Morgunblaðið - 20.10.2001, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 20. OKTÓBER 2001 35
Á ÁRSFUNDI Trygginga-stofnunar í gær sagði JónKristjánsson heilbrigðis-ráðherra að með einka-
tryggingum væri verið að leggja
grunninn að tvískiptu kerfi, að
fyrstu og annarri deild í heilbrigð-
isþjónustunni. Jón sagði að rúmlega
helmingur þeirra sem lentu á spítala
og rúmlega helmingur þeirra sem nú
leita til einkalæknastofa væru aldr-
aðir, öryrkjar og börn. „Halda menn
að tryggingafélögin séu áfjáð í að
tryggja þessa hópa? Það held ég
ekki,“ sagði Jón.
Ráðherrann sagði að á milli 70 og
90% þeirra sem væru á of löngum
biðlista eftir mjaðma- og hnéskipta-
aðgerðum væru á aldrinum 60 til 90
ára en fólk í þeim aldurshópum get-
ur ekki keypt sér einkatryggingar í
nágrannalöndunum.
„Allar erfiðustu og þyngstu að-
gerðirnar, öll dýru lyfin, endurhæf-
ingin, hin erfiðu og langvinnu veik-
indi, sem oft eru samfara slæmri
félagslegri stöðu – halda menn að
tryggingafélögin muni koma sterk
inn gagnvart þeim hópum sem þjást
af svona sjúkdómum? Ég dreg það í
efa af því að ég hef fyrir mér dæmin
erlendis frá. Tryggingafélögin í ná-
grannalöndunum bjóða ekki upp á
heilsutryggingar fyrir þá sem eru 65
ára og eldri svo dæmi sé tekið, en er
það ekki einmitt sá aldurshópur sem
hefur hvað mesta þörf fyrir heil-
brigðisþjónustu? Ég veit ekki betur.
Tryggingar eru í þessu sambandi
bara „bissniss“ og því miður sýnist
mér sumt í einkarekstri samfélags-
þjónustunnar snúast um það sem
kallað er á fagmálinu „cream-
skimming“, eða það sem á íslensku
heitir, að fleyta rjómann af ein-
hverju,“ sagði Jón.
Heilbrigðisráðherra sagði að ým-
islegt benti til þess í augnablikinu að
flokkspólitískar átakalínur væru að
færast yfir í velferðar- og heilbrigð-
ismál. Jón sagðist þó halda að þetta
væru tímabundnar hræringar vegna
þess að þegar grannt væru skoðaðir
almannahagsmunir og einkahags-
munir þá teldi hann að áfram muni
ríkja breið sátt um þann siðferðilega
grundvöll sem velferðar- og heil-
brigðiskerfið hvíldi á: Að þeir njóti
forgangs sem mesta þörf hafi fyrir
þjónustuna og að félagsleg staða
manns ráði því ekki hvort viðkom-
andi eigi kost á þjónustunni eða ekki.
Biðlistar verði tæki
til forgangsröðunar
Jón beindi næst athygli fundar-
gesta að biðlistum í heilbrigðiskerf-
inu og hvatti til þess að biðlistar yrðu
samræmdir og þeir þannig úr garði
gerðir að þeir gætu orðið tæki heil-
brigðisyfirvalda til forgangsröðun-
ar. Ráðherra sagði að þrátt fyrir að
heilbrigðisráðuneytið hefði sett fram
skýr markmið í þessum efnum hefði
enn lítið þokast.
Jón benti á að ef menn notuðu bið-
lista sem röksemdir fyrir einkavæð-
ingu, þá væri líka hægt að tefla að-
gerðafjölda á hverja 100 íbúa sem
rökum fyrir þeirri vönduðu og um-
fangsmiklu almennu opinberu þjón-
ustu sem veitt er.
„Einkarekstur er talsverður í
heilbrigðisþjónustunni og víða hafa
menn þróað prýðilegar lausnir undir
merkjum einkarekstrar og skila á
því sviði góðu verki. Enginn skyldi
þó skilja orð mín svo að ég vildi gera
einhverjar grundvallarbreytingar á
því kerfi, sem við höfum þróað hér á
Íslandi. Og ég get sagt það líka að ég
útiloka ekkert í þessum efnum, svo
lengi sem starfsemin byggist á þeim
siðferðilegu áherslum sem ég gerði
að umtalsefni hér á undan, og svo
lengi sem rétturinn til heilbrigðis-
þjónustu er almennur. Ég leggst
hins vegar gegn deildaskiptri vel-
ferðarþjónustu almennt og heil-
brigðisþjónustu sérstaklega,“ sagði
Jón Kristjánsson.
