Morgunblaðið - 20.10.2001, Blaðsíða 32

UMRÆÐAN
32 LAUGARDAGUR 20. OKTÓBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
ÉG FÓR á mjög
ánægjulegan fund
þriðjudaginn 18. sept-
ember sl. þar sem ver-
ið var að kynna nýja
námskrá tónlistar-
skóla. Nýja námskrá
sem á eftir að hafa í
för með sér töluverðar
breytingar á skipulagi
tónlistarskóla og gerir
kröfur um mikla fag-
mennsku tónlistar-
skólakennara, sem er
þó ærin fyrir. Mennta-
málaráðuneytið er bú-
ið að eyða í þetta heil-
miklum tíma,
fjármunum og fyrir-
höfn, og sýnist mér að vel hafi tek-
ist til og fagmannlega að verki
staðið. Markmiðin eru skýr, öll
þessi vinna á að skila enn meiri fag-
mennsku og samræmingu milli tón-
listarskóla sem skilar sér svo í betri
og ánægðari nemendum, sem leiðir
af sér enn öflugra tónlistarlíf í
landinu.
Það eina sem skyggði á þennan
fund var minningin um fundinn
sem ég hafði setið daginn áður. Þar
voru komnir saman í sal Félags ís-
lenskra hljómlistarmanna yfir 200
tónlistarskólakennarar af höfuð-
borgarsvæðinu og voru að ræða sín
kjaramál. Það er nefninlega þannig
að þrátt fyrir að menntamálaráðu-
neytið vilji halda uppi öflugu tón-
listarnámi er greinilegt að sveit-
arfélögin í landinu eru eitthvað í
vafa um það atriði. Laun tónlistar-
skólakennara hafa síðustu ár dreg-
ist aftur úr launum annarra kenn-
ara og með síðustu kjarasamn-
ingum framhalds- og grunnskóla-
kennara er þessi munur hættur að
vera smávægilegur og er orðinn
gríðarlegur. Það er ekki verið að
tala um nokkra þúsundkalla á mán-
uði heldur tugi þúsunda. Og það
sem meira máli skiptir, það er verið
að tala um muninn á því að geta
dregið fram lífið á launum sínum
eða ekki. Laun tónlistarskólakenn-
ara eru svo lág að enginn lifir á
þeim. Í gegnum tíðina hafa menn
skrimt með því að vinna mikla
aukavinnu, en með einsetningu
grunnskólans er klippt á þennan
möguleika þar sem ekki er hægt að
kenna lengur fyrir hádegi.
Tónlistarkennarar eru mjög vel
menntað fólk – búið að læra á
hljóðfæri síðan á barnsaldri og með
háskólamenntun í sínu fagi. Mjög
margir hafa stundað framhaldsnám
erlendis í fjölda ára og einnig eru
margir með doktorspróf. Ekki er
það því skortur á menntun sem
gæti verið tylliástæða fyrir að
borga þeim léleg laun. Skilaboð
tónlistarskólakennara á fundinum
voru skýr. Við viljum sanngirni, við
viljum sömu laun fyrir sömu vinnu.
Eru það óraunhæfar kröfur? Því-
líka samstöðu hef ég aldrei áður
fundið fyrir hjá tónlistarskólakenn-
urum og ljóst er að þeir eru ekki á
þeim buxunum að láta traðka á sér
framar.
En hvað er samninganefndin að
bjóða? Jú, hún býður uppá að við
kennum 126 klukkustundum meira
á ári en framhaldsskólakennarar og
fáum rúmlega 600
þúsund krónum minna
í árslaun (miðað við
lok samningstíma árið
2004). Af augljósum
ástæðum geta tónlist-
arkennarar ekki geng-
ið að þessu kostaboði.
Ég hef alltaf verið á
móti verkföllum og
talið þau frekar frum-
stæða aðferð við að ná
fram kröfum. Enda
eru menn hættir að
fara í verkföll alls
staðar í hinum sið-
menntaða heimi nema
á Íslandi þar sem of-
beldi virðist oft vera
eina leiðin til að ná mönnum að
samningaborði. Samninganefnd
launanefndar sveitarfélaga hefur
með viðmóti sínu tekist að gera mig
að gallhörðum verkfallssinna.
Þeirra vinnubrögð eru engan veg-
inn til fyrirmyndar og má síðast
telja gjörning þann sem settur er á
heimasíðu Sambands íslenskra
sveitarfélaga þar sem þeir gera til-
raun til að útskýra gang mála fyrir
sveitarstjórnum landsins. Þar
koma fram þvílíkar rangfærslur og
rugl að það hálfa væri nóg – gert til
þess að sannfæra sveitarstjórnar-
menn um að kröfur tónlistarskóla-
kennara séu öfgafullar og útí hött.
