Morgunblaðið - 20.10.2001, Blaðsíða 38

UMRÆÐAN
38 LAUGARDAGUR 20. OKTÓBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
K
omdu í meðferð hjá
okkur og þú færð
nýju bókina hans
dr. Yoho „Nýr lík-
ami á einum degi“
ókeypis!“
Þetta er ein af þúsundum aug-
lýsinga á Netinu sem eiga að
höfða til þeirra sem eru óánægðir
með líkama sinn. Það eru eflaust
margir sem svara slíkum auglýs-
ingum af þeirri einföldu ástæðu
að offita er eitt stærsta vandamál
í vestrænum samfélögum í dag.
Auglýsingar líkamsræktarstöðva
beinast að því að komast „í kjól-
inn fyrir jólin“ eða í „stuttbux-
urnar og hlýrabolinn fyrir sum-
arið“. Skömmu fyrir jól og
snemma á vorin fyllast líkams-
ræktarstöðvar af fólki sem vill ná
af sér fimm eða tíu eða fimmtán
kílóum, strax!
Ótal megr-
unarkúrar
hafa jafn-
framt verið
markaðssettir
undanfarin ár
sem eiga að
hjálpa manni að grennast fljótt.
„Þessi megrunarkúr er fljótvirk-
asta leiðin til að grenna sig. Ég
byrjaði á kúrnum fyrir þremur
vikum og er þegar búin að missa
10 kíló,“ segir Jana Richdale frá
Sacramento í Kaliforníu á einni af
megrunarsíðunum á Netinu. Það
þarf ekki snilling til að sjá að
margar auglýsingar boða skyndi-
lausnir.
Aðrar og róttækari aðferðir
eru jafnframt notaðar til að losna
við aukakíló á óheppilegum stöð-
um. Í dag er fremur algengt að
konum finnist þær vera með of
stóran rass eða læri. „Sem betur
fer“ eru til skjótvirkar aðferðir til
að leysa úr þeim vanda. Lýta-
læknar hafa þróað aðferð sem
sogar fituna úr rassinum og lær-
unum og „á hálftíma eru læra-
pokarnir horfnir!“ Aðrir láta
breyta meltingarkerfinu með
skurðaðgerð í von um að línur lík-
amans breytist þeim í hag.
Brjóstastækkanir kvenna eru
líka alþekktar og vinsælar. Fjöl-
margar konur hafa farið í slíkar
aðgerðir. Margar segja að þær
hafi vonast til að stærri brjóst
myndu bæta sjálfsmynd þeirra
og sjálfstraust og því hafi þær
látið verða af aðgerðinni. Margs
konar lýtaaðgerðir á andliti og
öðrum líkamshlutum hafa líka
færst í vöxt og nú er svo komið að
hægt er að breyta nánast hverju
sem er í útliti fólks. Það getur út-
rýmt öllu sem því líkar ekki í út-
liti sínu á mjög skömmum tíma.
Og fólk virðist ekki telja það eftir
sér ef miðað er við vinsældir og
eftirspurn eftir lýtalæknum.
Flest af því sem upp er talið
hér að ofan á við um konur. Oft
er sagt að þær séu hégómlegi
helmingur mannkyns en það er
óþarfa stimpill og ósanngjarn.
Það er nánast sama á hvaða þjóð-
félagshóp er litið, það eru til
skjótvirkar lausnir við öllu.
Tökum heilbrigðiskerfið sem
dæmi. Lyfjanotkun hefur aukist
gríðarlega á síðustu árum. Lyf
geta ýmist eytt sýkingum og öðr-
um kvillum eða haldið þeim niðri.
Oft er ekki til lausn á vanda-
málinu eða sjúkdómnum svo gefið
er lyf til að sjúklingurinn verði
fyrir sem minnstum óþægindum.
Lyf eru ein stórkostlegasta upp-
finning síðustu alda en nú er útlit
fyrir að þau séu ofnotuð í miklum
mæli í vestrænum heimi.
Önnur tegund skyndilausna
lýtur að fjármálum. Margir sáu
ofsjónum yfir skjótum gróða á
hlutabréfaviðskiptum fyrir
nokkrum misserum auk þess sem
happdrætti og spil af ýmsu tagi
gefa von um skjótan gróða.
Allt er það sem rakið hefur
verið hér að framan af sama
meiði. Skyndilausn er svarið sem
leitað er að. Skyndilausn við of-
fitu, við óhamingju, við fíkn, við
fátækt, við leiða, við kvíða, við
þreytu og óþægilegum sam-
skiptum. Hefur einhver gert sér
grein fyrir því hvað skyndilausnir
eru útbreiddar í þjóðfélagi nú-
tímans?
