Morgunblaðið - 04.11.2001, Blaðsíða 10

10 SUNNUDAGUR 4. NÓVEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Morgunblaðið/Kristinn
ÍGREINARGERÐ, sem Val-húsaskóli lagði fram í Héraðs-dómi Reykjavíkur, er farið fram
á að máli Höllu verði vísað frá dómi í
heild eða hluta, en til vara að skólinn
verði sýknaður.
Í greinargerðinni kemur fram að
við upphaf skólagöngu Höllu í Val-
húsaskóla var útbúin einstaklings-
áætlun fyrir hana sem miðaðist við
fötlun hennar og ráðnir voru tveir
sérkennarar. Á ýmsu hafi gengið með
kennsluna. Halla hafi engin samskipti
átt við aðra nemendur, þeir hafi verið
hræddir við hana og hún átt það til að
sýna af sér ofbeldisfulla hegðan.
Í greinargerðinni kemur fram að
Höllu var vísað úr skóla 1. febrúar á
síðasta ári, en menntamálaráðuneytið
felldi þá ákvörðun úr gildi í sept-
ember það ár. Þá var Halla aftur tek-
in inn í skólann. Í októberbyrjun
sagði umsjónarmaður Höllu upp
störfum og taldi skólinn sig því ekki
geta haft hana áfram. Auglýsing eftir
sérkennurum bar ekki árangur og
skólastjóri og skólanefnd tilkynntu í
lok október að ekki væri hægt að taka
við Höllu Ómarsdóttur þar sem eng-
inn kennari fengist til þess að sinna
hennar þörfum. Jafnframt var skorað
á foreldra að samþykkja sér-
kennsluúrræði fyrir hana. Einnig
voru ítrekuð tilmæli þess efnis að
Halla yrði send í greiningu hjá Grein-
ingarstöð ríkisins.
Stefnendur leita lögfræðiálits
Valhúsaskóli byggir kröfu um frá-
vísun málsins á því að kröfugerð og
málatilbúnaður stefnenda fullnægi
ekki þeirri grundvallarreglu íslensks
réttarfars að þau hafi lögvarða hags-
muni af því að fá dóm um kröfur sín-
ar. Í raun séu stefnendur að leita álits
dómsins á lagalegu atriði. Búið sé að
finna stefnanda Höllu annað skóla-
úrræði, í sérdeild Réttarholtsskóla,
og standi Seltjarnarneskaupstaður
straum af þeim kostnaði.
Frávísun er einnig byggð á því að í
málið sé hlaðið gögnum sem á engan
hátt tengist þeim ágreiningi er málið
fjalli um og skorti þannig verulega á,
að lýsing á málsatvikum og máls-
ástæðum sé gagnorð og svo skýr eins
og vera ber, samkvæmt lögum um
meðferð einkamála.
Málatilbúnaðurinn samrýmist auk
þess ekki meginreglunni í lögum um
meðferð einkamála um munnlegan
málflutning, heldur teljist skriflegur
málflutningur.
Valhúsaskóli bendir á að neitun á
skólavist hafi ekki byggst á ákvörðun
skólastjóra, heldur hafi skólanum
verið ómögulegt að sinna kennslu-
skyldu þar sem sérkennari fékkst
ekki til starfa.
Af hálfu skólans er einnig byggt á
því í málinu, að ekki sé hægt að sinna
menntunarþörf Höllu í almennum
grunnskóla. Hún teljist fatlaður ein-
staklingur í skilningi laga um málefni
fatlaðra og fari um rétt hennar sam-
kvæmt þeim lögum. Samkvæmt lög-
unum hafi forráðamenn fatlaðra ein-
staklinga aðgang að Greiningar- og
ráðgjafarstöð ríkisins með það í huga
að greina þarfir hinna fötluðu þannig
að hægt sé að veita þeim þá þjónustu
sem þeim henti best. Í máli þessu
liggi fyrir að foreldrar Höllu hafi ekki
sinnt ítrekuðum tilmælum skóla-
nefndar og barnaverndarnefndar um
að láta greina hana. Því liggi ekki fyr-
ir mat á þörfum hennar.
