Morgunblaðið - 20.10.2001, Blaðsíða 24

ERLENT
24 LAUGARDAGUR 20. OKTÓBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
HERNAÐARAÐGERÐIR Banda-
ríkjamanna og Breta gegn Afganist-
an hafa nú staðið í nær tvær vikur
og ef marka má frásagnir liðhlaupa
fer baráttuandinn dvínandi meðal
talibana.
Fréttamenn vestrænna fjölmiðla,
sem dvalið hafa í búðum Norður-
bandalagsins víðsvegar um norður-
hluta Afganistans, hafa náð tali af
fjölmörgum liðhlaupum úr her talib-
anastjórnarinnar. Frásagnir lið-
hlaupanna renna stoðum undir þær
fullyrðingar bandamanna að mestur
hernaðarmáttur sé úr liði talibana
og hafa þær vakið vonir innan Norð-
urbandalagsins um að vinna megi
sigur á talibönum án verulegra
blóðsúthellinga.
Leiðtogar Norðurbandalagsins
fullyrða að um 5.200 menn úr her
talibana hafi svikist undan merkjum
og gengið til liðs við bandalagið á
síðustu dögum. Talsmenn talibana
neita reyndar fregnum um fjöldalið-
hlaup og segja andann í liði sínu
óbugaðan, en frásagnir liðhlaupa
koma þó heim og saman við fullyrð-
ingar Norðurbandalagsins.
„[Talibanar] segjast fullir bar-
áttuanda, en þeir eru það ekki,“
hafði AP-fréttastofan eftir Abdul
Ghafur, sem sveikst undan merkjum
og gekk til liðs við sveitir Norður-
bandalagsins í Mahmoud-e-Raqi
fyrr í vikunni. Ghafur sagði að her-
menn talibana hefðu næturstað á
heimilum óbreyttra borgara, til að
forðast loftárásir Bandaríkjahers.
Mohammed Ismael, 35 ára félagi
hans, kvaðst hafa gerst liðhlaupi
vegna óánægju með stefnu talibana,
ekki af hræðslu við árásir banda-
manna.
Erlendir málaliðar líklegastir
til að berjast til þrautar
Að sögn liðhlaupa, sem blaðamað-
ur Newsday tók tali í Jamchi í norð-
urhluta Afganistans á fimmtudag,
eru það arabar, Pakistanar og aðrir
erlendir málaliðar í her talibana sem
eru líklegastir til að berjast til
þrautar. „Ég giska á að 99%, eða að
minnsta kosti 90%, af öðrum her-
mönnum talibana vilji gefast upp,“
sagði Khan Mohammed, 30 ára Afg-
ani sem flúði herbúðir talibana
ásamt níu félögum sínum á mánu-
dag.
Gol Mohammed, herforingi í liði
Norðurbandalagsins, tjáði frétta-
manni Newsday að hann hefði verið
í viðræðum við þrjár til fjórar her-
sveitir talibana, sem væru líklegar
til að slást í lið með stjórnarandstöð-
unni. „Enginn [í her talibana] er
reiðubúinn að berjast. Þeir leggja
niður vopn um leið og við nálgumst,“
sagði Mohammed. Hann tók þó í
sama streng og nafni hans: „En við
munum þurfa að berjast við arabana
og Pakistanana. Þeir munu aldrei
gerast bandamenn okkar.“
Lítil hollusta
Raunar verður ekki sagt að holl-
usta hafi einkennt hinar stríðandi
fylkingar og liðsmenn þeirra í Afg-
anistan á þeim tveimur áratugum
sem borgarastríð hefur geisað í
landinu. Úrslit átaka hafa ekki síður
ráðist af svikráðum og bandalaga-
skiptum en sjálfum bardögunum.
Margir fullyrða til dæmis að talib-
anar hefðu ekki komist til valda
nema í krafti þess að þeir beittu
mútum í stórum stíl.
