Morgunblaðið - 20.10.2001, Blaðsíða 49

MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 20. OKTÓBER 2001 49
✝ Jón KristbergErlendsson
fæddist 23. janúar
1920 á Klöpp á
Reyðarfirði og and-
aðist í Fjórðungs-
sjúkrahúsinu í Nes-
kaupstað 10.
október síðastliðinn.
Foreldrar hans voru
hjónin Anna Sigríð-
ur Olsen frá Klöpp á
Reyðarfirði, f. 20.4.
1893, d. 29.9. 1973,
og Erlendur Elís
Jónsson frá Búðum í
Fáskrúðsfirði, f. 7.8.
1882, d. 27.8. 1955. Systir Jóns
er Ásta Aðalheiður í Hólagerði í
Fáskrúðsfirði.
Jón bjó allan sinn
aldur í Hólagerði,
fyrst með foreldr-
um sínum og síðan
með móður svo og
systur sinni Ástu.
Öll hans skólaganga
eftir farskólanám
var tvo vetur hálfa
við nám í Unglinga-
skóla Reyðarfjarðar
hjá Sigfúsi Jóels-
syni, en Jón var þó
flestum betur að sér
um fjölmargt. Jón
var ókvæntur og
barnlaus.
Útför Jóns fer fram frá Búða-
kirkju í dag og hefst athöfnin kl.
13.
Minnisstæður samferðamaður og
félagi er nú kært kvaddur. Ég hitti
hann Jón í stuttri heimsókn í Upp-
sali í sumar sem leið og glöggt þótti
mér þá að hverju stefndi. Það er þó
gleðiefni nú að hafa mátt eiga með
honum þessa stuttu stund. Jón í
Hólagerði, en svo er mér tamast að
nefna hann, var óvenju góðum gáf-
um gæddur, einstaklega fróður um
ótalmargt enda las hann mikið um
dagana. Skólaganga hans var ekki
löng en hún nýttist honum um margt
vel, þótt gjarnan hefði maður viljað
sjá hann ganga menntaveginn svo
auðvelt sem hann átti með allt nám
og vel hefði hann sómt sér í ein-
hverjum fræðimannsstörfum til
gagns fyrir land og lýð. Hans hlut-
verk í lífinu varð hins vegar erfiðis-
starf bóndans en um leið ræktunar-
mannsins og Hólagerði varð
lífsvettvangur hans og hlutverk
bóndans rækti hann með prýði, þótt
hugur stæði alla tíð til bóka og enn
meiri fróðleiks á fjölmörgum svið-
um, en fáa vissi ég svo fjöllesna og
hann, enda átti hann firna gott bóka-
safn. Jóni var afar lítt sýnt um að
halda fram sínum hlut, en hvar sem
hann lagði að liðsemd sína munaði
aldeilis um hann. Hann var einn af
stofnendum Ungmennafélagsins
Skrúðs og þar í stjórn og sinnti ýms-
um trúnaðarstörfum hjá Ung-
menna- og íþróttasambandi Austur-
lands fyrir sitt félag. Þá þótti Jón
sjálfsagður ræðumaður á sumar-
samkomum Skrúðs í Víðinesi enda
málhagur og málsnjall hið bezta og
talaði hreint gullaldarmál. Jón var
afar hógvær og hlédrægur maður en
hæfileika hafði hann nóga og yfir-
gripsmikill fróðleikur hans kom
einkar vel fram, þegar hann tók þátt
í spurningakeppnum milli byggðar-
laga eystra, en þar var ekki að tóm-
um kofa komið og þekking hans þar
þótti einstök. Jón var alla tíð trúr því
heiti ungmennafélaganna að neyta
hvorki víns né tóbaks, sannur bind-
indismaður og einarður talsmaður
hollra hátta alla tíð. Jón hafði fast-
mótaðar skoðanir, heill og hrein-
lyndur, hlýr og góðviljaður og fylgd-
ist einstaklega vel með öllum gangi
þjóðmála sem alþjóðamála.
Hann var einlægur sósíalisti af
sannfæringu og fylgdi ævinlega fast
að málum því þjóðmálaafli sem rót-
tækast var hverju sinni, hafði lesið
sér vel til um stefnur og strauma,
kreddulaus hugsjónamaður sem bar
fyrst og síðast hag hins vinnandi
manns til sjávar og sveita fyrir
brjósti.
