Morgunblaðið - 04.08.2001, Blaðsíða 26

UMRÆÐAN
26 LAUGARDAGUR 4. ÁGÚST 2001 MORGUNBLAÐIÐ
SJÓNARMIÐ
þeirra sem ekki vilja
óperu inn í væntanlegt
Tónlistarhús voru
ágætlega fram sett í
grein Gunnars Egils-
sonar í Morgunblaðinu
hinn 1. ágúst. Athygli
vekur að í lok máls
síns kemst Gunnar í
raun að þeirri niður-
stöðu að byggja þurfi
tvö hús, a.m.k. tvo
stóra sali; einn fyrir
sinfóníu og annan fyr-
ir óperu. Svo einföld
sem sú lausn kann að
virðast er ólíklegt að
skattborgarar verði
mjög hrifnir af henni. Óperufólk
myndi án vafa taka þessu með
þökkum, en rök þeirra sem mælt
hafa með samnýtingu hafa þó
byggst á því að hægt yrði að ná
fram margvíslegum sparnaði og
hagræðingu með því að hafa að-
stöðu fyrir báðar þessar listgreinar
(og fleiri) á sviði stóra salar Tón-
listarhússins.
Opinberir aðilar hafa enn ekki
lagt fram teikningar að fyrirhug-
uðu Tónlistarhúsi og ekki heldur
hugmyndir sínar að þeirri starf-
semi, sem þar eigi að vera. Til eru
gamlar teikningar, sem enginn veit
hvort farið verður eftir. Því skal
hér enn auglýst eftir þessum gögn-
um. Útgangspunktur umræðunnar
í dag verður því að vera sá að í
húsinu verði einn stór tónleikasal-
ur.
Hljómburður í
tónleikasal
Rætt hefur verið um að í Tónlist-
arhúsinu verði salur með sætum
fyrir 1200–1500 manns. Hljómburð-
ur salarins þarf að vera heppilegur
fyrir ýmsan tónlistarflutning, en
áherslan þarf að vera á sinfóníska
tónlist. Útreikningar á hljómburði
eru þó vandasamir og heppnast
ekki alltaf. Hitt er víst að heppileg-
ur hljómburður óperuhúsa byggist
ekki á skeifulaga formi salar með
stúkum allt í kring eins og Gunnar
Egilson virðist halda. Sá bygging-
arstíll eldri húsa helgaðist m.a. af
þörf aðalsfólks til að fá að athafna
sig í friði í stúkum sínum án þess
að atburðir á sviði trufluðu það allt
of mikið. Ný óperuhús eru alls ekki
byggð með þessu sniði (sbr. t.d.
Bastilluóperuna í París). Það stenst
ekki heldur hjá Gunnari að í óp-
eruhúsum þurfi að vera meiri nánd
við áheyrendur en í sinfóníusölum.
Í öllum stærri óperu-
húsum er ekki aðeins
stór hljómsveitar-
gryfja á milli áheyr-
enda og sviðs, heldur
eru sjálf húsin oft svo
stór að langur vegur
er á milli sviðs og
áheyrenda.
Svið og aðbúnaður
Það þarf að vera
stórt svið í Tónlistar-
húsinu ef ópera á að fá
þar inni. Leiktjöld á
að vera hægt að flytja
til og koma fyrir með
lítilli fyrirhöfn.
Fremsta hluta sviðsins
verður að gera þannig að hægt
verði að láta hann síga niður og
nota sem hljómsveitargryfju við óp-
erusýningar. Færanlegt hringsvið
(snúningssvið) er óþarft, það sá ég
síðast notað í Kardimommubænum
í Þjóðleikhúsinu, en hvergi í óp-
eruferðum mínum víða um lönd.
Helmingur flytjenda í óperusýn-
ingu er hljómsveitarleikarar. Í óp-
eruhljómsveitinni starfa tugir
manna, sem flestir spila líka í sin-
fóníunni. Það væri auðvitað mikið
hagræði fyrir tónlistarfólkið að
hafa alla sína aðstöðu á einum stað.
Búningsklefar og fleira fyrir söngv-
ara eru varla stórt vandamál – ein-
hvers staðar þarf að koma þessu
fólki fyrir hvort eð er ef bauka á
við óperusýningar á annað borð.
Hins vegar eru smíðaverkstæði
ekki endilega höfð í sama húsi og
sýnt er í og ekki heldur sauma-
stofur nema að litlu leyti.
Loks mætti áreiðanlega samnýta
framkvæmdastjórn og skrifstofu
fyrir sinfóníu og óperu að einhverju
leyti séu þau á sama stað og ná
þannig fram sparnaði.
