Morgunblaðið - 30.10.2001, Blaðsíða 37

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 30. OKTÓBER 2001 37
Aðeins það besta
fyrir andlit þitt
Estée Lauder
andlitsmeðferðin miðar öll
að því að veita þér slökun
og dekra við þig - allt frá
vandvirkri hreinsun
húðarinnar að yndislega
róandi nuddinu.
Nútímaleg húðumhirða
okkar vinnur gegn
vandamálum sem stafa af
þurri húð eða feitri,
hrukkum, slælegri blóðrás,
þreytulegri húð og öðru
sem hrjáir húðina. Öll er
meðferðin umvafin ljúfri
munúð og slökun.
Veittu þér andlitsmeðferð
eins og þær gerast bestar og
sjáðu hvað svolítið dekur
gerir húðinni gott.
Það kostar aðeins kr. 2.000.
Hringdu og pantaðu tíma.
Síminn er 562 9020.
Austurstræti
sími 562 9020
Snyrtiklefi
Árvekni um
brjóstakrabbamein
Í SAMBANDI við
það sem hér fer á eft-
ir vil ég þakka Jónasi
Pálssyni, fornvini og
skólabróður, ágæta
grein hans í Mbl. 29.
sept. sl. Átti ég nokk-
urn þátt í að Jónas
setti þá grein saman.
Eftirfarandi orð mín
eru á engan hátt
,,svar“ við grein hans,
sem ég er þó ekki
sammála um allt, en
þau eru tengd henni á
sinn hátt. Báðir erum
við með hugann við
sögu og samtíð.
Þeir sem lifðu og störfuðu bróð-
urpartinn af 20. öld og standa nú
aldraðir á þröskuldi 21. aldar, ger-
ast því vanir að lifa ,,tímamóta-
viðburði“, atvik sem breyta ferli
mannkynssögunnar.
Atburðarásin sýnist þá svo hröð
að fólk áttar sig ekki á hvað er að
gerast. Því sést yfir um aðdrag-
andann. Það uggir ekki að sér fyrr
en á dynur. En eftir á skilja allir
allt!
Rifjum upp nokkur dæmi í tíma-
röð.
1. Fyrri heimsstyrjöld svonefnd
(1914–1918) virtist koma þorra
manna í Evrópu á óvart. Hafði þó
á ýmsu gengið í balkönskum út-
jöðrum álfunnar, reyndar stríðs-
ástand um árabil. En trúin á mátt
gróinna stórríkja og samheldni
ólíkra þjóða og þjóðaminnihluta
innan þeirra, trúin á miðevrópskan
fróðafrið Habsborgara, var lífseig
og útbreidd um lönd og álfur. En
friðurinn milli Serbíu og Vínar-
veldisins var ekki tryggari en það,
að banaskot úr skammbyssu eins
serbnesks æðikolls í höfuð aust-
urríska ríkisarfans, reið bagga-
muninn.
2. Varla nokkur
maður varð til þess,
svo að eftir væri tek-
ið, að vara við heims-
kreppunni miklu um
og eftir 1930, þegar
tímabil offramleiðslu
og neyslugræðgi hafði
runnið sitt skeið á
enda.
3. Fáa óraði fyrir
valdatöku nasista í
Þýskalandi fyrr en á
skall skilningslausum
Evrópubúum og menn
áttuðu sig á stjórn-
málaóreiðu Weimar-
lýðveldisins og vanþroskaðri lýð-
ræðishugsun Þjóðverja. Þetta sáu
allir og skildu eftir á, meira að
segja Þjóðverjar sjálfir.
4. Heimsstyrjöldin síðari (1939–
1945) kom e.t.v. ekki öllum á óvart.
En margt sem hana snerti sætti
tíðindum, grimmdin, tortímingin.