Liðhlaupinn Khan Mohammed,
sem fyrr er nefndur, kveðst ein-
göngu hafa gengið til liðs við talib-
ana á sínum tíma til að tryggja hag
fjölskyldu sinnar, en hann á fjögur
börn. Hann segist hafa haft megn-
ustu andúð á hugmyndafræðilegum
öfgum og harðstjórn talibana. „Ég
klippti skegg mitt um leið og ég kom
hingað. Það var mjög sítt. Okkur
finnst við frjálsir núna, því þegar við
vorum [í búðum talibana] vorum við
í hættu ef skeggið var ekki nógu
sítt.“
Liðhlaupar segja
baráttuanda talib-
ana fara dvínandi
Jamchi og Mahmoud-e-Raqi í Afganistan. AP, The Washington Post.
GEORGE W. Bush Bandaríkjafor-
seti og Jiang Zemin, forseti Kína,
áttu í gær fund í Shanghai, þar
sem þeir sækja báðir leiðtogafund
APEC, Efnahagssamvinnuráðs As-
íu- og Kyrrahafsríkja. Á sameig-
inlegum fréttamannafundi að lokn-
um viðræðum þeirra sagði Bush að
Jiang hefði heitið fullum stuðningi
Kínverja við aðgerðir Bandaríkja-
manna gegn hryðjuverkum.
„Jiang forseti og ríkisstjórn
hans standa við hlið Bandaríkja-
manna í baráttunni gegn þessum
illu öflum,“ sagði Bush á frétta-
mannafundinum. „Kínversk stjórn-
völd hafa heitið fullri samvinnu við
öflun upplýsinga og við að uppræta
fjármögnunarnet hryðjuverkasam-
taka.“
Vill samráð við
Sameinuðu þjóðirnar
Jiang Zemin sagði að þrátt fyrir
að Bandaríkjamenn og Kínverja
greindi á um ákveðna hluti væru
báðar þjóðirnar sameinaðar í bar-
áttunni gegn hryðjuverkum. Hann
lagði þó áherslu á að forða þyrfti
mannfalli meðal óbreyttra borgara
í Afganistan og hvatti til þess að
fullt samráð yrði haft við Samein-
uðu þjóðirnar.
„[Kínverjar og Bandaríkjamenn]
hafa sameiginlegan skilning á
hættunni sem stafar af alþjóðleg-
um hryðjuverkasamtökum,“ sagði
Jiang, en kínversk stjórnvöld hafa
áhyggjur af uppgangi íslamskra
aðskilnaðarsinna í vesturhéruðum
landsins.
Bush út fyrir landsteinana
í fyrsta sinn eftir árásir
Þetta er í fyrsta skipti sem Bush
fer út fyrir landsteinana eftir
hryðjuverkin í Bandaríkjunum 11.
september og jafnframt í fyrsta
sinn sem hann hittir Jiang Zemin
að máli.
Samskipti Bandaríkjanna og
Kína hafa verið með stirðara móti
á undanförnum misserum, eftir að
bandarísk sprengja hæfði kín-
verska sendiráðið í Belgrad í Kos-
ovo-átökunum árið 1999. Þá hefur
slegið í brýnu milli þjóðanna vegna
málefna Taívan, sem Kínverjar
gera tilkall til, og bandarískrar
njósnavélar, sem skotin var niður í
kínverskri lofthelgi.
Stjórnmálaskýrendur sögðu í
gær að samstarf þjóðanna í barátt-
unni gegn hryðjuverkum virtist
hafa kallað fram þíðu í samskipt-
um þeirra, en treystu sér ekki til
að fullyrða að hún yrði langvar-
andi.
Kínverskir andófsmenn sökuðu
stjórnvöld í Beijing í gær um að
nota aðgerðirnar gegn hryðjuverk-
um sem tylliástæðu til að hefta
mannréttindi. Hvöttu þeir aðra
þjóðarleiðtoga á APEC-fundinum
til að gefa forseta Kína þau skila-
boð að það yrði ekki liðið.
Kína styður
hryðju-
verkastríð
AP
George W. Bush og Jiang Zemin á leið til sameiginlegs fréttamanna-
fundar þeirra í Shanghai í gær.