Til dæmis er það gefið í skyn að
tónlistarkennarar vinni minna en
grunnskólakennarar á ársgrund-
velli, en sannleikurinn er þveröfug-
ur. Kennsluskylda tónlistarkennara
er meiri en bæði grunnskóla- og
framhaldsskólakennara og munar
þar töluverðu. Þessi vinnubrögð
þeirra lýsa ótrúlegum hroka og
þvermóðsku og ef ég væri bæjar-
fulltrúi með metnað myndi ég ekki
vera stoltur af afrekum minna
manna.
Að mínu mati hafa sveitarstjórn-
armenn tvo kosti. Annar er að
ganga til samninga við tónlist-
askólakennara og sjá til þess að
þeir fái sömu laun og aðrir kenn-
arar í landinu. Hinn kosturinn er að
leggja tónlistarskólana niður, sem
myndi hvort eð er gerast ef ekkert
verður gert í launamálum kennara.
Að vísu myndi þá tónlistarlíf lands-
manna leggjast smám saman af,
kórarnir deyja út, Sinfóníuhljóm-
sveitin myndi kannski endast í 30
ár, Útvarp Saga legðist af, erlend
tónlist leikin af geisladiskum yrði
spiluð í brúðkaupum og jarðarför-
um og svona mætti lengi telja. Því
án tónlistarskólanna verða engir
tónlistarmenn til, það er voða ein-
falt dæmi sem jafnvel mestu þver-
hausar launanefndar ættu að skilja.
Og þó – þeim yrði líklega treyst-
andi til að súmma upp einhverjum
prósentureikningsdæmum þar sem
sannað væri að þjóðin stórgræddi á
þessu menningarleysi. Við hin vit-
um betur, við myndum stórtapa...
Þeim er kannski vorkunn launa-
nefndarmönnum, auðvitað eru þeir
ekkert annað en strengjabrúður í
höndum sveitarstjórna sem með
þessum fyrirmælum sínum til
launanefndar eru ekkert annað en
að gefa skilaboð um að starf tónlist-
arkennarans sé ekki mikils virði. Í
ljósi þeirrar staðreyndar að und-
anfarin ár hafa verið reistar glæsi-
legar byggingar undir tónlistar-
skóla víða um land tel ég þó að það
hljóti víða að vera skilningur á því
að það þurfi einnig að borga kenn-
urunum mannsæmandi laun. Því
skora ég á þá sveitarstjórnarmenn
sem hafa bein í nefinu að styðja
baráttu tónlistskólakennara, koma í
veg fyrir verkfall og láta sína menn
setjast að samningaborði með skýr
skilaboð um að ganga að sann-
gjörnum kröfum tónlistarkennara.
Ef ekki, þá getum við hent nýju
námskránni beint í ruslafötuna.
Að vinna meira
fyrir minna
Rúnar
Óskarsson
Kjarabarátta
Sveitarstjórnarmenn
hafa tvo kosti, að mati
Rúnars Óskarssonar.
Annars vegar að ganga
til samninga við tónlist-
arskólakennara, en hins
vegar að leggja tónlist-
arskólana niður.
Höfundur er tónlistarkennari.
EF TIL vill er það
ekki á allra vitorði að
tónlistarskólakennar-
ar um landið allt
standa í harðri kjara-
baráttu um þessar
mundir enda nýbúnir
að samþykkja verk-
fallsboðun með yfir-
gnæfandi meirihluta.
Við það tækifæri
langar mig að reyna
að varpa ljósi á þau
kjör sem bjóðast tón-
listarkennurum á Ís-
landi í dag.
Ég er tónlistar-
kennari, gift tónlistar-
kennara, og móðir
fjögurra barna á leikskóla- og
skólaskyldualdri. Ég lauk Bach-
elor of Music-prófi í klarínettuleik
frá vel metnum skóla í New York-
borg árið 1985. Að námi loknu
þurfti ég að afla mér fastra tekna
með skjótum hætti og hóf því starf
sem ritari hjá fjármálafyrirtæki
þar í borg. Þar sem menntun mín
og reynsla voru á öðrum sviðum
fékk ég lægstu byrjunarlaun, um
USD 1583 á mánuði (ISK 160.000
miðað við núverandi gengi). Auk
fastra tekna fékk ég rokkandi
„bónus“ greiðslur sem miðuðust af
afkomu þeirra sölufulltrúa er ég
aðstoðaði. Heildarlaunin voru að
meðaltali USD 2000 á mánuði
(ISK 202.000 m.v. núverandi
gengi). Það verður að hafa það
hugfast að þetta voru lægstu byrj-
unarlaun í því fyrirtæki – og meðal
þeirra lægstu í stéttinni – fyrir 16
árum.
