Morgunblaðið - 30.10.2001, Blaðsíða 26

ERLENT
26 ÞRIÐJUDAGUR 30. OKTÓBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
EFASEMDIR um hernaðaráætlanir
bandamanna í stríðinu í Afganistan
fara nú vaxandi og óþolinmæði gætir
vegna þess að árangurinn virðist ekki
jafnmikill og áður var talið og vís-
bendingar sagðar vera um að ráðleysi
ríki um framhaldið, nú þegar búið sé
að granda helstu skotmörkum. Einn
af þekktustu varnarmálasérfræðing-
um á Vesturlöndum, Francois
Heisbourg, sem stjórnar Alþjóðaher-
málastofnuninni í London, IISS, hef-
ur frá upphafi verið hlynntur því að
gripið væri til aðgerða í Afganistan.
The New York Times hefur eftir
Heisbourg að hann treysti sér ekki til
að úrskurða hvorir hafi nú frumkvæð-
ið, talibanar eða bandamenn.
„Menn eru að læra en gera það
með því að reka sig hastarlega á. Það
lítur út fyrir að þeir séu að sprengja,
sprengja og aftur sprengja einvörð-
ungu vegna þess að það kunna þeir,“
segir Heisbourg. Hann telur það hins
vegar ranga stefnu að gera ekki harð-
ar sprengjuárásir á stöðvar talibana
norðan við höfuðstaðinn Kabúl þar
sem þær eru andspænis herliði Norð-
urbandalagsins.
Í frétt The New York Times er rifj-
að upp að George W. Bush forseti hafi
ávallt gætt þess að lofa ekki auðveldu
stríði og vísbendingar séu um að það
reynist flóknara verkefni en búist var
við. En jafnframt segir blaðið að þótt
sumir gagnrýnendur Atlantshafs-
bandalagsins hafi talið útilokað að
sigra Serba með loftárásum einvörð-
ungu í Kosovo-stríðinu. Eftir 78 daga
hafi það samt tekist.
Manntjón og stríðsrekstur
í föstumánuði
Talsmaður Tony Blairs, forsætis-
ráðherra Bretlands, sagði um helgina
að ráðherrann væri sannfærður um
að almenningur skildi að aðgerðirnar
myndu taka sinn tíma og öruggt að
lokið yrði við þær, hvað sem á gengi.
Ekki mætti gleyma því hvað valdið
hefði viðbrögðum vesturveldanna,
hryðjuverkunum 11. september, og
tryggja yrði með öllum ráðum að slík-
ir atburðir endurtækju sig ekki.
Víða hafa tölur um mannfall í röð-
um óbreyttra borgara í Afganistan
valdið áhyggjum og frásagnir af neyð
flóttafólks hafa einnig ýtt undir kröf-
ur um hlé á árásunum. Vinstrisinninn
Tony Benn, sem var áratugum saman
þingmaður breska Verkamanna-
flokksins og um hríð ráðherra, gagn-
rýndi harðlega árásirnar í sjónvarps-
þætti á sunnudag. „Það sem við erum
að gera er siðlaust vegna þess að við
erum að drepa saklaust fólk sem kom
ekkert nálægt árásunum á World
Trade Center,“ sagði Benn.
Þrátt fyrir gagnrýnina segja ráða-
menn Bandaríkjamanna
og Breta að niðurstaðan
sé ljós og haldið verði fast
við fyrri áætlanir. Beitt
verði stöðugum loftárás-
um til að draga úr mætti
talibana. Sérsveitir muni gera skyndi-
áhlaup og reyna að handsama eða
drepa liðsmenn al-Qaeda og leiðtoga
talibana ef og þegar nægilega traust-
ar upplýsingar fáist um verustaði
þeirra. Talið er að andstæðingarnir
skipti oft um felustað.
Talibanar hafa nú að sögn Donalds
Rumsfelds, varnarmálaráðherra
Bandaríkjanna, flutt mikið af öflug-
ustu vopnum sínum, þar á meðal
skriðdreka, inn í íbúðarhverfi og ekki
síst skóla og moskur. Gerir þetta
bandamönnum erfitt um vik þar sem
hættan á að óbreyttir borgarar verði
fyrir tjóni er mun meiri.
Tölum um mannfallið ber ekki sam-
an, talibanar segja að þúsundir
manna hafi fallið en Bandaríkjamenn
segja að um miklar ýkjur sé að ræða.