Biðlistar dýrir
heilbrigðiskerfinu
Aðalumræðuefni Karls Steinars
Guðnasonar, forstjóra Trygginga-
stofnunar ríkisins, sneri að biðlistum
í þjóðfélaginu og hvort einkavæðing
innan heilbrigðiskerfisins væri tál-
sýn eða töfralausn.
Karl Steinar sagði í ávarpi sínu að
margir teldu skort á fjármagni ráða
því að biðlistar mynduðust frekar en
skortur á rými og starfsfólki eins og
talið væri helsta rót biðlista á hinum
Norðurlöndunum.
Hann sagði starfsmenn Trygg-
ingastofnunar oft telja sig verða
vara við áhrif biðlista á verkefni sín
og á fjárhag stofnunarinnar. „Al-
mennt þýðir biðlisti að sjúklingar
bíða heima og nýta bráðabirgðaúr-
ræði á kostnað Tryggingastofnunar
og eigin kostnað. Þessi bráðabirgða-
úrræði felast í lyfjakostnaði og
kostnaði við verktakagreiðslur
lækna. Það hlýtur líka að vera um-
hugsunarefni hve margir sjúklingar
þjást við þessar aðstæður,“ sagði
Karl Steinar og benti á að ef það
væri bið eftir þjónustu í heilsugæslu
þá sýndi það sig að fólkinu væri
beint að kvöld- og helgarþjónustu
sérfræðilækna sem sinntu þá meira
og minna heimilislæknaþjónustu á
verktakataxta en Tryggingastofnun
greiddi þá þjónustu sem veitt væri
eftir venjulegan vinnutíma.
Karl Steinar sagði að biðlistarnir
væru sovéskt fyrirbrigði og finna
þyrfti leiðir án fordóma til úrbóta
fyrir fólkið í landinu. Hann bætti við
að hjá sjúkrahúsum væru biðlistar
sem kæmu niður á sjúku fólki sem
ella gæti verið úti í atvinnulífinu en
það væri augljóst að ef of seint væri
gripið inn í sjúkdóm kostaði með-
ferðin margfalt meira fé. Endurhæf-
ing yrði einnig erfiðari og kostnaðar-
samari og hann teldi áreiðanlegt að
þess væru dæmi að fólk hefði lent á
örorkubótum vegna þess að það
hefði ekki fengið tilhlýðilega með-
höndlun á eðlilegum tíma.
Sparnaður í dag getur jafngilt
auknum útgjöldum síðar
„Við getum ekki treyst því að
markaðurinn finni bestu lausn,
nema sá sem þiggur þjónustuna
meti saman gæði og verð, og að sá
sem býður fram þjónustuna vegi
saman kostnað og gæði. Báðir aðilar
þurfa að eygja hagnaðarvon af
ábatasömum viðskiptum. Þetta þýð-
ir þó ekki að einkaframtakið og
markaðskraftarnir eigi ekkert er-
indi inn í rekstur velferðarþjónustu
og almannatryggingar. Við eigum að
leita allra leiða til að bæta gæði al-
mannatrygginga og skoða allar leið-
ir til árangurs,“ sagði Karl Steinar.
Hann lagði áherslu á að aldrei
mætti missa sjónar á því markmiði
en markmiðið mætti hins vegar aldr-
ei verða að markaðsvæða. „Mark-
miðið verður að vera að tryggja há-
marksárangur fyrir viðráðanlegt
verð og hér er ekki nóg að líta til
skamms tíma. Verð og gæði þarf að
vega saman í víðara samhengi, því
við þekkjum það öll að sparnaður í
dag getur þýtt stórkostleg útgjöld í
framtíðinni. Á sama hátt geta út-
gjöld í dag þýtt sparnað í framtíð-
inni.“
Bolli Héðinsson, formaður trygg-
ingaráðs, talaði einnig um kosti og
galla einkavæðingar í sambandi við
biðlista. Hann sagði staðreyndina
vera þá að margt af því sem nú væri
gert innan sjúkrahúsa mætti allt
eins gera utan þeirra og öfugt. „En
hvað ræður því hvaða aðgerðir og
meðhöndlun sjúklinga fer fram? Er
þar horft til þess að aðgerðir séu
framkvæmdar þar sem þær eru
ódýrastar þannig að sem flestir fái
notið? – Eða eru helberar tilviljanir
látnar ráða? Aðeins þannig að leitað
sé ódýrustu leiða eru líkindi til að
biðlistar styttist, fleiri aðgerðir séu
gerðar, enda annað ekki forsvaran-
legt en að einskis sé látið ófreistað til
að fá sem mest fyrir þá takmörkuðu
fjármuni sem eru til ráðstöfunar,“
sagði Bolli.