Shanghai. AFP, AP.
Fundur George W. Bush Banda-
ríkjaforseta og Jiang Zemin
FRÉTTIR eru um, að bandarískar
sérsveitir séu komnar til Afganist-
ans og líklegt er, að eitt helsta hlut-
verk þeirra sé að undirbúa komu
fjölmennara fótgönguliðs og beina
atlögu að Osama bin Laden og
sveitum hans.
Bandaríkjaher hefur beitt sér-
sveitum í öllum styrjöldum, sem
hann hefur háð, og allar þrjár meg-
ingreinar heraflans, landher, sjó-
her og flugher, hafa sínar sérstöku
sveitir. Það var ekki fyrr en 1987,
að Bandaríkjaþing ákvað að setja
þær allar undir eina stjórn og
starfslýsing þeirra er sú, að þær
eigi að geta annast „mjög vanda-
samar og pólitískt viðkvæmar að-
gerðir með stuttum fyrirvara og
hvar sem er í heiminum“.
Áfallið í Sómalíu
Þessar fámennu en velþjálfuðu
sveitir eru stundum notaðar til að
undirbúa komu fjölmenns fót-
gönguliðs eða þá á hinn bóginn að
gera komu þess óþarfa. Þær eiga
með öðrum orðum að brúa bilið á
milli tilrauna til samninga og beins
stríðsrekstrar. Þær voru notaðar
með góðum árangri í Persaflóa-
stríðinu, á Grenada og í Panama en
þær hafa líka orðið fyrir áfalli og
alvarlegum álitshnekki.
Það var í Mogadishu í Sómalíu
1993 þegar þær reyndu að aðstoða
Sameinuðu þjóðirnar í þeirri alls-
herjarupplausn, sem ríkti í landinu.
Þá handtóku þær einn helsta stríðs-
herrann og ýmsa foringja hans en
liðsmönnum hans og kannski ann-
arra fylkinga tókst að skjóta niður
tvær bandarískar þyrlur. Voru lík
áhafnanna dregin um götur borg-
arinnar og það var meira en banda-
rískur almenningur gat kyngt.
Clintonstjórnin brást við með því að
kalla heim bandaríska herliðið.
Osama bin Laden hefur nefnt
þennan atburð sérstaklega sem
dæmi um það, að sjái Bandaríkja-
menn blóð, þá renni af þeim allur
móður. Hugsanlegt er, að hann hafi
trúað því, að með hryðjuverkunum
í Bandaríkjunum tækist honum að
lama svo siðferðisstyrk þjóð-
arinnar, að hún gæfist í raun upp
og kallaði burt bandarískt herlið í
Miðausturlöndum. Þar skjátlaðist
honum og margir, þar á meðal
Vladímír Pútín, forseti Rússlands,
fullyrða, að bin Laden hafi ekki ór-
að fyrir viðbrögðunum við hryðju-
verkunum, hvorki í Bandaríkjunum
né annars staðar um heim.
Í bandarískum kvikmyndum er
oft dregin upp sú mynd af sérsveit-
unum, að þær samanstandi af ein-
hverjum „Rambóum“, sem hafi það
hlutverk að drepa fjandmanninn í
leifturárás, en hún er yfirleitt fjarri
sanni. Eins og áður segir eru þær
oft notaðar til að kanna aðstæður
fyrir beitingu fjölmenns herliðs, við
að þjálfa innlenda herflokka og
koma óbreyttum borgurum burt af
átakasvæðum.
Bandaríkjamenn hafa ekki lýst
formlega yfir stríði frá því í síðari
heimsstyrjöld og því kemur það
kannski mörgum á óvart, að fyrir
tveimur árum, 1999, voru banda-
rískar sérsveitir að verki í 152 ríkj-
um.
Bandarískar sérsveitir sagðar komnar til Afganistans
Eiga lítið skylt við „Rambó-
ímynd“ kvikmyndanna
Reuters
Bandarískur sérsveitarliði stekkur úr þyrlu á æfingu í Kúveit.