Það var undurgott að vita hann
Jón í Hólagerði í liðssveit okkar sós-
íalista á Austurlandi og fá notið hans
góðu og öruggu fylgdar og vel hefði
hann sómt sér þar framarlega, en
allt slíkt fjarri skaplyndi hans. Jón
var í eðli sínu alvörumaður en kunni
þó vel að leika á létta strengi, ef svo
bar undir, og undurgaman var að
eiga við hann tal, svo víða sem hann
var heima.
Hann var maður heimakær svo af
bar en þau systkini, Ásta og hann,
hreinir höfðingjar heim að sækja.
Hólagerði var hans veröld kærst, en
hugur flaug um veröld víða og veitti
fróðleiksfúsum svarafjöld.
Jón er kvaddur í kærri þökk fyrir
samfylgdina trúu, fyrir einlægni
hans og alúð í hverju einu.
Systur hans Ástu, þeirri mynd-
virku röskleikakonu góðra eiginda,
eru færðar frá okkur Hönnu hinar
einlægustu samúðarkveðjur.
Með Jóni er af heimi horfinn
minnisstæður og merkilegur fulltrúi
sinnar kynslóðar, hugstæður og kær
öllum þeim er honum kynntust. Þar
fór vænn drengur, valmenni.
Blessuð sé hin hugumkæra minn-
ing Jóns Kr. Erlendssonar.
Helgi Seljan.
Láttu smátt, en hyggðu hátt,
heilsa kátt, ef áttu bágt.
Leik ei grátt við minni mátt.
Mæltu fátt og hlæðu lágt.
(Einar Ben.)
Öllum þeim dyggðum sem hér eru
taldar var Nonni frændi minn búinn.
Engan hef ég þekkt er hreykti sér
minna, hugsaði meira og hærra,
kvartaði sjaldnar, var betri smæl-
ingjum (hvort sem þeir voru tví- eða
ferfættir), var orðvarari eða hló
lægra en þessi einstaki frændi minn.
Jón Kristberg hét hann og var
sonur Önnu Sigríðar Ólsen og
manns hennar Erlends Elisar Jóns-
sonar. Jón fæddist á Teigagerðisk-
löpp í Reyðarfirði 23. janúar 1920,
en flutti barn að aldri með foreldrum
sínum að Hólagerði í Fáskrúðsfirði
og bjó þar alla tíð síðan.
Mér er afar minnisstætt er ég sá
hann fyrst. Þá kom hann á móti okk-
ur Ástu út að Ljótunsá til að ferja
okkur yfir, en áin var óvæð vegna
vorleysinga. Undir sól að sjá var hár
hans blásvart og þó frekar blátt og
hafði ég aldrei séð slíkt fyrr. Þetta
vor hafði ég verið send í sveit að
Hólagerði og var mjög feimin og því
undirleit þegar hann spurði á hvoru
hrossinu ég vildi sitja yfir ána.
Mannaði mig þó upp í að benda og
segja: „Á þessu.“ Þar fékk ég plús
hjá Nonna, því ég hafði bent á Ljúfu
sem var merin hans. Eftir það lánaði
hann mér hana í hvert sinn sem við
Ásta fórum á hestbak, að leita að
týndum kálfi eða hvert sem erindið
var. Í fyrsta sinn sem hann léði mér
Ljúfu heima á hlaði varð Siggu móð-
ursystur minni að orði:
„Jón, ætlarðu að láta barnið á
þessa óðu skepnu?“ „Ljúfa er nú
ekki óð, þær klára sig,“ var svarað.
En plúsinn sem ég fékk út við
Ljótunsá entist ekki lengi, því þegar
við komum inn um dyrnar á bænum
reis Lubbi upp til hálfs og urraði.
Það sagði Nonni mér löngu síðar að
þá hefði hann hugsað margt um
hverslags barn þetta væri. Þetta var
í fyrsta og mér vitanlega eina skipti
sem Lubbi urraði að nokkurri mann-
eskju. Seinna urðum við Lubbi alda-
vinir og mörg sporin sparaði hann
mér þegar ég var að reka úr túninu.
