist þegar
maður fær bikarinn
...og við gætum ekki
spilað þjóðlagið þegar
við vinnum...gætum
við ekki verið í tónlist-
arskóla.“
Hvers vegna tón-
list...? „Tónlist er fyr-
ir börnin svo að þau
viti hvort það er sorg-
legt eða glaðlegt sem
þau sjá í sjónvarpinu-
...það er skemmtilegra
að lifa með tónlist...ef
fólk er leitt getur það
hlustað á tónlist...tón-
list er skemmtileg-
...tónlist róar mann...tónlist er til
að hægt sé að hafa ballett.“
Er gott að hafa tónlist...? „Já,
það er blíðlegt að hafa tónlist þá
þarf maður ekki alltaf að tala...já.
tónlist hressir mann…já, líf án
tónlistar er tilfinningalaust...úff,
það væri dapurlegt án tónlist-
ar…já gömlu karlarnir og sjóar-
arnir væru ekki svona glaðir ef
þeir hefðu ekki haft tónlist... afar
okkar eru glaðir ef þeir þurfa ekki
að heyra rokktónlist, bara öðruvísi
tónlist.“
Hvernig væri lífið án tónlistar...?
„Hrikalegt...ömurlegt…hræðilegt
...tilgangslaust…úff, bara venju-
legir skólar…og engin skemmtileg
útvarpsstöð…ég hef aldrei séð bíó-
mynd án tónlistar…þá væri allt
svo dauft í heiminum…pæliði í því,
Sound of Music án tónlistar...? þá
gætum við ekki hlustað á Britney
Spears.“
Hvað er tónlist...? „Náttúran
gerir tónlist…sjór og öldur gera
tónlist...tónlist er hljómur…tónlist
er list…tónlist er það sem maður
hlustar á…tónlist er tónlist.“
Hvað haldið þið. Eru börnin
skynsamari en við? Gera þau sér
betur grein fyrir því hvers við fær-
um á mis ef ekki væri tónlist? Er-
um við að missa sjónar á mikilvægi
tónlistar í lífi okkar? Höfum við
virkilega hugsað um það hvernig
líf okkar væri og það menningar-
samfélag sem við lifum í ef ekki
væri tónlist? Gætirðu hugsað þér
eftirfarandi án tónlistar; útvarp,
sjónvarp, kvikmyndir, auglýsingar,
jarðarfarir, brúðkaup, afmæli, ást-
arfundi, gleðistundir, íþróttir,
verslanir, 17. júní, jól, skólaslit. Já,
svona mætti lengi telja og hvernig
þögnin yrði yfirþyrmandi og skora
ég á þig, lesandi góður, að velta
þessu fyrir þér þótt ekki væri
nema dálitla stund.
Það sem skyggir á gleði mína
eru kennaralaunin. Þau eru óraun-
hæf og í engu samræmi við laun
annarra starfshópa með hliðstæða
menntun að baki.
Frá því í nóvemberlok hafa stað-
ið yfir samningaviðræður á milli
tónlistarskólakennara og samn-
inganefndar sveitarfélaga. Ekkert
hefur þokast í samningaviðræðum.
Eigum við að sætta okkur við þau
laun sem nú er boðið upp á? Nei,
það ætlum við ekki að gera.
Við erum tilbúin í baráttu. Hún
mun snúast um að gera viðsemj-
endum okkar ljóst að laun okkar
eru ekki í samræmi við þá mennt-
un sem tónlistarkennarar hafa að
baki og heldur ekki í samræmi við
launakjör annarra starfstétta í
landinu þar sem gerðar eru hlið-
stæðar eða jafnvel minni kröfur
um menntun. Við erum háskóla-
menntað fólk sem leggjum okkar
af mörkum til samfélagsins. Vin-
samlegast virðið það.
Hvers
vegna tón-
list?
Elfa Lilja
Gísladóttir
Höfundur er tónlistarkennari.
Kjarabarátta
Erum við að missa
sjónar, spyr Elfa Lilja
Gísladóttir, á mikilvægi
tónlistar í lífi okkar?
ÍÞRÓTTAMÓT á
vegum Ungmenna-
félags Íslands verður
haldið á Egilsstöðum
frá 12.-15. júlí nk. Þessi
félagsskapur hefur
kallað þetta mót
„Landsmót“ og í fjöl-
miðlum hefur það feng-
ið góða kynningu, verið
jafnvel líkt við Ólymp-
íuleika.
