Morgunblaðið - 04.08.2001, Blaðsíða 27

væri gott að fá meira
um það að heyra, af
hvaða forsendum þessi
ályktun sé dregin og
eftir hverjum Skipulags-
stofnun hafi hana og
loks, hvort Skipulags-
stofnun hafi sannreynt
upplýsingarnar. Þetta
er auðvitað smámál og
skiptir engu frekar en
sú ábending til Austfirð-
inga að þeir eigi að lifa
af því að tína fjallagrös.
Nauðsynlegt er að
fara vandlega yfir úr-
skurð Skipulagsstofnun-
ar. Því miður er hann
þannig unninn, að hann vekur ekki
traust og er raunar áfall fyrir
Austfirðinga. Einsýnt er, að hon-
um verður áfrýjað til umhverfis-
ráðherra, en það
má heita ófrávíkj-
anleg regla um flest
hin stærri mál.
Enda eru þau í eðli
sínu pólitísk og út
frá því er gengið í
lögunum. Hér er
mikið í húfi. Ekki
aðeins fyrir Aust-
firðinga, heldur
landsmenn alla.
Þetta er í hnot-
skurn spurningin
um það, hvort við
Íslendingar eigum
að hafa svigrúm til
að nýta auðlindir
landsins eða ekki. Enginn eftirlits-
iðnaður má koma í veg fyrir það.
ÚRSKURÐUR Skipulagsstofn-
unar um Kárahnjúkavirkjun kom
mér í opna skjöldu. Auðvitað vissi
ég, að skoðanir hafa verið skiptar
um ágæti virkjunarinnar eins og
verið hefur um ágæti allra virkj-
ana hér á landi, síðan ég komst á
legg. Búrfellsvirkjun er kannski
gleggsta dæmið. Það tók samfylk-
ingararm Alþýðuflokksins og
kjarna vinstri-grænna áratugi að
jafna sig á því að þessi virkjun
skyldi reist. Og fólk með svipaðar
lífsskoðanir hefur komið fram á
völlinn, eftir að úrskurður Skipu-
lagsstofnunar féll. Sumt af þessu
fólki er yfirleitt á móti því, sem
landar þess á landsbyggðinni taka
sér fyrir hendur: Það vildi Kísiliðj-
una feiga, það er á móti hval-
veiðum, það vill ekki laxeldi í sjó
og auðvitað hvorki álver né orku-
ver. Og sumt af því gengur meira
að segja svo langt að vera á móti
sauðkindinni! Algengt er að heyra
úr þessu horni söng um það, að
fiskveiðar eigi að vera stjórnlaus-
ar, sem er auðvitað algjörlega
ábyrgðarlaust. Og auðvitað kaldr-
analegt líka gagnvart því fólki,
sem lifir á fiskveiðum og fisk-
vinnslu.
Reynslan af járnblendiverk-
smiðjunni á Grundartanga er af-
dráttarlaus um það, að vel fer á
því að reka stóriðju í nágrenni
fiskibæjar. Í Morgunblaðinu í gær
lýsir Elfar Aðalsteinsson, forstjóri
Hraðfrystihúss Eskifjarðar, von-
brigðum sínum yfir úrskurði
Skipulagsstofnunar. Hann segir
áhrif framkvæmdanna „kalla á
aukna samkeppni um vinnuafl og
geta skapað tækifæri fyrir þjón-
ustuaðila sem gætu þjónustað
sjávarútveg jafnt og stóriðju, s.s.
rafvirkjar, vélsmiðjur, trésmiðjur.
Stóriðjan gæti einnig dregið eitt-
hvað úr þeirri samfélagslegu
ábyrgð sem útgerðin hefði haft í
smærri byggðarlögum á lands-
byggðinni.“
Auðvitað eru þessi ummæli Elf-
ars Aðalsteinssonar ekki sögð að
óathuguðu máli. Niðurstaða hans
og annarra útgerðarmanna og
fiskverkenda í Fjarðarbyggð hlýt-
ur að vega þungt, þegar Skipu-
lagsstofnun vegur og metur, hvaða
áhrif Kárahnjúkavirkjun og álver
við Reyðarfjörð muni hafa á mann-
líf á Austurlandi eins og henni ber
skylda til að gera. Um þennan þátt
málsins mun ég fjalla síðar.
Þegar úrskurður Skipulags-
stofnunar er lesinn, kemur á óvart,
hversu neikvæður hann er. Mig
rekur ekki minni til eins einasta
atriðis, sem Skipulagsstofnun telur
vera í lagi. Sumt þykir mér barna-
legt eins og þessi athugasemd:
„Ekki liggur hinsvegar fyrir hvert
orkuverð til álvers í Reyðarfirði
verður, en Landsvirkjun fullyrðir
að framkvæmdin verði arðsöm.“
Þetta mátti orða öðruvísi: „En
samkvæmt upplýsingum Lands-
virkjunar verður ekki ráðist í
framkvæmdina nema hún sé arð-
söm.“ Það er blæbrigðamunur á
orðalaginu, sem segir sína sögu.
Mér finnst raunar að Skipulags-
stofnun sé að reyna að gefa í skyn,
að hún ráði yfir sérfræðingum,
sem standi sérfræðingum Lands-
virkjunar framar í að meta arð-
semi virkjana! Það er ekki trú-
verðugt.
Stundum fer Skipulagsstofnun
slíka króka í úrskurði sínum, að
erfitt er að átta sig á því, hvort
talað sé í alvöru. Dæmi um það er
sú fullyrðing, „að áhrif fram-
kvæmdanna á Héraðsflóa eru lík-
leg til að verða veruleg á seli“. Það
Halldór Blöndal
Höfundur er forseti Alþingis.
Virkjanir
Því miður er úrskurður
Skipulagsstofnunar
þannig unninn, segir
Halldór Blöndal, að
hann vekur ekki traust
og er raunar áfall fyrir
Austfirðinga.
Trúi að virkjað verði
á Austurlandi
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 4. ÁGÚST 2001 27