Af hverju getum við ekki verið
við sjálf og lifað með kostum okk-
ar og göllum? Af hverju ráðumst
við ekki að rótum vandamála okk-
ar og leysum þau á þann hátt,
fremur en að grípa til skyndi-
lausnanna sem er beint til okkar
úr öllum áttum? Lausnirnar sem
við notum til að yfirstíga vanda-
mál okkar eru komnar fram yfir
öll skynsamleg mörk. Við getum
leyst mörg þeirra með skynsem-
inni einni saman.
En það er alls ekki auðvelt að
láta kröfurnar sem gerðar eru til
okkar í þessu samfélagi sem vind
um eyru þjóta. Það er óeðlilegt að
líta ekki vel út, ganga ekki í
sæmilega smekklegum fötum,
vera ekki í góðu starfi, eiga ekki
fallegt heimili, vera ekki full-
komnir foreldrar, stunda ekki
áhugamál og elda ekki góðan
mat. En inni á milli eru svartir
sauðir sem láta þessar kröfur
ekki hafa áhrif á sig. Guði sé lof
fyrir þá. Þeir skera sig úr fjöld-
anum og fara sínar eigin leiðir.
Þessum svörtu sauðum líður þó
sennilega mun betur en öllum
hinum sem reyna sem mest þeir
mega að uppfylla kröfur sam-
félagsins. Og það væri óskandi að
þeir væru miklu fleiri. Leikkonan
Kate Winslet er svartur sauður
vegna þess að hún komst í heims-
fréttirnar fyrir viðhorf sitt til
holdafars síns. Haft var eftir
henni að hún hefði ekki áhuga á
að losna við aukakílóin og sagðist
stolt af þeim. Það væri óskandi að
fleiri hugsuðu eins og hún. Hún
hefur vit til þess að vera sátt við
sjálfa sig, þótt útlit hennar sam-
ræmist ekki viðteknum hug-
myndum heimsins um holdafar
leikkvenna. Kannski þarf að fara
að kenna börnum viðhorf af þessu
tagi, sem og að ráðast að rót
vandans. Það virðist vera þörf á
því svo næstu kynslóðir feti ekki í
fótspor okkar.
Ógeðfelldasta og hörmulegasta
skyndilausnin sem sumir grípa til
er enn ótalin, en hún snýr að
samskiptum manna. Það gerist æ
oftar í Bandaríkjunum og Evrópu
að byssumenn ganga berserks-
gang og skjóta fjölda saklausra
borgara, oft skyldfólk, samstarfs-
fólk eða samnemendur. Að drepa
náungann er í þeim tilfellum
skyndilausn sem þjónar þeim til-
gangi að fá skjóta lausn á vanda-
máli sem viðkomandi ræður ekki
við. Þessi skyndilausn er þó ekki
auglýst á síðum á Netinu.
Rót
vandans
„Skyndilausn við offitu, við óhamingju,
við fíkn, við fátækt, við
leiða, við kvíða, við þreytu og
óþægilegum samskiptum.“
VIÐHORF
Eftir Rögnu
Söru
Jónsdóttur
rsj@mbl.is
ÓTRÚLEGAR
fréttir af borgarfyrir-
tækinu Línu.Neti ber-
ast borgarbúum þessa
dagana.
Upp er komið að
Reykjavíkurborg hef-
ur í hyggju að ábyrgj-
ast rekstur Línu.Nets
næstu fimm árin hið
minnsta. Reykjavík-
urborg eða borgarfyr-
irtækið Orkuveita
Reykavíkur hefur
dælt a.m.k. milljarði
króna í rekstur þessa
fyrirtækis. Ekki er
séð fyrir endann á
þeim fjáraustri. Þeir sem sem bera
hag borgarinnar fyrir brjósti hljóta
að velta fyrir sér svona vinnubrögð-
um. Verði af þessum gjörðum
meirihlutans í borgarstjórn skiptir
litlu hvernig rekstur Línu.Nets
verður næstu fimm árin.
Að sjálfsögðu mun fyrirtækið
ekki geta gengið í borgarsjóð að
vild. En ljóst er að meirhluti borg-
arstjórnar er að velta fyrir sér að
ábyrgjast reksturinn og mun varla
geta vikið sér undan björgunarað-
gerðum til handa Línu.Neti næst
þegar fé vantar í reksturinn.