Af þessum ástæðum
hefur sú spurning vakn-
að fyrir hverja er þetta
landsmót? Íþrótta-
bandalag Reykjavíkur
hefur óskað eftir að fá
að senda keppnislið á
mótið en framkvæmdastjórn UMFÍ
hefur hafnað því að lið ÍBR fái að
keppa á þessu móti. Er þá nema von
að menn spyrji fyrir hverja er þetta
svokallaða „Landsmót“? Með því að
hafna ÍBR er UMFÍ að útiloka að
reykvískt íþróttafólk geti tekið þátt í
þessu móti. Er þá þessi kynning, að
þetta sé „landsmót“, ekki öfugmæli?
Samkvæmt opinber-
um starfsskýrslum eru
félagar og iðkendur inn-
an UMFÍ u.þ.b. 50 þús-
und en skv. sömu
skýrslum eru þeir u.þ.b.
30 þúsund í Reykjavík.
Þá er rétt að benda á að
auk ÍBR eru Íþrótta-
bandalag Hafnarfjarð-
ar, Íþróttabandalag Ak-
ureyrar, auk nokkurra
annarra íþróttabanda-
laga, útilokuð frá
keppni á þessu svokall-
aða „Landsmóti“. Þessi
íþróttabandalög hafa
innan sinna raða álíka
marga félaga og iðk-
endur og UMFÍ. Þessi útilokun gerir
það því að verkum að þetta mót getur
vart kallast „Landsmót“ þegar helm-
ingur íþróttafólks á landinu fær ekki
að keppa. Hér er verið að tala um
flesta okkar bestu íþróttamenn, s.s.
Völu Flosadóttur, Þóreyju Eddu
Elísdóttur, Einar Karl Hjartarson,
Guðmund Stephensen o.fl. o.fl. Vand-
ræðagangurinn er svo mikill að
keppni Völu og Þóreyjar Eddu er
ekki keppni á Landsmótinu heldur
sýningaratriði, enda hafa þær ekki
keppnisrétt.
Á öld jafnréttis finnst ennþá dæmi
um misrétti, eða hvað?
Landsmót UMFÍ –
Landsmót hverra?
Reynir
Ragnarsson
Höfundur er formaður
Íþróttabandalags Reykjavíkur.
Íþróttamót
Þessi útilokun gerir það
því að verkum, segir
Reynir Ragnarsson, að
þetta mót getur vart
kallast „Landsmót“
þegar helmingur
íþróttafólks á landinu
fær ekki að keppa.
MARGIR auglýs-
endur vita lítið um út-
varp sem auglýsinga-
miðil og fara í blindni
eftir því sem sölu-
menn útvarpsstöðv-
anna segja þeim. Til
að bæta úr þessum
þekkingarskorti og
gera auglýsendur þar
með að kröfuharðari
kaupendum verður
hér á eftir sagt frá
nýjustu rannsóknum á
virkni útvarps sem
auglýsingamiðils og í
framhaldinu hvernig
eigi að birta í útvarpi.
Ef tekið er mið af því
hve útvarpsauglýsingar eru of-
keyrðar á Íslandi mætti ætla að út-
varp væri slæmur auglýsingamiðill!
Helsti kosturinn við útvarp sem
auglýsingamiðil er lágur fram-
leiðslu- og birtingakostnaður. Þetta
gefur auglýsendum kost á, ef út-
varp virkar, að ná til markhóps síns
með lægri tilkostnaði en ef t.d.
sjónvarp er notað. Annar kostur
útvarps er að með því er hægt að
ná til meðlima í markhópnum sem
erfitt er að ná til með öðrum miðl-
um (t.d. unglingar). Þriðji kostur
útvarps er að hægt er að framleiða
og birta auglýsingar með litlum
fyrirvara og fjórði kosturinn að um
ákveðna myndræna yfirfærslu get-
ur verið að ræða, þ.e. að markhóp-
urinn endurupplifi sjónvarpsaug-
lýsingar þegar hann heyrir sömu
hljóðrásina í útvarpsauglýsingu.
Helsti gallinn við útvarp sem
auglýsingamiðil er hversu erfitt er
að ná athygli nægilegs fjölda í
markhópnum. Í fyrsta lagi er
treyst á eitt skynfæri – heyrnina. Í
öðru lagi eru hlustendur dreifðir
þannig að erfitt er að ná til við-
unandi fjölda í markhópnum nema
með því að birta á mörgum stöðv-
um. Í þriðja lagi getur athygli
hlustandans verið takmörkuð og í
fjórða lagi eru yfirleitt of margar
auglýsingar í auglýsingahléi sem
leiðir til þess að athygli hlustand-
ans er skipt eða að hann skiptir yf-
ir á aðra stöð.
Út frá rannsóknum
á sjónvarpi var vitað
að aukin dekkun (að
ná til fleiri í mark-
hópnum) leiðir til auk-
innar sölu og að salan
eykst mest þegar
markhópurinn sér
auglýsinguna í fyrsta
sinn innan kaup-
hringsins. Jafnframt
var vitað að dekkun
eykst með auknu aug-
lýsingaáreiti en með
minnkandi vexti (þ.e.
tíðnin eykst hraðar og
hraðar) og að sam-
legðaráhrif (2+2=5)
skapast þegar sjón-
varpsauglýsingar eru notaðar með
auglýsingum í öðrum miðlum.