Hann sagði að vegna tvískiptingar
á formi greiðslu frá ríkinu þá yrði
misbrestur á að sú regla væri í heiðri
höfð, að reynt væri að fá sem mest
fyrir peningana, óháð því hvar þjón-
ustan væri veitt eða hver veitti hana.
Bolli sagði að einföldustu og skjót-
ustu viðbrögð við þessu væru að
heimila Tryggingastofnun að semja
einnig við spítala um þau læknisverk
og aðgerðir sem Tryggingastofnun
er aðeins heimilt nú að semja um við
sérfræðilækna utan sjúkrahúsanna.
Heilbrigðisráðherra á ársfundi Tryggingastofnunar
Leggst gegn
einkatryggingum
í heilbrigðiskerfi
Morgunblaðið/Þorkell
Einkavæðing heilbrigðiskerfisins og biðlistar sjúkrahúsa voru helstu
umræðuefni á ársfundi Tryggingastofnunar ríkisins í gær.
Jón Kristjánsson heil-
brigðisráðherra sagði á
ársfundi Trygginga-
stofnunar í gær að ekki
kæmi til greina að láta
einstaklinga kaupa sér
svonefndar einkatrygg-
ingar, eins og hægt er í
ýmsum öðrum löndum,
sem standi síðan undir
hluta kostnaðar við að-
gerðir á einkaspítala
eða einkastofum. æri, í um-si mál og
ttra borg-
jónarmiði
mi, ef það
væri hlut-
uðu þjóð-
Þessum
sætisráð-
þau ein-
viðfelldin.
Það er m.ö.o. orðið óviðfelldið að
hafa áhyggjur af hernaðaraðgerð-
um í Afganistan og lífi óbreyttra
borgara þar.“
Ekki heilbrigðisráðuneytið
Steingrímur kom í ræðu sinni
einnig inn á efnahagsmálin og
sagði m.a. að „skattapakki ríkis-
stjórnarinnar,“ eins og hann orðaði
það væri í samræmi við það að við
völd sæti hægri stjórn. „Skatta-
pakki ríkisstjórnarinnar er eins og
við mátti búast í ljósi þess að við
völd situr hægri stjórn og leggur
þ.a.l. áherslu á að lækka skatta á
hátekjufólki, eignamönnum og
gróðafyrirtækjum. Hin almennu
skattleysismörk, sem hvergi nærri
hafa fylgt þróun verðlags og þaðan
af síður launa undanfarin ár og
ekki á að hrófla við samkvæmt
skattapakkanum, liggja hins vegar
svo neðarlega að meira að segja
elli- og örorkulífeyrisþegar á há-
marksbótum borga umtalsverðan
skatt.“
Steingrímur kom einnig inn á
byggðamál og sagði að staðreyndin
væri sú að stjórnarstefnan undan-
farin ár hefði með sinni „einkavæð-
ingu og stórskertri samfélagsþjón-
ustu“ leikið landsbyggðina mjög
illa. „Hagstjórnarmistök og gríð-
arleg þensla hér á suðvesturhorn-
inu á einnig sinn þátt í því hversu
þungur fólksstraumurinn af lands-
byggðinni hefur verið undanfarin
ár. Það er fjölbreytni sem er lyk-
ilorðið, fjölbreytni í sömu víðtæku
merkingu og við notum hér á fund-
inum.“ Síðar sagði Steingrímur að
áform ríkisstjórnarinnar um „eitt
stykki álver“ gætu aldrei orðið inn-
legg til lausnar í hinum almenna
atvinnu- og byggðavanda.
Því næst fjallaði Steingrímur um
tillögur „hins svokallaða meirihluta
endurskoðunarnefndar sjávarút-
vegsráðherra“, eins og hann komst
að orði. „Það er öllum ljóst að því
fer fjarri að um þær niðurstöður
geti skapast nokkur sátt og í reynd
þýða þær ef ríkisstjórnin ætlar að
keyra þær í gegn að menn eru aft-
ur á byrjunarreit ef ekki verr
staddir. Stjórnarandstaðan hefur
nú sameinast um tillögu, eins kon-
ar lokatilraun til að taka stjórn-
arflokkana á orðinu sem lofuðu
sáttagjörð um þessi mál fyrir síð-
ustu kosningar. Þeir hafa síðan
þvælt málinu áfram og virðast nú
vera að safna í sig kjarki til að lög-
festa til frambúðar óbreytt og jafn-
vel verra en óbreytt kerfi í skjóli
málamyndagjaldtöku.“
Gangi bjartsýnir til verka
Undir lok ræðu sinnar sagði
Steingrímur að Vinstrihreyfingin –
grænt framboð bæri fram skýran
valkost við stefnu núverandi rík-
isstjórnar. „Ég hef stundum hugs-
að um það einmitt undanfarnar
vikur hvernig staðan væri í um-
fjöllun um t.d. atburði á sviði utan-
ríkismála, skattamála, umhverfis-
mála o.s.frv. ef Vinstrihreyfingin –
grænt framboð væri ekki til staðar
nú í íslenskum stjórnmálum.“ Síð-
ar sagði hann: „Og ég segi fyrir
sjálfan mig og ég veit að ég tala
þar fyrir munn margra og ekki
bara okkar sem hér erum saman
komin heldur þúsunda og tugþús-
unda úti í þjóðfélaginu, guði sé lof
fyrir það, að Vinstrihreyfingin –
grænt framboð er þó til og tryggir
þá breidd í umfjöllun um mál sem
raun ber vitni.“
ræns framboðs haldinn um helgina
reyting-
málanna
Morgunblaðið/Kristinn
ihreyfingarinnar – græns framboðs.
