Morgunblaðið - 30.10.2001, Blaðsíða 12

FRÉTTIR
12 ÞRIÐJUDAGUR 30. OKTÓBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
„ÞINGIÐ var að mínu mati afar
vinnusamt og afkastamikið, 26 mál
tekin til meðferðar, þau allflest
rædd ítarlega og afgreidd með því
að samþykkja, leggja til breytingar
eða senda þau í nánari umræðu
fram að næsta kirkjuþingi,“ sagði
Karl Sigurbjörnsson biskup um
kirkjuþingið sem nú er afstaðið.
Hann segir þetta síðasta þing kjör-
tímabilsins en næsta vor verða
kjörnir fulltrúar til nýs kirkjuþings
til fjögurra ára.
Kirkjuþing taldi ekki tímabært að
breyta því fyrirkomulagi sem nú
gildir um skipan sóknarpresta en
dóms- og kirkjumálaráðherra
kynnti kirkjuþingi lagafrumvarp
sem gerir ráð fyrir þeirri breytingu
að biskup skipi sóknarpresta sem
og aðra presta. Til þessa hefur ráð-
herra skipað sóknarpresta að feng-
inni tillögu biskups í kjölfar nið-
urstöðu valnefndar. Leggja ber
lagafrumvörp er snerta kirkjulög
fyrir kirkjuþing til umsagnar og
varð niðurstaða kirkjuþings þessi
að undangengnum nokkrum um-
ræðum. „Ég gat ekki séð að þessi
breyting myndi neinu breyta um
stöðu sóknarpresta eins og ráð-
herra benti líka á þegar frumvarpið
var kynnt.
En ég hygg að það sem ráði ferð-
inni við þessa niðurstöðu sé sá ótti
margra sóknarpresta að breytingin
vegi að grundvallarstöðu þeirra og
réttindum. Einnig vöruðu einstaka
prestar við því að þetta hefði í för
með sér aukið biskupsvald. Þess
ber þó að minnast að skipunarvald í
kirkjunni er alltaf háð ákveðnum
leikreglum, valreglum sem kirkjan
sjálf hefur sett. Enginn kirkjumála-
ráðherra hefur um langan aldur
beitt því formlega valdi sem hann
hefur við skipan presta heldur alltaf
virt niðurstöðu hins kirkjulega vals
og það er vel,“ segir biskup. „Vald í
þessu sambandi er spurning um
virðingu fyrir leikreglum. Þyngst
hefur vegið ótti sóknarpresta varð-
andi réttarstöðu sína. Þeim hefur
ekki fundist rök ráðherra nógu
sannfærandi í þeim efnum.“
Nefnd skoði reglur
um val á prestum
Þá var samþykkt tillaga um að
skipuð verði nefnd til að fjalla um
reglur um val á prestum. Á nefndin
að leggja mat á hvernig valreglur
hafa reynst allt frá árinu 1987 þeg-
ar prestkosningar voru lagðar nið-
ur. Eftir það réðu kjörmenn sókn-
anna, það er aðalmenn og varamenn
í sóknarnefndum, vali sóknarpresta
en síðustu tvö árin hefur val sókn-
arpresta verið í höndum valnefndar
sem í sitja fulltrúar sóknarnefndar,
prófastur og vígslubiskup. Er
nefndinni ætlað að skila tillögum á
næsta kirkjuþingi.
Ekki var talið tímabært að steypa
saman prófastsdæmunum tveimur á
Vestfjörðum, m.a. vegna þess að
Barðstrendingar eru því ekki með-
mæltir vegna samgönguerfiðleika
milli þessara landshluta. Sameining
bíður því betri tíma og vega. Hins-
vegar var samþykkt að prófasts-
dæmin tvö á Austfjörðum verði
felld undir umdæmi vígslubiskups-
ins á Hólum.