Rekstrarhagkvæmni –
kostnaður
Það er eðlilegt að gera þá kröfu
að nýting stóra salar Tónlistarhúss-
ins verði sem allra mest og rekstr-
arkostnaði þannig náð niður eftir
föngum. Ef gert er ráð fyrir þeirri
starfsemi sem nú fer fram á vegum
þeirra stofnana, sem helst er rætt
um, Sinfóníuhljómsveitar Íslands
(SÍ) og Íslensku óperunnar (ÍÓ),
hafa tónleikar SÍ að jafnaði verið
haldnir eitt kvöld í viku og óp-
erusýningar hafa verið enn færri að
meðaltali og í hæsta lagi tvö kvöld í
viku. Það er augljóst að jafnvel þótt
gert verði ráð fyrir talsverðri aukn-
ingu á tónlistarflutningi þessara að-
ila mun samt verða töluvert svig-
rúm fyrir báða aðila í
Tónlistarhúsinu.
Það er útbreiddur misskilningur
að þessir aðilar þurfi stóra salinn
til æfinga. Hið rétta er að flestar
æfingar hljómsveita og óperuhúsa
eiga sér stað í minni hliðarsölum
nema síðustu æfingar fyrir tónleika
eða frumsýningu. Æfingar fara líka
fram á daginn, en tónleikar og óp-
erusýningar á kvöldin.
Í fyrri grein minni benti ég á að
kvöld í óperunni stendur alls ekki
undir sér ef sýnt er í 4–500 manna
sal, en gerði það auðveldlega í
stóra sal Tónlistarhússins. Af fjár-
hagslegum ástæðum á ópera sér
því litla lífsvon til frambúðar í
litlum sal.
Eftir standa þau rök Gunnars
Egilsonar að kostnaður myndi
aukast ef sníða þyrfti stóra sal
Tónlistarhússins að óperuflutningi.
Sá kostnaður yrði þó vafalítið miklu
hærri ef farið yrði að tillögum hans
sjálfs, þ.e. að byggja tvo sali. Það
er sama hvar óperan yrði sett nið-
ur, það myndi alltaf hafa í för með
sér kostnað. Tillögur mínar um
samnýtingu kalla hins vegar á
minni kostnað en ef sinfónía og
ópera yrðu hvor á sínum staðnum.
Svo má ekki gleyma því að þá verð-
ur einnig aðstaða til að fá ballett og
leiklist í heimsókn þegar mikið
liggur við. Báðar þessar listgreinar
gera kröfu um stórt svið og aðstöðu
fyrir leiktjöld og búninga.
Lokaorð
Vera má að samnýting Tónlistar-
húss fyrir óperu og sinfóníu geri
kröfur um mikla skipulagningu og
það kann að vera rétt hjá Gunnari
að slíkt bjóði upp á einhverja
árekstra. Allt hitt sem ég hef áður
nefnt hlýtur þó að vega miklu
þyngra. Höfum við efni á öðru í
litlu landi?
Óperu í Tónlistarhúsið
Árni Tómas
Ragnarsson
Tónlist
Tillögur um samnýt-
ingu, segir Árni Tómas
Ragnarsson, kalla á
minni kostnað en ef sin-
fónía og ópera yrðu hvor
á sínum staðnum.
Höfundur er læknir.
NÚ þegar ár er liðið
frá hörmulega flugslys-
inu í Skerjafirði er
ennþá mörgum spurn-
ingum ósvarað. Traust
fólksins í landinu á
flugmálayfirvöldum
hefur beðið mikinn
álitshnekki við alla
meðhöndlun þeirra á
flugslysinu. Það er
grundvallaratriði fyrir
þau, að endurvekja það
svo mögulegt sé að
treysta þeim fyrir lífi
sínu og limum. Til að
endurvekja það traust
verður sannleikurinn
að koma í ljós.
Ef samgönguráðherra ætlar að
standa fast við þá ákvörðun sína, að
greiða ekki fyrir rannsókn Cran-
field-sérfræðinganna, verða að-
standendur að gera það. Mér finnst
það alveg óskiljanlegt, þegar hugsað
er til þeirrar 10 milljóna króna
greiðslu sem Leiguflug Ísleifs Otte-
sen fékk frá samgönguráðherra, að
hann skuli skirrast við að greiða
þessa rannsókn, sem er nauðsynleg
til að endurvekja traust
okkar á flugmálayfir-
völdum.