Hvað á að segja um Nonna? Að
hann var allra manna fróðastur,
allra manna minnugastur, flestum
mönnum betri? Ég heyri hann í anda
segja: „Ber það ekki keim af skrumi,
Ragnheiður mín?“ Eflaust, en það er
bara staðreynd. Minningar mínar
eru margar og með ýmsu sniði. Eins
og þetta eina sinn sem ég reiddist
þar á bæ og rauk niður stigann,
skellti lúgunni á eftir mér og hvæsti
um leið að ég ætlaði að drekkja mér í
Dalsánni. Skellti hurðum niðri og
stansaði ekki fyrr en ofan í Drauga-
gjótu. Það var austfirsk þoka eins og
hún gerist þykkust og ýrði úr. Hæg-
ar var gengið um gáttir þegar ég
læddist inn og upp stigann, lyfti lúg-
unni ofurhægt með höfðinu og
gægðist upp í eldhúsið. Hvað sé ég
nema Nonna þar sem hann sat,
stökk ekki bros en spurði með hægð-
inni:
„Hvað vantar þig, gæska?“
„Úlpuna mína“ og enn var hvæst –
ekki eins illilega þó.
„Heldurðu að hún verji þig fyrir
bleytunni í Dalsánni?“ Það var ekki
laust við að gætti smá hýru í augn-
krókunum, en ekki brosti hann þó.
Ég sprakk, lagði lúguna að vegg,
settist í efstu rimina og hló og hló.
Þá hló hann líka, ég held að þetta
hafi verið í eina skiptið sem ég sá
Nonna hristast af hlátri.
Best man ég hann þó sem fræð-
ara, hann kenndi mér örnefni og
sagði sögur af sérstökum persónum,
þjóðsögur og að ég tali nú ekki um
öll ljóðin og vísurnar sem hann
kenndi mér og var það af ýmsum
toga, eins og:
Hér er fjós en ekkert ljós
hér er vondur vegur.
Fögur rós við fjarðarós
og margur maður degur.
Það var ekki allt eftir stórskáldin.
Mikið reyndi hann að kenna mér
að meta Einar Ben. en það var eina
skáldið sem ég var ekki hrifin af.
Áratug síðar eða meira skrifaði ég
honum og gat sagt að eitt af mínum
uppáhaldsljóðum væri eftir Einar.
Það hlaut að koma að því, var svarið
í næsta bréfi. Bækur og pólitík voru
okkur óþrjótandi uppspretta skoð-
anaskipta og ekki vorum við alltaf
sammála og alls ekki í pólitík. Má
geta nærri að hann hafi oft skemmt
sér yfir ungæðishætti mínum.
Síðast þegar hann lá á Landspít-
alanum í vetur leið gat ég fært hon-
um nýútkomna bók um Einar Ben.
Mér þótti sárt er hann sagðist vart
geta lesið hana, en sjónin var farin
að svíkja hann.
Þegar ég var 16 eða 17 ára fár-
aðist ég einhverju sinni yfir því að
hann hefði ekki lært og orðið læknir
eða eitthvað annað sem hann hefði
langað til. Það stóð ekki á svari.
Hann sagðist hafa allt í kringum sig
sem hann þurfti, blessaðar skepn-
urnar og fagurt umhverfi. – Það
væri nú eitthvað annað með mig,
gæskuna, að vera suður í henni Sód-
ómu (Reykjavík). Aðeins einn stað
gat hann hugsað mér verri og það
var Keflavíkurvöllinn.
Nonni komst næst því að verða
mér sá faðir sem ég hafði misst ung.
Best sést það á því að elsti sonur
minn ber nöfn þeirra beggja og heit-
ir Ásmundur Kristberg.
Það voru gleðidagar þegar hann
sótti okkur heim sumarið 1989. Þá
gat ég aðeins grynnkað á skuld
minni með því að benda honum á
kennileiti og ekið með hann um
Borgarfjörð.
Í huganum sest ég á Sætamelinn
og augun líða yfir ríki hans og Ástu
systur hans. Margt væri hægt að
tína til en mál er að linni.
Hann gaf mér bók sem mér þykir
afar vænt um en hún er eftir Þor-
stein Valdimarsson. Þar í er ljóðið
Æska og hljóða tvö síðustu erindin
svo:
En aðra stund við straumsins röst
þau stara hljóð og kyrr
á elfardjúpsins ylgjuköst
og af sér vita ei fyrr
en hjörtun grípur höfgum seið
og hefur burt með sér
sú móða er allt á eina leið
í iðufangi ber.
Nú hefur sú hin mikla móða borið
Jón Kristberg að þeirri strönd sem
við lendum öll á fyrr eða síðar og
bíða mun hann okkar með þeirri ró
sem honum einum er lagin.
Ásta mín, innilegar samúðar-
kveðjur og megi Guð fylgja þér.
Ragnheiður Ásmundardóttir.