Þegar líða tók á fjórða áratuginn
gerðu margir sér ljóst að Evrópa
,,millistríðsáranna“ (sem nú má
kalla) var eins og púðurtunna
vegna ósættis og stjórnmála-
heimsku stórþjóðanna á megin-
landi álfunnar, Frakka, Þjóðverja,
Ítala og Spánverja. Nýfrjáls ríki
Mið-Evrópu (eftir 1918) skulfu á
beinunum um sjálfstæði sitt og
fullveldi. Norðurlönd ímynduðu
sér að þau væru ,,norðan við
stríð“, trúðu á hlutleysið og fjöl-
hyggju lýðræðis síns. En öngum
vörnum varð við komið. Hin
kristna Evrópa kveikti ófriðarbál,
sem skjótlega breiddist út um all-
an heim.
5. Heimsveldi Sovétríkjanna
hrundi fyrr en við varð litið 1991.
Það var meira en nokkur hafði séð
fyrir nema ef vera skyldi Nost-
radamus, meistari langspádóm-
anna, fyrir 500 árum! Þar með guf-
aði upp heimur kaldastríðsáranna
eins og ekkert væri.
Glæpur gegn
mannkyni
Á fögrum haustdegi á fyrsta ári
21. aldar, réðust öfgafullir, arab-
ískir hryðjuverkamenn, sem gerðir
voru út á vegum einstaklingsfram-
taks að sagt er, á skotmörk í New
York og Washington, rústuðu
hæstu skýjakljúfa, ollu stórspjöll-
um á stjórnarráðsbyggingum og
deyddu 7000 manns. Enginn vissi
neitt fyrir fram um þessi ósköp
þrátt fyrir öflugar njósnir CIA og
FBI og varúðarráðstafanir gegn
flugránum. Eftir á fóru njósna-
deildir og lögregluyfirvöld í
Bandaríkjunum að tína saman
upplýsingabrot sem leyndust í
skrifborðsskúffum þeirra – og þá
lá allt ljóst fyrir.
Þessi stutta blaðagrein eftir
aldraðan Íslending, sem lifað hefur
hvern tímamótaviðburðinn á fætur
öðrum ungann úr 20. öldinni, er
tilraun til þess að minna sögug-
leyminn daginn í dag á, að voveif-
legir stóratburðir eru engin ný-
lunda í minni núlifandi manna.
Liðnar kynslóðir hafa séð það
svartara.
Það eitt er eftir að biðja ráða-
menn þjóðarinnar að bregðast við
atburðum líðandi stundar af var-
færni. Íslendingar hafa vitaskuld
engar samningsbundnar né sið-
ferðilegar skyldur um þátttöku í
styrjöldum, auk þess sem herlaus
þjóð er ófær til þess af augljósum
ástæðum. Mikil oftúlkun má það
vera að líta á hermdarverkin í
New York og Washington sem
árás á Natóríki í heild, þ. á m. Ís-
land. Varnarsamningur Íslands og
Bandaríkjanna leiðir heldur ekki
til slíkrar lögskýringar. Varfærni
krefst þess að hann sé skýrður
þröngt. Varfærin afstaða Íslend-
inga í þessum efnum er hins vegar
engin hlutleysisyfirlýsing. Íslensk
stjórnvöld eru síður en svo hvött
til þess að taka hlutlausa afstöðu
til hermdarverkanna. Þau eru for-
dæmingarverð og verða ekki rétt-
lætt. Þau eru ,,glæpur gegn mann-
kyni“ og eiga að sæta málsmeðferð
í samræmi við það. Hvetja ber til
alþjóðlegrar samstöðu um að upp-
ræta hryðjuverkastarfsemi þar
sem hún hefur getað þrifist. Og
þar koma mörg lönd til greina um
allan heim. Íslendingar þurfa ekki
að fyrirverða sig fyrir varfærn-
isstefnu í málum af þessu tagi.
Varfærni í alþjóðamálum styðst
við gróna íslenska hefð, góð og
gild stjórnmálaviðhorf friðelskandi
smáþjóðar sem þekkir takmörk
sín. Pólitísk takmörk Íslendinga
felast í því að þeir hafa nóg með
sjálfa sig. Þeir hafa lítil sem engin
áhrif á gang hinna meiri háttar
heimsmála.