Aðstandendur eru
ekki að fara fram á
þessa hlutlausu rann-
sókn til að hagnast á
henni fjárhagslega,
þeir krefjast skýrra
svara. Slysin gera ekki
boð á undan sér en þeg-
ar svona hörmuleg slys
verða vill maður gera
allt sem hægt er til að
koma í veg fyrir að þau
endurtaki sig. Það er
óbærileg tilfinning að
missa ástvini sína á
þennan hátt og finnast
að það hefði verið hægt að koma í veg
fyrir það.
Aðstandendur eiga ekki að þurfa
að standa straum af kostnaði við
rannsóknina, þeirra blóðtaka hefur
verið of mikil, en það verður að koma
fram viðunandi niðurstaða. Sann-
leikurinn verður að koma í ljós. Flug-
öryggi er mál okkar allra. Ég hvet
alla landsmenn til að leggja aðstand-
endum fórnarlamba flugslyssins í
Skerjafirði lið og leggja inn á reikn-
ing söfnunarinnar. Upphæðin þarf
ekki að vera há. Bankanúmer er:
1175–5-409940. Einnig vil ég benda á
símasöfnunina sem hófst 2. ágúst.
Hægt er að láta gjaldfæra þrjár mis-
munandi upphæðir á símanúmerin
og í númer 907-2007 gjaldfærast
1.000 krónur, í númer 907-2008 eru
það 2.500 krónur, og í númer 907-
2009 gjaldfærast 5.000 krónur.
Söfnun til greiðslu
Cranfield-rannsóknar
Helga G.
Óskarsdóttir
Flugslys
Ég hvet landsmenn til
að leggja aðstandendum
fórnarlamba flugslyss-
ins í Skerjafirði lið, seg-
ir Helga G. Óskars-
dóttir, og leggja inn á
reikning söfnunarinnar.
Höfundur er fv. flugfreyja og
frænka fórnarlambs flugslyssins.
FRÍDAGUR versl-
unarmanna fyrsta
mánudag í ágúst, sem
nú er fagnað í 108.
sinn, er ávallt kærkom-
inn og hefur fyrir
löngu áunnið sér fastan
sess sem almennur frí-
dagur meðal lands-
manna.
Um verslunar-
mannahelgina er ekki
úr vegi að hugleiða
framvindu efnahags-
mála og hlutverk versl-
unar og viðskipta á
breiðum grundvelli.
Verslunin er fjölmenn-
asta atvinnugrein þjóð-
arinnar og hefur sannað gildi sitt
sem ein helsta meginstoðin undir at-
vinnulífi hennar. Hún er sá hluti at-
vinnulífsins sem allt þjóðfélagið, ein-
staklingar jafnt sem fyrirtæki,
tengist með einum eða öðrum hætti.
Á sama hátt og verslunin finnur
einna fyrst fyrir því þegar fjörkipp-
ur kemur í efnahagslífið, eru versl-
unarmenn einnig fljótir að finna fyr-
ir samdrætti.
Blikur á lofti
Eftir langt góðæri bendir margt
til að fram undan sé samdráttar-
skeið í efnahagslífi þjóðarinnar. Við
slíkar aðstæður er þó óþarfi að láta
bölsýni ráða ferðinni því við Íslend-
ingar höfum alla burði til þess að
takast á við samdrátt í efnahags-
málum af skynsemi og festu. Mik-
ilvægt er að launþegar, stjórnendur
fyrirtækja og stjórnvöld stilli saman
strengi sína í því skyni að lágmarka
slæmar afleiðingar samdráttarins
og auka þrótt hagkerfisins. Aðsteðj-
andi vandi felst m.a. í hækkandi
launakostnaði og fjármagnskostnaði
fyrirtækja. Við lestur milliuppgjöra
fyrirtækja á Verðbréfaþingi Íslands
að undanförnu hefur það komið
skýrt í ljós að þessir liðir nema afar
háu hlutfalli af veltu atvinnufyrir-
tækja og veldur óviðunandi tap-
rekstri hjá mörgum þeirra. Aðilar
vinnumarkaðarins og stjórnvöld
verða því að leggjast á eitt til að
snúa þessari þróun við og leggja
þannig grunninn að nýju hagvaxt-
arskeiði þjóðinni til heilla. Mörg fyr-
irtæki hafa nú þegar gripið til víð-
tækra aðhaldsaðgerða í
nauðsynlegri viðleitni til að halda
kostnaði niðri. Ljóst má vera að ekki
eru lengur forsendur fyrir stórfelld-
um launahækkunum á vettvangi at-
vinnulífsins og því hefur það sjaldan
verið mikilvægara að kaupkröfum sé
stillt í hóf og samið á skynsamlegum
nótum. Þá skiptir það miklu máli
fyrir almenning og fyrirtæki að
vextir lækki hérlendis en þeir eru nú
miklu hærri en í helstu samkeppn-
islöndum okkar. Einnig er líklegt að
skattalækkanir á einstaklinga og
fyrirtæki myndu hafa jákvæð áhrif á
efnahagslífið og þar af leiðandi þjóð-
lífið allt. Með þessu móti væri stigið
stórt skref í þá átt að lágmarka
slæmar afleiðingar samdráttar en
ekki er síður mikilvægt að takast á
við vandann með bjartsýni að leið-
arljósi og vísa öllu krepputali á bug.