Þar sem óháðir aðilar fá sjaldan fullan
aðgang að stöðunum er engin leið að
fá úr því skorið hve mikið manntjónið
er í reynd og af völdum hverra. Hins
vegar er ljóst að óbreyttir borgarar, í
sumum tilvikum konur og börn, hafa
fallið og áhrifin á almenningsálitið eru
mikil. Á það ekki síst við í löndum
múslíma þar sem fyrir var mikil to-
tryggni og margir voru reiðubúnir að
trúa fullyrðingum talibana og Osama
bin Ladens um að átökin væru liður í
nýju stríði kristinna gegn íslam.
Sjónvarpsmyndir frá Kabúl af lim-
lestum og látnum börnum valda ólgu
sem talibanar og stuðningsmenn
þeirra notfæra sér óspart í áróðurs-
stríðinu um almenningsálitið.
Heilagur föstumánuður múslíma,
ramadan, hefst um miðjan nóvember
og hafa leiðtogar margra músl-
ímalanda hvatt til þess að þá verði
gert hlé á árásunum til að styggja
ekki trúaða. En Rumsfeld og fleiri
benda á að múslímar berjist ekki síð-
ur innbyrðis í föstumánuðinum en á
öðrum árstímum og minnt er á að
Egyptar og Sýrlendingar réðust fyr-
irvaralaust á Ísrael í föstumánuðinum
1973. Ef gert verði hlé fái talibanar
ráðrúm til að treysta stöðu sína og
þar að auki geti hlé gefið röng skila-
boð um að vesturveldin séu hikandi
og smeyk við að ljúka verkefninu.
Bjartsýni í Pentagon
fyrstu dagana
Loftárásirnar hófust 7. október og
fljótlega lýstu bandarískir ráðamenn
því yfir að búið væri að þjarma svo að
talibönum að hervarnir þeirra væru
úr sögunni. Annað hefur komið í ljós
og talsmenn bandaríska varnarmála-
ráðuneytisins, Pentagon, lýsa undrun
sinni á seiglu fjandmann-
anna. Aðrir segja að
Bandaríkjamenn hafi
vanmetið andstæðinginn
og treyst um of á há-
tæknivopn. The Wash-
ington Post segir í leiðara á sunnudag
að árangurinn af árásunum hafi verið
misjafn. Tekist hafi að granda þjálf-
unarbúðum al-Qaeda-hryðjuverka-
samtakanna og sama sé að segja um
loftvarnabúnað talibana og annan
jarðfastan herbúnað þeirra, sérsveitir
hafi þegar lagt til atlögu og líklegt að
þær færi sig upp á skaftið á næstunni.
„En fram til þessa hafa ekki verið
unnir neinir stórsigrar: Osama bin
Laden og flestir af háttsettum liðsfor-
ingjum hans leika lausum hala, einnig
forystumenn talibana. Tilraunir sem
gerðar hafa verið til að fá herforingja
úr röðum talibana til að svíkjast und-
an merkjum hafa að mestu mistekist,
mikilvægur leiðtogi úr röðum Afgana
sem reyndi að fá þá til liðs við sig var
handsamaður og tekinn af lífi.“ Blaðið
segir að farnar séu að heyrast raddir
um að stríðsreksturinn gegn talibön-
um sé að lenda í feni og ekki sé hægt
að búast við að stuðningur við málstað
Bandaríkjamanna í múslímaríkjun-
um á svæðinu muni verða langvar-
andi. Vitnað er í öldungadeildarþing-
manninn Joseph Biden sem vari við
því að loftárásirnar hafi slæm áhrif í
múslímaheiminum og Bandaríkja-
menn eigi á hættu að fá á sig stimp-
ilinn „hátæknibullur“.
The Washington Post segist vona
að markmiðin náist fyrir veturinn en
ekki sé þó nein ástæða til að ala með
sér slíka bjartsýni. Blaðið segir að
þrátt fyrir allt megi Bandaríkjamenn
aldrei missa sjónar á því að grundvall-
arástæðan fyrir hernaðinum í Afgan-
istan sé sjálfsvörn, takmarkið sé að
brjóta á bak aftur bin Laden og talib-
ana.
„Þar til búið er að finna þessa leið-
toga og granda þeim og herjum
þeirra verða Bandaríkjamenn að
halda áfram að berjast gegn þeim,
með sprengjuárásum eða öðrum að-
ferðum sem taldar eru áhrifaríkar.