Upprifjun óvæntra viðburða
og sögulegra tímamóta á 20. öld
Ingvar Gíslason
Sagnfræði
Voveiflegir stóratburðir
eru engin nýlunda í
minni núlifandi manna,
segir Ingvar Gíslason.
Liðnar kynslóðir hafi
séð það svartara.
Höfundur er fyrrv. alþm. og
ráðherra.
FJÖLMIÐLAR
greina frá því að
menntamálaráðherra
hafi lagt til á landsfundi
Sjálfstæðisflokksins að
Ríkisútvarpið fari á
fjárlög og afnotagjöldin
verði afnumin. Ég styð
þessa tillögu. Það er
greinilegt að þær út-
breiddu, víðsýnu reglur
sem afnotagjaldainn-
heimta opinberra fjöl-
miðla byggist á í öðrum
löndum Vestur-Evr-
ópu, m.a. til tryggingar
sjálfstæði þeirra frá
ríkisvaldinu, eiga ekki
við hér á landi. Þetta
virðist að fullu reynt. Það hefur held-
ur ekki tekist hér, eins og víðast ann-
ars staðar, að fá tryggingu fyrir því
að afnotagjöld Ríkisútvarpsins
hækki til að mæta samningsbundn-
um launahækkunum og öðrum
hækkuðum tilkostnaði vegna al-
mennrar verðlagsþróunar. Þvert á
móti er enn boðað í fjárlagafrum-
varpi 2002 að afnotagjöld verði
óbreytt og að það eigi enn frekar að
skera niður í rekstrinum.
Rétt er það, að afnotagjöld hækk-
uðu um 7% um síðustu áramót. Það
var sannarlega tími til kominn. Þetta
var rifjað upp við umræður í þingsöl-
um í síðustu viku, en það var bara
hálf sagan sögð. Afnotagjöldin höfðu
nánast ekkert hækkað frá 1993. Að-
eins um 5% í árslok 1998. Þessi lang-
vinni sveltikúr er náttúrlega á við
mörg hagræðingarátök undir hand-
leiðslu utanaðkomandi ráðgjafa. Það
var eftirtektarvert að sjá Morgun-
blaðið hafa það eftir forráðamönnum
Stöðvar 2 nýverið, að þar á bæ hefðu
áskriftargjöldin verið
hækkuð um 5-9% ,
svona til að fylgja
kostnaðarhækkunum,
og væri þetta sú árlega
hækkun sem jafnan
yrði á áskriftargjöldun-
um þar. Ábyrg verð-
lagsstefna hjá einkafyr-
irtækinu.
Nýlega birti Price-
Waterhouse Cooper
niðurstöðu úr skoðana-
könnun, sem sýnir að
yfirgnæfandi meirihluti
vill ekki að Ríkisút-
varpið hverfi úr eigu
þjóðarinnar. Á hinn
bóginn hefur staðið
slíkt þref um þessa stofnun og mál-
efni hennar verið látin reka á reið-
anum hjá stjórnvöldum landsins með
þvílíkum endemum, að maður spyr
sig hvort hún muni hreinlega gefa
upp öndina í ljúfsáru faðmlagi við
þjóðina. Menntamálaráðherrann hef-
ur lýst því, að hann hafi ítrekað reynt
að ná samstöðu innan ríkisstjórnar-
innar um nauðsynlegar breytingar á
rekstri Ríkisútvarpsins en ekki feng-
ið tilætlaðar undirtektir. Hann vill
hlutafélagsformið. Formaður Fram-
sóknarflokksins segir í fjölmiðlum,
að Ríkisútvarpið eigi að verða sjálfs-
eignarstofnun. Til hvers leiðir þessi
skoðanamunur? Verður nauðsynleg-
um ákvörðunum enn slegið á frest,
a.m.k. út þetta kjörtímabil?