Fríverslun fyrir alla
Útbreiðsla fríverslunar hefur um
árabil verið eitt helsta baráttumál
Samtaka verslunarinnar – FÍS. Þótt
oft hafi miðað hægt er óhætt að
segja að skilningur sé að aukast á
því um allan heim að afnám tollam-
úra og aukin fríverslun muni koma
öllum þjóðum til góða og ekki síst
hinum fátækustu.
Á þessu ári verður
það ákveðið hvort ráð-
ist verður í nýja og um-
fangsmikla lotu samn-
ingaviðræðna um
aukna fríverslun á
heimsvísu. Á undan-
förnum árum hefur
dýrmætur tími farið til
spillis þar sem slíkar
viðræður liggja niðri
vegna ágreinings með-
al stofnþjóða Heims-
viðskiptastofnunarinn-
ar (WTO) um umfang
nýrrar viðræðulotu.
Ástæða er til að
hvetja íslensk stjórn-
völd til að beita sér fyr-
ir því að ný samningslota um aukna
fríverslun í heiminum hefjist sem
fyrst. Íslendingar með sinn litla
markað eiga mikið undir alþjóðlegri
fríverslun og eru mun háðari milli-
ríkjaverslun en flestar aðrar þjóðir,
ekki síst stjórþjóðirnar sem okkur
er þó svo tamt að miða okkur við.
Hnattvæðingin heldur áfram
Í ljósi þessa hefur verið athygl-
isvert að fylgjast með fjölmennum
mótmælum ungs fólks gegn fríversl-
un og hnattvæðingu, nú síðast í
tengslum við fund leiðtoga átta
helstu iðnríkja heims í Genúa á Ítal-
íu. Mótmælendurnir telja hnattvæð-
ingu slæma í sjálfu sér þar sem hún
hafi illar afleiðingar fyrir fátækustu
þjóðir heims. Þetta viðhorf lýsir út-
breiddum misskilningi á afleiðingum
hnattvæðingar því ljóst er að aukin
fríverslun á alþjóðlegum grundvelli
gefur fátækum ríkjum tækifæri til
að selja vörur sínar á mörkuðum í
ríku löndunum og brjótast þannig úr
viðjum fátæktar.
Sem betur fer hvikuðu leiðtogar
iðnríkjanna ekki frá stefnu hnatt-
væðingar og fríverslunar á fundin-
um í Genúa. Mótmælin höfðu það þó
í för með sér að leiðtogarnir lýstu
sig reiðubúna til að berjast gegn
óæskilegum hliðarverkunum hnatt-
væðingar. Þannig skuldbundu þeir
sig til að bæta frekar markaðsað-
gang fyrir vörur frá fátækustu ríkj-
um heims og stofna sjóð til að berj-
ast gegn útbreiðslu alnæmis,
mýrarköldu og berkla í þróunarríkj-
um. Þeir lofuðu einnig auknum
stuðningi við menntun í fátækustu
löndum heims ásamt aukinni mat-
vælaaðstoð.
Mikil tækifæri bíða Íslendinga á
sviði milliríkjaverslunar, jafnt á
sviði innflutnings sem útflutnings.
Vonandi berum við gæfu til þess að
vera í hópi þeirra þjóða sem berst
fyrir afnámi hafta og aukinni frí-
verslun á öllum sviðum heimsvið-
skipta.
Samtök verslunarinnar óska
landsmönnum öllum ánægjulegrar
verslunarmannahelgar.
Með bjartsýni
að leiðarljósi
Haukur Þór
Hauksson
Höfundur er formaður Samtaka
verslunarinnar – Félags íslenzkra
stórkaupmanna.
Verzlun
Við Íslendingar, segir
Haukur Þór Hauksson,
höfum alla burði til þess
að takast á við samdrátt
í efnahagsmálum af
skynsemi og festu.