Réttur þeirra til að gera það hefur
verið staðfestur af Sameinuðu þjóð-
unum og er ekki háður almennings-
áliti í öðrum löndum eða viðvarandi
stuðningi „bandamanna“ í músl-
ímalöndum, bandamanna sem margir
ýttu undir íslamska ofstækisstefnu
löngu áður en sprengjuárásirnar í
Afganistan hófust,“ segir The Wash-
ington Post.
Óljós markmið
Markmiðið með hernaðinum virðist
ekki nægilega ljóst ef horft er til langs
tíma. Keppt er að því að handsama
bin Laden en annað takmark, að velta
talibönum úr sessi, er
ekki jafneinfalt. Þeir
njóta meiri stuðnings en
menn hafa gert ráð fyrir,
þúsundir sjálfboðaliða frá
Pakistan og nokkrum
arabalöndum berjast með þeim og
enn fleiri bíða eftir að komast til
landsins. Loks flækir tillitið til Pakist-
ana málið en þeir gegna lykilhlutverki
í aðgerðunum, m.a. vegna aðstöðunn-
ar fyrir herflugvélar bandamanna.
Stjórnvöld í Pakistan studdu talib-
ana sem flestir eru pastúnar eins og
helmingur allra Afgana. Margir past-
únar búa einnig í Pakistan og ákvörð-
unin um að styðja hernað banda-
manna var því erfið. En vonir
Pakistana um að fá stuðning eða að
minnsta kosti velviljað hlutleysi vest-
urveldanna í deilunum við Indverja
um Kasmír og loforð um efnahags-
legan stuðning riðu baggamuninn.
Innanlandsástand í Pakistan er
ótryggt, ríkisvaldið hefur löngum
stuðst við strangtrúaða múslíma og
klerkar úr röðum þeirra eru áhrifa-
miklir þótt kannanir sýni að meira en
helmingur landsmanna sé sammála
stefnu Pervez Musharrafs forseta.
Utanríkisráðherra stjórnar Norður-
bandalagsins, Abdullah Abdullah,
segir að Musharraf verði að koma í
veg fyrir að sjálfboðaliðar streymi yf-
ir landamærin og gangi til liðs við tal-
ibana. Forsetinn getur ekki stutt
báða í senn, Bandaríkjamenn og talib-
ana, segir Abdullah.
Bandaríkjamenn hafa hikað við að
veita Norðurbandalaginu fullan
stuðning til að taka borgina vegna
andstöðu Pakistana við bandalagið
sem styðst við minnihluta Afgana.
Einnig eru minningar um fyrri valda-
skeið Norðurbandalagsins, er liðs-
menn þess fóru hamförum gegn and-
stæðingum sínum eftir að hafa tekið
Kabúl, ekki uppörvandi.
Ótraustur liðsmaður
Norðurbandalagið á við ýmsan
vanda að stríða, þar á meðal innbyrðis
togstreitu sem sagt er að hefði gert út
af við það ef ekki hefðu komið breytt-
ar aðstæður eftir aðgerðir banda-
manna í kjölfar hryðjuverkanna í
september. Bandaríkjamenn hafa
reynt að koma til móts við Pakistana
með því að leggja til að hófsamir talib-
anar fái aðild að nýrri bráðabirgða-
stjórn allra þjóðarbrota og deiluaðila í
Afganistan.
En Rússar, sem styðja Norður-
bandalagið með vopnum, eru mót-
fallnir slíkum tilslökunum og stjórn-
endur Norðurbandalagsins gætu
þurft að gera upp við sig hvort þeir
hallist á sveif með Rússum eða
Bandaríkjamönnum, segir í Financial
Times. Sumir þeirra börðust af mikilli
hörku gegn Rússum er
þeir hersátu landið.
Reynsla Afgana af hern-
aði Rússa í tíð Sovétríkj-
anna á níunda áratugnum
veldur því að það er ekki
líklegt til vinsælda í landinu að þiggja
aðstoð frá Rússum.
Sir Michael Boyce, forseti breska
herráðsins, varaði Breta við fyrir
helgi en rætt hefur verið um að Bret-
ar sendu hundruð hermanna til að
taka þátt í landhernaði ef til hans
komi með Bandaríkjamönnum.
„Þetta eru erfiðustu hernaðaraðgerð-
ir sem Bretar hafa tekist á hendur
síðan í Kóreustríðinu,“ sagði hann.
„Ef til vill ekki þær hættulegustu
vegna þess að núna stöndum við ekki
frammi fyrir óvini á borð við íraska
herinn en markmiðin eru þau erfið-
ustu sem við höfum nokkurn tíma sett
okkur.“
AP
Hermenn úr röðum liðsmanna Norðurbandalagsins skjóta úr sovésk-smíðaðri sprengjuvörpu í gær í grennd við
þorpið Al-Khanum í Takhar-héraði sem er norðarlega í landinu.