JÓN KR.
ERLENDSSON
✝ Steinunn Bjarna-dóttir fæddist í
Hátúni á Árskógs-
strönd 8. júní 1920.
Hún lést á Dvalar-
heimilinu Dalbæ á
Dalvík 13. október
síðastliðinn. Foreldr-
ar hennar voru
Bjarni Pálsson, f. á
Ytri-Reistará 27. jan-
úar 1886, d. 10. mars
1957, og Guðrún Em-
ilía Jónsdóttir, f. í
Birnunesi 6. júní
1894, d. 10 ágúst
1979, bændur í Há-
túni. Steinunn var næstelst fjög-
urra systkina. Þau eru: Hjalti, f.
18. maí 1917, kona hans Gíslína
Vigfúsdóttir og eignuðust þau
sex börn; Jón Reynir, f. 26. sept-
ember 1925, d. 20. janúar 1996;
Höskuldur, f. 8. júní 1929, kona
hans Ingibjörg
Ólafsdóttir og eign-
uðust þau sex börn.
Steinunn bjó alla
tíð í Hátúni. Hún tók
við búskap af for-
eldrum sínum og var
við búskapinn þar til
að hún missti heils-
una 1992.
Steinunn fór í
Húsmæðraskólann á
Laugalandi á árun-
um 1942-1943 Hún
var félagi í Ferða-
félagi Akureyrar og
í Skóræktarfélagi
Árskógsstrandar. Einnig starfaði
hún með veðurklúbbnum á
Dalbæ.
Útför Steinunnar Bjarnadóttur
fer fram frá Stærra-Árskógs-
kirkju í dag og hefst athöfnin
klukkan 14.
Elsku Steinunn frænka. Minn-
ingar líða um hugann, minningar
um hvað við gerðum saman og
hvernig líf þitt var. Þú varst ekki
allra en þú varst vinur vina þinna.
Bræður þínir voru þér dýrmætir,
enda þeir einu sem stóðu þér næst
og fjölskyldur þeirra. Þú varst
mjög heimakær og vildir hvergi
annars staðar vera en í Hátúni. Bú-
skapurinn var þér allt.
En ef þér gafst tækifæri til að
fara í dagsferðir og skoða landið
þitt, þá greipst þú tækifærið. En þú
fórst ekki nema þú gætir séð um
fjósið sjálf, því þér fannst óþarfi að
fá einhvern til að leysa þig af.
Við systkinin, fimm að tölu, vor-
um svo lánsöm að alast upp í sama
húsi og þú. Það var oft hamagangur
á hóli, þegar við systkinin vorum að
leik og þá koma upp í huga minn
matmálstímarnir. Þeir voru stund-
um skrautlegir, og þú, amma og
Jón frændi voruð aðeins að reyna
að siða okkur til. Það gekk nú svona
og svona. En þið voruð alltaf góð
við okkur og þú hafðir svo gaman af
því að lesa fyrir okkur. Svo fannst
þér svo gaman að því að hjálpa mér
að læra og þú sagðir mér að þú
hefðir verið mjög ung þegar þú
varst orðin læs. Þú last mikið um
ævina og varst mjög fróð. Þú hafðir
mjög gaman af ljóðum og söngst af
innlifun við mjaltirnar. Þú dýrkaðir
náttúruna, útiveruna og elskaðir
dýrin að meðtöldum músunum sem
áttu heima í fjósinu hjá þér og þér
fannst svo vinalegar. Þér fannst svo
sjálfsagt þegar þú þurftir að stjaka
við þeim úr fóðurbætinum þegar þú
varst að gefa kúnum. Þetta var svo
eðlilegt fyrir þér. Þú passaðir líka
svo vel upp á fuglana, að gefa þeim
á veturna, og á vorin þegar farfugl-
arnir komu fylgdist þú vel með í
hvaða röð þeir komu og svo þekktir
þú alla fugla og vissir upp á hár
hver átti hvaða tíst.
Ég man svo vel eftir fyrsta skóla-
deginum mínum, því að þú vildir
endilega fá að fylgja mér út í Ár-
skógsskóla. Við fórum fótgangandi
þangað. Það var ekki nægilegt fyrir
þig. Svo þú fórst heim og komst aft-
ur gangandi til að ná í mig eftir
skóla.