r fram-
lífi og
nýjan
að stefnu
atvinnu-
á móti
g þing-
vera á
ldi það
okkinn að
tvinnu-
var við
fyndist
rlandi
n ætti að
m flutning
i. Rás 2
töðin í
standa
álum.
Reykja-
hvað
og í
landsmálapólitíkinni að þar þyrfti
flokkurinn að setja upp alveg klár
stefnumið, sem hann stæði og félli
með, alveg burtséð frá því hvort
flokkurinn færi fram með R-
listanum eða sér. Málefnin ættu að
ráða. Þá væri ekki hægt að ganga
til liðs við þann R-lista sem nú væri
starfandi í Reykjavíkurborg. Það
yrði að breyta samsetningu hans.
Sá sem væri með þessa nefnd í dag
yrði með aðra á morgun og svo öf-
ugt.
Sigurgeir Jónsson, Reykjanesi,
sagði að VG væri eini flokkurinn
sem væri vinstriflokkur í dag. Það
væri enginn annar kostur fyrir
vinstrimenn. Hann gerði síðan
byggðamálin að umtalsefni og
sagði að landsbyggðin virtist
stundum vilja gleyma sjálfri sér. Ef
fyrningarleið væri farin í sjávar-
útvegi væri hann þeirrar skoðunar
að allar aflaheimildirnar myndu
enda sitt hvorum megin við Sel-
tjarnarnesið. Þar væri stærsti og
verðmætasti fiskurinn og fjármagn
til að komast yfir aflaheimildirnar.
Björk Vilhelmsdóttir, Reykjavík,
sagði að flokkurinn yrði að vera
trúverðugur og öflugur málsvari í
velferðarmálum. Það væru gríð-
arlegar andstæður í efnahags-
legum aðstæðum fólks hér innan-
lands og milli þjóða og það þyrfti
að rétta þann halla af.
Birna Þórðardóttir, Reykjavík,
sagði að aðalstyrkur VG væri að
hægt væri að treysta því sem
flokkurinn segði og sagðist skoða
sveitarstjórnarkosningarnar fram-
undan í því ljósi og meta þá kosti
sem væru fyrir hendi hér í Reykja-
vík. Sér fyndist framsóknar- og
kratasængin ekkert aðlaðandi.
Hún gæti að minnsta kosti ekki séð
hana í augnablikinu sem vænlegan
kost.
iginlegt framboð
utan það
í hug að
m ég er
di ekki
ig ef
ð á prenti
eðveik
kki enn
tæðu eða
gja hon-
er ekki
meina
l alltaf að
m okkar
n svo
kert í hug
o að því
gum
er alltaf
eðveiki,
gjast með
að láta
eðveik,
ví mestu
mér, allt í
m bróður
sinn en má ég ekki skrifa um mig,
svona einlægt og blátt áfram og
spilin á borðið, er ég ekki systir
mín, enginn skrifar um mig nema
ég, að skrifa um einhvern er að
hugsa um hann, átta sig á mál-
unum, láta hlutina skýrast, ég er
alltaf að gæta þess að fara ekki í
maníu, eðlilegt, en ég passa það
rosalega vel, alveg rosalega, þetta
er banvænn sjúkdómur en mér
finnst ég samt hugsa of mikið um
þetta...“
Síðar sagði hún.: „Kannski
fæddist ég svona og það er dásam-
legt að því leyti að það hefur kennt
mér hvers konar baráttuvilji býr í
mér, hvað ég á góða að, það kennir
mér á heilbrigða partinn í mér,
það kennir mér um það sem er
heilbrigt í mér því það er þessi
heilbrigði partur sem ég stóla á og
gaman er að kynnast honum, hann
er uppáfinningasamur, varkár,
djarfur, óþekkur, fyndinn, trúað-
ur...“
mig nema ég