Ráðleysi og
skortur á
stefnumörkun
um framtíðina
Vaxandi gagnrýni á
hernaðinn í Afganistan
Óttast stimp-
ilinn „há-
tæknibullur“
Tillitið til hags-
muna Pakist-
anstjórnar
SLOBODAN Milosevic, fyrrverandi
forseta Júgóslavíu, voru í gær birtar
nýjar ákærur fyrir stríðsglæpadóm-
stóli Sameinuðu þjóðanna. Milosevic
neitaði sem fyrr að tjá sig um ákæru-
atriðin og lýsti því yfir að hann við-
urkenndi ekki
lögsögu dóm-
stólsins.
Ákærurnar
sem birtar voru í
gær eru fyrir
stríðsglæpi og
glæpi gegn mann-
úð í Kosovo á ár-
unum 1998-99, og
fyrir fjöldamorð í
Króatíu á árunum
1991-95. Þá staðfestu embættismenn
stríðsglæpadómstólsins í gær að í
næstu viku yrðu Milosevic birtar
ákærur fyrir þjóðarmorð í Bosníu,
en það er alvarlegasti glæpurinn
sem dómstólinn hefur vald til að sak-
sækja fyrir.
Réttarhöldin yfir Milosevic eiga
að hefjast í byrjun næsta árs.
Alþjóðadómstóll úrskurði um
lögsögu stríðsglæpadómstóls
Þrír óháðir lögmenn, sem skipaðir
voru af stríðsglæpadómstóli Samein-
uðu þjóðanna, lýstu því yfir í gær að
rétt væri að alþjóðadómstóll SÞ tæki
afstöðu til þess hvort stríðsglæpa-
dómstóllinn hefði lögsögu til að rétta
yfir Slobodan Milosevic.
Lögmennirnir voru skipaðir til að
tryggja að Milosevic fengi sann-
gjarna málsmeðferð, eftir að hann
neitaði að tilnefna verjendur. Í yf-
irlýsingu sinni í gær tóku þeir að
nokkru leyti undir gagnrýni forset-
ans fyrrverandi og sögðu að draga
mætti hlutleysi stríðsglæpadóm-
stólsins í efa. Kváðu þeir jafnframt
óvíst að dómstóllinn hefði vald til að
sækja þjóðarleiðtoga til saka.
Milosevic
birtar nýjar
ákærur
Haag. AFP.
Slobodan
Milosevic
RÚSSNESKIR embættismenn
sögðu í gær að tekist hefði að fjar-
lægja þrjár stýriflaugar og 45 lík úr
flaki kjarnorkukafbátsins Kúrsk síð-
an rannsókn var hafin á því fyrir
viku.
Kúrsk sökk í Barentshafi í ágúst í
fyrra, en flak bátsins liggur nú í
flotkví í bænum Rosljakovo, nærri
Murmansk. Öll áhöfnin, 118 manns,
fórst með kafbátnum. Alls hafa 57 lík
verið fjarlægð úr flakinu, en þar af
náðu kafarar 12 líkum úr kafbátnum
þar sem hann lá á hafsbotni í nóv-
ember í fyrra. Líkin voru flest í klef-
um aftarlega í bátnum.
Ljóst þykir að Kúrsk hafi sokkið í
kjölfar tveggja öflugra sprenginga,
en kafbáturinn var við heræfingar er
slysið varð. Rannsóknarmenn reyna
nú að komast að því hvað olli spreng-
ingunum, en getgátur hafa meðal
annars verið uppi um að kafbáturinn
hafi rekist á gamalt tundurskeyti eða
erlendan kafbát, eða að eitt af tund-
urskeytum bátsins hafi verið gallað.
22 stýriflaugar um borð
Um borð í Kúrsk voru 22 stýri-
flaugar af gerðinni Granit og það
mun vera vandasamt verk að fjar-
lægja þær úr kafbátnum.
Fyrstu tvær stýriflaugarnar voru
fjarlægðar með sérstökum krönum í
fyrrinótt, en sú þriðja var tekin í
gærmorgun. Embættismenn sögðu
að óvíst væri hvenær verkinu lyki,
enda væri sérlega ströngum varúð-
arráðstöfunum fylgt.
Kafbáturinn Kúrsk
Þrjár
stýriflaug-
ar fjar-
lægðar
Murmansk. AFP, AP.
♦ ♦ ♦