Enn sem komið er hefur rekstur
Línu.Nets engu skilað og í raun
enginn sem veit hvern-
ig þetta fyrirtæki á að
skapa tekjur. Upphaf-
leg hugmynd um inter-
net í gegnum raflínur
er löngu fyrir bí og var
svo sem vitað fyrirfram
að slíkt væri illa fram-
kvæmanlegt.
Sá er þessar línur
ritar hefur haft mikinn
áhuga á starfsemi
Línu.Nets og gert
margar tilraunir til að
nálgast frekari upplýs-
ingar um fyrirtækið.
Ekki er hægt að fá
uppgefið hverjir eru
hluthafar í Línu.Net né rekstrar-
áætlanir fyrirtækisins, séu þær yf-
irleitt til. Ég geri kröfu um að birt-
ur verið hluthafalisti Línu.Nets. Er
hugsanlegt að borgarfulltrúar
meirihlutans eigi persónulegra
hagsmuna að gæta í rekstri Línu.-
Nets?
Meðan að ekki liggur ljóst fyrir
hverjir eiga hlut að Línu.Neti þá
mun sú spurning alltaf vera uppi.
Tímaskekkja
Enn og aftur skal á það bent að
opinberir aðilar líkt og Reykjavík-
urborg eiga ekki að hafa forgöngu
um áhætturekstur á fjarskiptasviði.
Til er nóg af fagfjárfestum og
áhættufjárfestum sem hæfari eru til
að gera slíkt. Það er ótrúlegt hvað
útsvarsgreiðendur eru værukærir
og hvað borgarbúar sætta sig enda-
laust við að verið sé að spila fjár-
hættuspil með fé borgarinnar. Væn-
legast er að Reykjavíkurborg losi
sig hið snarasta við Línu.Net og
komi fyrirtækinu í hendur einka-
aðila. Tekið skal fram að ég tek
ekki afstöðu til tilveruréttar Línu.-
Nets. Má vel vera að fyrirtækið eigi
framtíð fyrir sér. En tíma kjörinna
borgarfulltrúa á ekki að nýta í
rekstur á fyrirtæki sem einkaaðilar
eru vel færir um að standa að.
Steinþór Jónsson
Höfundur er bakari.
Fjarskipti
Vænlegast er að
Reykjavíkurborg losi
sig hið snarasta við
Línu.Net, segir
Steinþór Jónsson, og
komi fyrirtækinu í
hendur einkaaðila.
Getur Lína.Net
orðið gjaldþrota?
NÝJASTI úrskurð-
ur siðanefndar Blaða-
mannafélags Íslands
er skrifaður af snjöll-
um heimspekingi sem
illu heilli kann ekki
blaðamennsku. Úr-
skurðurinn er blaða-
mennskunni til tjóns
og má ekki standa án
andófs.
Kæruefnið er frétt
Sjónvarpsins síðsum-
ars um að Norðurljós,
sem m.a. reka Stöð 2,
stóðu ekki í skilum við
erlendan banka og
kom til tals, sagði í
fréttinni, að skipta fé-
laginu upp þannig að einn stærsti
hluthafinn, Jón Ólafsson, fengi í
sinn hlut Skífuna og eignarhlut
Norðurljósa í símafyrirtækinu
Tali.
Fréttin fór fyrir brjóstið á for-
svarsmönnum Norðurljósa sem
m.a. gripu til þeirrar óvenjulegu
ráðstöfunar að fá yfirlýsingu frá
aðalviðskiptabanka sínum, Lands-
bankanum, um að í viðræðum við
erlenda bankann hefði ekki verið
inni í myndinni að skipta Norður-
ljósum upp. Fréttastofa Sjónvarps
kom með krók á móti bragði og
leiddi í ljós með viðtali við yf-
irmann Landsbankans að hug-
myndin um uppskiptingu Norður-
ljósa hafði verið rædd en bara ekki
í samningaviðræðum við erlenda
bankann.
Allt var þetta ágætt fréttaefni
upp á íslenska staðla þar sem
Sjónvarpið reyndi með hjálp
ónafngreindra heimildarmanna að
varpa ljósi á stöðu Norðurljósa.
Alkunna er að fyrirtækið stendur
höllum fæti og hefur svo óskýrar
bókhaldsreglur að forstjórinn hef-
ur þurft að koma á síður Við-
skiptablaðsins til að útskýra hvaða
uppgjörsfræði stuðst er við á
Lynghálsi.