Þrátt fyrir þessa óvissu ber að
hvetja til þess að fyrsta skrefið verði
stigið nú þegar á yfirstandandi þingi
og Ríkisútvarpið sett á fjárlög eins
og Þjóðleikhúsið og Sinfóníuhljóm-
sveitin. Um það virðist nokkuð breið
pólitísk samstaða. Þá yrðu hinar
rekstrarlegu forsendur Ríkisút-
varpsins væntanlega aðrar og trygg-
ari.
Mönnum virðist mjög í mun að
ræða hallarekstur hjá Ríkisútvarp-
inu, sem var 92 millj. króna í fyrra
eða 3,5% af rekstrargjöldum þess.
Hjá Sinfóníuhljómsveitinni var halli
af rekstri samkvæmt ársreikningi
146 milljónir eða 24,8% af rekstrar-
gjöldum. Og hjá Þjóðleikhúsinu var
92 millj. rekstrarhalli en með fram-
lagi byggingarnefndarinnar var tap-
ið lækkað í 52 milljónir eða 9,5 % af
rekstrarútgjöldum. Árviss taprekst-
ur Sinfóníuhljómsveitar og Þjóðleik-
húss er ekki á dagskrá vegna þess að
umræddar stofnanir eru á fjárlögum.
Hallinn hjá þeim sem verður til
vegna ófyrirséðra rekstrarútgjalda,
svo sem aukins launakostnaðar í kjöl-
far samninga, er þegjandi og hljóða-
laust gerður upp með aukaframlög-
um skv. fjárlögum. Það væru góð
býti. Ríkisútvarpið á fjárlög.
Ríkisútvarpið
á fjárlög
Þorsteinn
Þorsteinsson
Höfundur er forstöðumaður
markaðssviðs RÚV.
RÚV
Fyrsta skrefið verði
stigið nú þegar á
yfirstandandi þingi,
segir Þorsteinn
Þorsteinsson, og Rík-
isútvarpið sett á fjárlög
eins og Þjóðleikhúsið og
Sinfóníuhljómsveitin.
Það hlýtur því að vekja ugg í brjósti
manna að enn hefur ekki verið gert
neitt heildarskipulag fyrir svæðið,
enda virðast menn vera hræddir við
að ráðast í svo viðamikið verkefni.
Framtíðarsýn stúdenta
Því hefur lengi verið haldið fram
að ungt fólk hafi oft stórkostlega en
um leið óraunhæfa framtíðarsýn. Um
leið og Vaka telur að Háskóli Íslands,
sem er öflugasti rannsóknarháskóli
landsins, geti fært atvinnulífinu
margt gott teljum við jafnframt að
nauðsynlegt sé fyrir háskólann að fá
hugmyndir, starfsfólk og fjármagn á
móti. Það er auðvelt að sjá fyrir sér
að innan örfárra ára hafi risið á há-
skólasvæðinu blómleg byggð þar
sem einstaklingar lifa og hrærast í
skapandi umhverfi, ekki aðeins við
vinnu heldur einnig á heimili sínu í
háreystri íbúðarbyggð á svipuðum
slóðum. Til þess að þetta geti gerst er
mikilvægt að flugvöllurinn í Vatns-
mýri verði fluttur sem fyrst og að há-
skólinn fái óskertan rétt til uppbygg-
ingar á stórum hluta svæðisins.
Stúdentar við Háskóla Íslands
eiga að gera þá kröfu til skólans,
Reykjavíkurborgar og ríkisins, að
þetta tækifæri verði nýtt og að Vís-
indagarðarnir verði aðeins fyrsta
skrefið í gagngerri endurskipulagn-
ingu á háskólasvæðinu. Vaka hefur
ávallt verið leiðandi í þeirri umræðu
og mun halda því áfram um ókomna
framtíð.
Höfundur situr í háskólaráði fyrir
hönd Vöku.
Uppbygging
Vaka telur að Háskóli
Íslands sé öflugasti
rannsóknarháskóli
landsins, segir Baldvin
Þór Bergsson, og geti
fært atvinnulífinu
margt gott.