Í dag starfa ég sem tónlistar-
skólakennari. Ég hef góða mennt-
un í faginu og 13 ára reynslu og –
þótt það sé hvergi metið til fjár –
þyki góður og eftirsóttur kennari.
Ég er alls ekki byrjandi; árið er
2001 en ekki 1985. Brúttólaunin
mín í dag, lesandi góður, eru mun
lægri en launin mín (án bónus-
greiðslna) sem algjör byrjandi í
ritarastarfi fyrir 16
árum.
Slíkur samanburð-
ur, jafnvel frá ólíkum
stéttum, stöðum og
tímum, segir margt
um kjör tónlistar-
kennara á Íslandi.
Fyrst og fremst þóttu
þessi laun til hábor-
innar skammar á
þeim tíma. Það var al-
gengt að þrjár ein-
hleypar stúlkur slógu
saman um íbúð til
þess að hafa þak yfir
höfuðið á þessum
tekjum. Þær áttu ekki
annarra kosta völ
nema þær væru svo heppnar að
búa í föðurhúsum eða eiga vel
launaðan maka. Langflestar þeirra
entust í starfi rétt nógu lengi til að
afla sér einhverrar atvinnureynslu
og hurfu til betur launaðra starfa.
Í öðru lagi tekur launatalan sem
ég nefni – ISK 160.000 – ekki mið
af verðbólgu frá 1985 til dagsins í
dag. Bandarískur ritari í slíku
starfi í dag getur átt von á allt að
ISK 340.000 á mánuði í heildar-
laun. Sem kunnugt er verður Ís-
lendingurinn að þola verðlag sem í
mörgum liðum er svipað og (stund-
um hærra en) verðlagið í stórborg
eins og New York. Og þeir sem
Tónlistarkennari í
menningarborg
Anna
Benassí
Kjarabarátta
Kjarabaráttan snýst því
ekki um stolt, sjálfsvirð-
ingu eða önnur andleg
málefni, segir
Anna Benassí, heldur
um stærðfræði, þ.e. að
láta dæmið ganga upp.
kenna íslenskum börnum tónlist
eru að hafast við á tekjum sem
þóttu fáranlega lágar í þeirri borg
fyrir 16 árum.
Það er því ótrúlegt að byrjunar-
launin sem viðsemjendur bjóða
tónlistarkennurum samkvæmt síð-
asta tilboði eru ISK 147.000
(nettólaunin um ISK 110.000) –
helmingi lægri en bandaríski rit-
arinn fær í dag, og um 10% lægri
en launin sem þóttu ekki mönnum
bjóðandi vestanhafs fyrir 16 árum.
Barátta tónlistarskólakennara
snýst því ekki um stolt, sjálfsvirð-
ingu eða önnur andleg málefni,
þótt vissulega sé það gróf árás á
stolt og sjálfsvirðingu stéttarinnar
að menn skuli kokhraustir bjóða
vel menntuðu fagfólki laun sem
duga ekki fyrir nauðsynjum. Nei,
málið snýst um stærðfræði: Að
láta dæmið ganga upp, að standa í
skilum.
Af framkomu viðsemjenda að
dæma skyldi maður ætla að það sé
álitið argasti dónaskapur og frekja
af hálfu tónlistarkennara að stofna
fjölskyldu. Guð vorkenni þeim vit-
firringi sem reynir það. Við hjónin
erum gott dæmi um slík flón. Við
reynum að fæða, klæða og mennta
börnin okkar eftir bestu getu, en
maturinn einn og sér fyrir slíka
fjölskyldu kostar ISK 100-120.000
á mánuði – ein nettókennaralaun
samkvæmt tilboðinu góða. Svo á
að borga fyrir húsnæði, akstur,
barnagæslu og menntun, svo fátt
eitt sé nefnt. Staðan er einfaldlega
sú að nettógrunnlaun okkar
beggja til samans dekka minna en
60% af skuldbindingum okkar. Til
þess að brúa bilið höfum gripið til
ýmissa ráða: Við kennum yfirvinnu
og/eða vinnum í öðrum störfum
hvenær sem tækifæri gefst, við
áttum ekki einkabíl í 13 ár þrátt
fyrir mikið barnalán, og við búum
enn í 60 fm íbúð til að geta leigt út
hluta af húsnæði okkar. Og við er-
um alls ekki einsdæmi. Slíkt gerir
tónlistarkennarinn til þess að ná
ÞEGAR stórt er
spurt verður víst oft
fátt um svör. Ágætur
frasi sem margir hafa
notað áður og ég hef
nýtt mér talsvert síð-
ustu mánuði. Mér þykir
líklegt að stór hópur
þeirra sem teljast vera
félagar í Bandalagi ís-
lenskra sérskólanema
viti ekki hvað felst í
þeim samtökum. Þess
vegna ætla ég að reyna
að svara þessari stóru
spurningu í nokkrum
orðum. Bandalag ís-
lenskra sérskólanema
(BÍSN) var stofnað 10.
nóvember 1979 og er málsvari og
hagsmunagæsluaðili ólíkra skóla-
félaga á framhalds- og háskólastigi.