Þér fannst aldrei neitt mál að
þurfa að útrétta í sveitinni. Þú fórst
fótgangandi allt það sem þú þurftir
að fara og kvartaðir aldrei. Þú tókst
aldrei bílpróf. En þegar ég fékk bíl-
próf og gat boðið þér far, mér
fannst þú ganga allt allt of mikið,
þá þáðir þú nú ekki alltaf far. Þér
fannst oft betra að fara gangandi.
Á sumrin þegar við vorum í hey-
skap hafðir þú svo gaman af að
færa mér sælgæti og ef þú áttir það
ekki til, gekkst þú niður á Hauga-
nes eftir bolsíu. Ég nýtti mér það
oft hvað þú varst létt á fæti. Ef mig
langaði í ber, þá var bara að nefna
það og þú varst rokin upp í fjall að
tína ber. Eins ef ég var að koma úr
skólanum á hjóli og nennti ekki að
tosa það upp Hátúns-brekkuna, þá
skildi ég hjólið eftir niður frá og
það þurfti bara eitt orð við þig og
þú varst rokin að sækja hjólið. Þú
sást aldrei eftir þeim sporum sem
þú fórst fyrir sjálfa þig eða aðra,
því þú leist á það sem tækifæri til
að njóta útiverunnar.
Þér fannst mjög gaman að spila.
Þið amma voruð búnar að kenna
mér svo mörg spil og líka að leggja
kapal. Það var alltaf svo gaman hjá
mér, þér, ömmu og Emmu systur
þegar við lokuðum okkur af niðri í
herbergi og spiluðum tímunum
saman.
Síðustu æviárin þín hafa verið
þér erfið. Þú misstir svo mikið þeg-
ar amma lést. Þið voruð svo sam-
rýndar og mjög góðar vinkonur.
Næsta áfall kom 29. júlí 1992 þegar
þú varst nýkomin heim úr göngutúr
af Kötlufjalli og varst að ná í kýrn-
ar og lentir fyrir bíl sem hafði þær
afleiðingar að þú fékkst staurhönd.
Annað áfall kom svo 30. september
1993 þegar þú varst að vitja kind-
anna og fékkst heilablóðfall. Það
var þungbært hlutskipti fyrir konu
eins og þig að lenda í hjólastól. En
þú gast tjáð þig og fylgst vel með
öllu sem fram fór. Síðla sumars
1994 fékkst þú herbergi á Dval-
arheimilinu Dalbæ á Dalvík. Þér
fannst mjög erfitt að þurfa að vera
upp á aðra komin, en erfiðast
fannst þér að þurfa að fara frá Há-
túni. Við ræddum þetta oft og þú
vissir að annað var ekki hægt. Þá
var líka stutt fyrir mig og börnin
mín að heimsækja þig. Í september
1994 lærbrotnaðir þú þegar þú
varst að reyna að bjarga þér sjálf.
Þú vildir og varst ekki tilbúin að
láta í minnipokann. En það glaðnaði
yfir þér þegar Freydís dóttir mín
fór að vinna á Dalbæ. Þá hafðir þú
einhvern náinn hjá þér sem var þér
kær. Áfram héldu áföllin fyrir þig,
Steinunn mín. Þú misstir bróður
þinn í janúar 1996. Þú saknaðir
hans mikið og talaðir um að hann
og amma kæmu til þín í draumum
þínum. Það leið svo ekki nema um
mánuður þegar næsta áfall reið yf-
ir. Í febrúar 1996 lést bróðir minn
sem þér þótti svo afar vænt um í
hörmulegum eldsvoða. Þetta voru
stór högg á stuttum tíma og tóku
stóran toll hjá þér. Síðastliðið ár
var þér mjög erfitt, því heilsu þinni
hrakaði mikið. Þú greindist með
æxli við heilann og fékkst líka blóð-
tappa í fótinn. Var ekki komið nóg?
Mér fannst orðið erfitt að koma til
þín, því þú varst hætt að þekkja
mig. En, Steinunn mín, við sjáumst
bara hressar þegar ég kem og hitti
ykkur fyrir handan. Þangað til lifi
ég með góðar og ljúfar minningar
um þig.
Mig langar til að þakka öllu
starfsfólkinu á Dvalarheimilinu
Dalbæ innilega fyrir góða umönnun
Steinunnar. Og, Steinunn mín,
bestu þakkir fyrir hvað þú varst
mér og börnunum mínum góð.
Megir þú, elsku Steinunn, hvíla í
Guðs friði.
Þín bróðurdóttir
Soffía Kristín Höskuldsdóttir.
STEINUNN
BJARNADÓTTIR