Eina óútskýrða í málinu var
hvers vegna Norðurljósamenn
voru hvumpnir yfir því að umræð-
ur um að skipta félaginu upp
skyldu hafa lekið út.
Fyrir utan að vera
hörundssárir eru for-
svarsmenn Norður-
ljósa þekkir fyrir
kærugleði. Þeir sendu
erindi til siðanefndar
Blaðamannafélags Ís-
lands og hittu þar fyr-
ir Þorstein Gylfason,
prófessor í heimspeki,
sem ráðið hefur ríkj-
um í siðanefndinni um
langt árabil.
Í stað þess að
henda erindinu út og
biðja fullorðið fólk
með mannaforráð að
vera ekki að ónáða
siðanefnd með titt-
lingaskít brá Þorsteinn á leik.
Hann fann þá veilu að fréttastofan
hafði ekki staðsett rétt þær um-
ræður sem fóru fram um uppskipt-
ingu Norðurljósa. Umræðurnar
fóru ekki fram, eins og sagði í
fyrstu fréttinni, í samningaviðræð-
um við útlenda bankann heldur á
öðrum vettvangi. Sambærilega
ónákvæmni er að finna daglega í
öllum fréttamiðlum, það veit hver
maður sem hefur unnið á fjölmiðli
og þarf trauðla þá reynslu til.
Blaðamennska hefur ekki fágaða
aðferðafræði heldur segir hún frá
tíðindum dagsins á hlaupum. Þótt
blaðamenn tileinki sér vandaða
meðferð heimilda búa þeir í heimi
þar sem stundum er reynt að ljúga
að þeim. Þeir verða því iðulega að
vera á varðbergi og velja heimild-
armenn sem þeir treysta að segi
satt en forðast lygalaupa.
Þorsteinn finnur að því að
fréttastofa Sjónvarps hafi ekki
borið upphaflegu fréttina undir
forsvarsmenn Norðurljósa en seg-
ir svo mæðulega að því miður sé
ekkert í siðareglum blaðamanna
sem mæli fyrir um hverja blaða-
menn eigi að tala við. Þorsteinn
viðurkennir það sem öllum er aug-
ljóst að erfitt sé að koma auga á
meintan skaða sem Norðurljós hafi
orðið fyrir með fréttaflutningnum.
En svo fer heimspekiprófessorinn
fram af bjarginu.
Hann segir að í ljósi þess að
Stöð 2 er keppinautur Sjónvarps-
ins hefði fréttastofa Sjónvarps átt
að vanda sig sérstaklega en það
hafi hún ekki gert með því að láta
undir höfuð leggjast að bera frétt-
ina undir talsmenn Norðurljósa.
Úrskurður Þorsteins, sem aðrir
siðanefndarmenn skrifa uppá, er
að fréttastofan hafi með ámælis-
verðum hætti brotið 5. grein siða-
reglna sem kveður á um að blaða-
maður skuli forðast að lenda í
hagsmunaárekstri, ,,til dæmis með
því að flytja fréttir eða frásagnir
af fyrirtækjum eða hagsmunasam-
tökum þar sem hann á sjálfur að-
ild“.
Hér er langt seilst í túlkun.
Vandséð er að 5. greinin eigi við
um mál Sjónvarpsins og Norður-
ljósa og hugsunin að baki er frá-
leit. Þeir fáu fjölmiðlar sem eftir
eru hér á landi eru í innbyrðis
samkeppni með einum eða öðrum
hætti. Þorsteinn er hér að segja að
fjölmiðlar eigi ekki að taka á mál-
um annarra fjölmiðla nema þá með
silkihönskum. Ef Þorsteinn fylgd-
ist með íslenskum fjölmiðlum tæki
hann kannski eftir því að þeir
standa sig yfirgengilega illa í fjöl-
miðlagagnrýni. Það þjónar illa
hagsmunum almennings að þessar
valdastofnanir í þjóðfélaginu séu
„stikkfrí“ fyrir gagnrýni. Úr
Babelsturni Þorsteins sést hins
vegar lítið til almennings en Norð-
urljósin blasa við.
Norðurljósin blinda
siðanefnd blaðamanna
Páll
Vilhjálmsson
Blaðamennska
Þorsteinn fann þá veilu,
segir Páll Vilhjálmsson,
að fréttastofan hafði
ekki staðsett rétt þær
umræður sem fóru fram
um uppskiptingu
Norðurljósa.
Höfundur er fjölmiðlafræðingur og
blaðamaður.