En hvað segja nýjustu rannsókn-
ir á útvarpi okkur um virkni þess
sem auglýsingamiðils? Í fyrsta lagi
er hægt að ná meiri auglýsingareft-
irtekt (e. ad awareness) fyrir sömu
upphæð eða jafnmikilli auglýsing-
areftirtekt fyrir minni upphæð með
því að færa hluta af þeim peningum
sem setja á í sjónvarp yfir í útvarp.
Í öðru lagi skapa útvarpsauglýs-
ingar einar og sér 60% af auglýs-
ingareftirtekt sjónvarpsauglýsinga
fyrir brot af kostnaði við birtingar
sjónvarpsauglýsinganna. Í þriðja
lagi skapa vel gerðar útvarpsaug-
lýsingar (þar sem vörumerkið er
óaðskiljanlegur hluti af auglýsing-
unni) jafnmikla augýsingareftirtekt
og meðalsjónvarpsauglýsing. Og í
fjórða lagi benda kannanir til þess
að þrír af hverjum fjórum sem séð
hafa sjónvarpsauglýsingu „endur-
upplifi“ hana þegar þeir heyra út-
varpsauglýsingu með sömu hljóð-
rás. Samkvæmt ofansögðu er
útvarp góður auglýsingamiðill einn
og sér og með sjónvarpi.
En hvað segja nýjustu rannsókn-
ir á útvarpi okkur um hver vikuleg
tíðni (hve oft einstaklingar í mark-
hópnum hafa tækifæri á að heyra
auglýsinguna) þarf að vera þegar
útvarp er notað eitt og sér? Þegar
verið er að keyra upp herferð nær
tíðnin 5 hámarksárangri en þegar
verið er að nota útvarp í stöðugri
keyrslu er mælt með tíðninni 3.
Með öðrum orðum næst hámarks-
árangur af útvarpsauglýsingum við
miklu minni tíðni en verið er að
keyra þær á alla jafna á Íslandi og
auglýsendur gætu því sparað sér
stórfé með því að birta réttar þegar
útvarp er notað eitt og sér en jafn-
framt með því að nota útvarp meira
með sjónvarpi!
En það er fleira sem auglýsend-
ur þurfa að hyggja að. Í fyrsta lagi
er betra að auglýsa í stuttum aug-
lýsingahléum en löngum að öllu
öðru óbreyttu. Í öðru lagi er lang-
áhrifaríkast að vera fyrst eða síðast
í auglýsingahléi. Þetta minnkar lík-
urnar á því að hlustendur skipti yf-
ir á aðra rás áður en kemur að aug-
lýsingunni en jafnframt er það
þekkt staðreynd að fólk tekur best
eftir því sem það heyrir fyrst eða
síðast. Fyrir auglýsendur er því
best að auglýsingatímar séu margir
og stuttir en ekki fáir og langir.
Að lokum þarf útvarp að vera
hluti af birtingaáætlunum auglýs-
enda en á ekki að lifa einhvers kon-
ar sjálfstæðu lífi utan þeirra. Í lok
hvers mánaðar á að gera eina sam-
setta birtingaáætlun (e. multi-
media plan) í þar til gerðum for-
ritum fyrir alla þá fjölmiðla sem
birta á í næsta mánuð á eftir. Í
framhaldi af gerð þeirra er auglýs-
ingapláss svo pantað. Auglýsendur
eiga ekki að panta auglýsingar
beint sjálfir og ekki að gera samn-
inga um kostanir þátta og birtingar
þeim tengdar fyrr en verðmæti
þeirra hefur verið metið. Auglýs-
endur eiga heldur ekki að gera
samninga við ákveðna miðla um
ákveðið auglýsingamagn (sekúnd-
ur) fyrr en birtingaþörfin hefur
verið reiknuð út og áhrifin á heild-
arbirtingakostnað metin. Sölumenn
útvarpsstöðva eiga ekki að ráða því
hvernig auglýsingafé auglýsenda
er varið!
Er útvarp
góður auglýs-
ingamiðill?
Friðrik
Eysteinsson
Markaðssetning
Útvarp þarf að vera
hluti af birtingaáætl-
unum auglýsenda, segir
Friðrik Eysteinsson,
en á ekki að lifa ein-
hvers konar sjálfstæðu
lífi utan þeirra.
Höfundur er rekstrarhagfræðingur,
formaður samtaka auglýsenda og
framkvæmdastjóri markaðs- og
sölusviðs Vífilfells.