Einnig samþykkti kirkjuþing
frumvarp sem dóms- og kirkjumála-
ráðherra kynnti um breytingar á
lögum um kirkjugarða, greftrun og
líkbrennslu. Er þar m.a. heimilað að
ösku látinna megi dreifa á landi og
sjó að settum nánari reglum en þar
er ekki gert sérstaklega ráð fyrir
þátttöku presta. Biskup segir hafa
þótt eðlilegt að opna fyrir þessa leið
með ákveðnum skilyrðum en segir
meginatriði að farið sé með virðingu
með líkamsleifar hinna látnu. Að-
spurður kveðst hann sjálfur á því að
best fari á því að duftker séu greftr-
uð í kirkjugörðum með „gamla lag-
inu“.
Mikil vinna í setningu
nýrra starfsreglna
Kirkjuþingsfulltrúar sem nú
ljúka kjörtímabili sínu voru kjörnir í
fyrsta sinn í kjölfar setningu nýrra
laga um starfshætti kirkjunnar sem
tóku gildi í ársbyrjun 1998. Biskup
segir störf þingsins þessi ár hafa
einkennst af verkefnum sem þau
lög sköpuðu kirkjuþingi, þ.e. að
setja starfsreglur um ýmsa þætti
kirkjustarfsins.
„Þessi lög skilgreindu þjóðkirkj-
una sem sjálfstætt trúfélag og
kirkjuþing sem æðsta vald hennar.
Alþingi fól kirkjuþingi með þessum
nýju lögum að setja starfsreglur um
flesta þætti er varða störf kirkj-
unnar og áður voru á valdi Alþingis.
Mjög mikil vinna hefur verið fólgin í
þessu fyrir kirkjuþing og að laga
þjóðkirkjuna að þessari nýju stöðu.
Að mínu mati hefur kirkjuþing unn-
ið hreint þrekvirki þessi ár og það
kom fram í lokaræðu forseta kirkju-
þings, Jóns Helgasonar, að starfs-
reglurnar sem settar hafa verið á
síðustu þingum hafa reynst það vel
að lítið hefur þurft að lagfæra þær.“
Karl Sigurbjörnsson segir að
kirkjuþing verði hins vegar alls ekki
verkefnalaust þótt setningu þessara
reglna sé að mestu lokið, framund-
an sé stefnumörkun í mörgum mál-
um.
„Kirkjuþing hefur markað þjóð-
kirkjunni stefnu í jafnréttismálum,
vímuvarnamálum og varðandi fram-
tíðarskipan prestakalla og prófasts-
dæma og framundan er að marka
kirkjunni starfsmannastefnu,“ segir
biskup en tillögur þess efnis voru
lagðar fram á þinginu en ekki náðist
samstaða um afgreiðslu þeirra. Seg-
ir biskup málið því verða tekið upp
á næsta þingi. „Markmiðið er að
þjóðkirkjan hafi á að skipa hæfu
starfsfólki og það er sjálfsagt að
setja slíka stefnu á blað til að opna
um hana umræðu og að starfsfólk
kirkjunnar geti haft áhrif. Þjóð-
kirkjan er margþætt og flókinn
veruleiki, og erfitt að skilgreina
hana í fáum setningum.
Hún er andlegt samfélag, stofn-
un, fjöldahreyfing, embætti og emb-
ættismenn og hún er menning,
hefðir, iðkun og siður. Innan hennar
eru sóknir með mikinn rekstur, fjöl-
þætta starfsemi og marga starfs-
menn og aðrar örsmáar með enga
starfsmenn og allt þar á milli. Síðan
tilheyra kirkjunni ýmsar sjálfstæð-
ar stofnanir eins og Fjölskylduþjón-
usta kirkjunnar, Hjálparstarfið,
Tónskólinn og Skálholtsútgáfan.“
Endurskoðun laganna
ekki tímabær
Meðal þess sem samþykkt var á
kirkjuþingi var að fela kirkjuþingi
undirbúning að könnun á breytingu
á lögunum frá 1998. „Ég tel ekki
tímabært að hefja þessa endurskoð-
un, lögin eru ekki nema fjögurra
ára og við höfum verið önnum kafin
við að setja starfsreglur innan
ramma þeirra. Lögin hafa að mestu
gefist vel þrátt fyrir agnúa og við
höfum vel vitað að á sumum sviðum
var um málamiðlanir að ræða sem
allir voru ekki sáttir við en sættust
þó á að láta standa.