Tólf sér- og háskólar standa að
BÍSN og skipa miðstjórn sem skipu-
leggur starf samtakanna á hverjum
tíma. Þeir skólar sem standa að
BÍSN eru eftirtaldir:
Fiskvinnsluskólinn í Hafnarfirði,
Garðyrkjuskóli ríkisins í Hvera-
gerði, Háskólinn í Reykjavík, Kenn-
araháskóli Íslands (allar brautir),
Listaháskóli Íslands, Viðskiptahá-
skólinn á Bifröst, Stýrimannaskólinn
í Reykjavík, Söngskólinn í Reykja-
vík, Tónlistarskóli FÍH, Tónlistar-
skólinn í Reykjavík, Tækniskóli Ís-
lands og Vélskóli Íslands. Þá er
Háskólinn á Akureyri með hlutaað-
ild. Fjöldi félagsmanna er að jafnaði í
kringum 4.000. Bandalagið rekur
skrifstofu á Hverfisgötu 105 í
Reykjavík ásamt Byggingarfélagi
námsmanna (BN).
Það hefur verið hlut-
verk BÍSN að gæta
sameiginlegra hags-
muna sérskólanema,
með áherslu á lána-
sjóðsmál.
BÍSN skipar einn af
fjórum fulltrúum
námsmanna í stjórn
Lánasjóðsins en sú
stjórn fer með æðsta
vald í málefnum sjóðs-
ins. Stjórnin er skipuð
af menntamálaráð-
herra og er háð ákvörð-
unum hans og Alþingis
sem setur lög um sjóð-
inn og ákvarðar fjár-
mögnun hans. BÍSN er í raun stétt-
arfélag sérskólanema og á þátt í að
móta úthlutunarreglur lánasjóðsins
og beitir sér fyrir réttlátari skipt-
ingu námslána á þeim vettvangi.
Á skrifstofu BÍSN er afgreiðsla
fyrir Lánasjóðinn þar sem starfs-
maður BÍSN aðstoðar námsmenn
við að sækja um lán til LÍN með
beinlínutengingu við tölvur sjóðsins.
Einnig reiknar starfsmaður BÍSN út
upphæð námslána m.t.t. tekna og
annarra þátta er áhrif kunna að hafa
á upphæð námslánsins.
Árlega kemur út Málpípan – mál-
gagn BÍSN. Í blaðinu er að finna
þverskurð af starfi BÍSN og því sem
er að gerast í skólunum á hverjum
tíma. Síðast en ekki síst, hvað varðar
útgáfumál, má nefna heimasíðu
BÍSN, www.bisn.is, þar sem finna
má helstu fréttir úr starfi félagsins
auk símaskrár yfir alla aðildarskóla
félagsins. Það er síðan stefnan að fá
helstu fréttir frá skólafélögum skól-
anna um hvað er helst á döfinni í
starfi þeirra og setja inn á síðuna.
Starfsemi BÍSN skiptist í tvennt,
þ.e. regnhlífarsamtök þessara tólf
sérskóla og síðan sem stéttarfélag
sérskólanema hjá Lánasjóði ís-
lenskra námsmanna.
BÍSN hefur verið til margra ára í
alþjóðlegu regnhlífarsamtökunum
OBESSU. Á síðasta starfsári var
tekin sú ákvörðun að draga BÍSN
þaðan út. Með breytingu skólanna
sem eru innan BÍSN átti félagið ekki
lengur heima inni í þeim samtökum.
Síðastliðið vor sótti síðan BÍSN um
inngöngu í alþjóðlegu nemendasam-
tökin ESIB sem eru samtök nem-
endafélaga skóla í Evrópu. Stúd-
entaráð Háskóla Íslands hefur verið
þar til margra ára og fannst fram-
Hvað er BÍSN?
Fjóla Margrét
Hrafnkelsdóttir
Sérskólanemar
BÍSN skiptist í tvennt,
segir Fjóla Margrét
Hrafnkelsdóttir, þ.e.
regnhlífarsamtök þess-
ara tólf sérskóla og síð-
an sem stéttarfélag
sérskólanema hjá
Lánasjóði íslenskra
námsmanna.