Mér finnst svo mikið í húfi um
þessar mundir að orka okkar á vett-
vangi kirkjunnar beinist að öðrum
þáttum, eflingu boðunar og trúar-
lífs. Kirkjan á að nýta þau sókn-
arfæri sem hún hefur til að sækja
fram með fagnaðarerindið.
Við megum ekki festa okkur í
togstreitu um lagagreinar. Við er-
um kölluð til að bera vitni um fagn-
aðarerindi Jesú Krists.
Líf kirkjunnar í íslensku sam-
félagi er þróttmikið. Þjónusta sókna
og safnaða, presta og leikmanna, er
öflug og þarf að aukast og eflast
enn og ná til enn fleiri. Ég tel ekki
að lagaumhverfið standi þjónustu
kirkjunnar sérstaklega fyrir þrifum,
það eru aðrir þættir sem mikilvæg-
ari eru,“ segir biskup að lokum.
Biskup Íslands segir nýafstaðið kirkjuþing hafa verið vinnusamt og afkastamikið
Morgunblaðið/Sverrir
Karl Sigurbjörnsson biskup flytur ræðu á nýafstöðnu kirkjuþingi.
Biskup Íslands segir að kosið verði til nýs
kirkjuþings næsta vor. Meðal þess sem
samþykkt var á síðasta kirkjuþingi
var að skipa nefnd til að fara yfir
reglur sem gilt hafa um val á prestum.
Skipunarvald í
kirkjunni alltaf
háð leikreglum
AUGLÝSING sem Helgi birti í
Morgunblaðinu á sunnudag sýnir
mynd af gömlum manni og má ráða
af henni að hann sé „á götunni“.
Spurt er hvað fólk vilji að lífeyris-
sjóðirnir geri fyrir það og síðan er
bent á að þúsundir gamalmenna séu
upp á aðra komnar með húsnæði.
Auglýsingin er sú fyrsta í auglýs-
ingaherferð sem auglýsingastofan
Hausverk hefur hannað fyrir
Helga.
Helgi sagði í samtali við Morg-
unblaðið að hann hefði viljað vekja
athygli fólks á því að 10% væru tek-
in af launum þess og fjármunirnir
settir í lífeyrissjóð. Mjög umdeilan-
legt væri hins vegar að sínu mati
hversu vel lífeyrissjóðirnir færu
með féð. Í stað þess að nota þá til
góðs fyrir borgarana – sem þrátt
fyrir allt ættu þessa fjármuni – væri
setið á þeim eða braskað með þá.
„Þetta eru okkar peningar. Laun-
þeginn borgar sjálfur 4% af sínum
launum í þessa sjóði og vinnuveit-
andinn 6% á móti. Mér finnst ekkert
óeðlilegt að við leiðum hugann að
því hvað er gert við þessa peninga,“
segir hann.
Lúra á peningunum í stað þess
að beita þeim í okkar þágu
Tildrög þess að Helgi fór að huga
að þessum málum voru þau að faðir
hans, sem er 83 ára gamall, veiktist
og þurfti skyndilega á aðstoð að
halda. Úrræðin voru hins vegar af
skornum skammti og þau sem þó
voru fyrir hendi vart
boðleg, að mati
Helga. Segist hann
hafa tekið að velta
fyrir sér í framhald-
inu í hvað lífeyrissjóð-
irnir væru eiginlega
að eyða peningunum.
„Þeir eru sagðir eiga
600 milljarða en af
hverju gera þeir ekk-
ert fyrir þessa pen-
inga? Geta þeir ekki
notað svo sem 10% af
því, sem þeir fá inn á
hverju ári, til að
byggja litlar íbúðir
fyrir okkur þegar við
erum orðin gömul?“
Helgi rifjaði upp það
þrekvirki sem unnið
var skömmu fyrir
miðja síðustu öld þegar
byggt var elliheimilið
Grund. Lífeyrissjóð-
irnir sjái ekki ástæðu
til að lyfta viðlíka
grettistaki, jafnvel þó
að þeir hafi mun meiri
fjármuni milli hand-
anna en þeir sem þar
áttu hlut að máli.
Sagði Helgi að hann
fýsti að vita hversu há-
ar þær fjárhæðir væru
í raun og veru sem líf-
eyrissjóðirnir nýttu til
að borga fólki lífeyri
eða byggja gömlu fólki húsaskjól.
„Þeir eru sagðir eiga 600 millj-
arða en virðast ekkert vita hvað þeir
eiga að gera við peningana,“ segir
hann. „Og nú vilja þeir nota þá til að
byggja álver: kannski ætla þeir
bara að steypa okkur í ál þegar við
verðum 67 ára?“
Helgi sagði að vissulega hefði líf-
eyrissjóðskerfið ekki komið til sög-
unnar fyrr en eftir að faðir hans
komst á miðjan aldur – og á hann
því litla sem enga inneign þar. „Fað-
ir minn var hins vegar einn þeirra
sem reru til fiskjar – hann er af
þeirri kynslóð sem kannski lyfti því
grettistaki sem gerir okkur í dag
kleift að hafa það jafngott og raun
ber vitni.“
Helgi sagði að gagnrýni sín
beindist ekki aðeins gegn stjórn-
endum lífeyrissjóðanna heldur
einnig gegn borgurunum sjálfum.
„Við erum búin að vera alveg sof-
andi finnst mér. Það getur að vísu
verið að þetta sé einhver vitleysa í
mér, en það hefur verið sögð önnur
eins vitleysa áður.“
Benti Helgi á að í ofanálag væri
nú að koma upp úr dúrnum að út-
koman hjá sjóðunum væri alls ekk-
ert til að hrópa húrra fyrir – ávöxt-
unin væri harla lítil. „Finnst þér það
ekki lélegt?“ spyr hann blaðamann
og fer mikinn. „Það hlýtur að vera
eitthvað að ef þessar ávöxtunartöl-
ur eru réttar,“ segir hann.
Spurður um tilkomu auglýsinga-
herferðarinnar sagði Helgi: „Jú,
þeir á auglýsingastofunni vildu
endilega að ég færi að auglýsa
súkkulaðihraunið sem ég framleiði.
En ég sagði við þá, að ég væri með
dálítið annað sem ég vildi vekja at-
hygli á. Og þeir tóku vel í hugmynd-
ina, áttuðu sig á því hvað ég var að
fara.“
Og veki auglýsingaherferðin at-
hygli þá er takmarkinu náð, segir
Helgi. Vildi hann engu spá um
hversu lengi herferðin myndi vara.
„Ég get alveg eytt nokkrum krón-
um í þetta. Ég sé ekkert eftir þeim
aurum, ef þetta verður kannski til
þess að hjálpa einhverjum sem er
illa settur,“ sagði hann.
Menn velti fyrir sér
hlutverki lífeyrissjóða
Í sunnudag birtist í Morgunblaðinu auglýsing frá Helga Vil-
hjálmssyni, eiganda sælgætisgerðarinnar Góu-Lindu. Auglýs-
ingin er hluti af heldur óvenjulegri auglýsingaherferð í fjölmiðl-
um, kannski eins konar hugvekja um lífeyrissjóði og
hlutverk þeirra. Davíð Logi Sigurðsson ræddi við Helga.
david@mbl.is
Helgi
Vilhjálmsson