Valhúsaskóli bendir á að sam-
kvæmt lögum um málefni fatlaðra
skuli þeir eiga rétt á allri almennri
þjónustu sveitarfélaga, en reynist
þjónustuþörf hins fatlaða vera meiri
en svo að henni verði fullnægt innan
almennrar þjónustu skuli hinn fatlaði
fá þjónustu samkvæmt lögum um
málefni fatlaðra. Samkvæmt grunn-
skólalögum eigi fötluð börn rétt á
kennslu innan heimaskóla grunn-
skóla eins og frekast sé kostur. Þann-
ig hafi löggjafinn sett fram þá stefnu-
mörkun að freista skuli að veita
fötluðum einstaklingum kennslu í al-
mennum grunnskólum innan um aðra
ófatlaða nemendur. Í þessu máli liggi
hins vegar fyrir vitnisburðir og stað-
festingar kennara og sérfræðinga
þess efnis að ekki sé hægt að sinna
menntunarþörf Höllu innan almenna
grunnskólans og að hún þurfi á sér-
kennslu utan almenns grunnskóla að
halda.
Valhúsaskóli byggir því mál sitt á
að staðið hafi verið málefnalega að
þeirri ákvörðun að taka ekki við
Höllu í skólann. Sú ákvörðun hafi
fyrst og fremst verið tekin með þarfir
Höllu í huga en ekki þarfir foreldra
hennar. „Svo virðist sem foreldrar
stefnanda setji þarfir sínar og lang-
anir ofar þörfum dóttur sinnar. Þann-
ig hafa þau ítrekað neitað því að
Greiningarstöð ríkisins mæli þarfir
dóttur þeirra. Þannig er því hafnað
að brotinn hafi verið réttur á stefn-
anda Höllu skv. 7. gr. laga um málefni
fatlaðra nr. 59/1922. Því er einnig
hafnað að brotinn hafi verið á henni
réttur skv. 37. gr. laga um grunn-
skóla nr. 66/1995,“ segir í grein-
argerðinni.
Mótmælir fullyrðingum
um einelti og ofbeldi
Skólinn hafnar því einnig að hann
hafi brotið gegn jafnræðisreglu
stjórnarskrárinnar, enda sé Höllu
veittur sami réttur og öðrum ein-
staklingum sem eins er ástatt um.
Valhúsaskóli mótmælir harðlega
öllum málsástæðum sem byggjast á
því að um einelti og ofbeldi í garð
Höllu hafi verið að ræða er harðlega
mótmælt. Vísar skólinn til þess að
starfsmenn barnaverndarnefndar
Seltjarnarness hafi kannað ásak-
anirnar og hafi ekki talið ástæðu til
frekari aðgerða.
Greinargerð
Valhúsaskóla
vegna máls Höllu
Þarf sérkennslu, ekki almennan grunnskóla
HALLA Ómarsdóttir ersextán ára og fötluð afvöldum sjúkdómsinsTuberous Sclerosis.Vegna hans er hún
þroskaheft, flogaveik og með ein-
kenni einhverfu. Foreldar Höllu, þau
Ingibjörg Atladóttir Þormar og Óm-
ar Sigurvin Jónsson, hafa nú höfðað
mál fyrir Héraðsdómi Reykjavíkur,
sem verður úthlutað til dómara í byrj-
un nóvember, á hendur bæjarstjóra
Seltjarnarnesbæjar, formanni skóla-
nefndar Seltjarnarnesbæjar og
skólastjóra Valhúsaskóla. Ástæðuna
má rekja til eindreginna óska for-
eldra um að Halla stundi nám í
heimaskóla á forsendum skóla án að-
greiningar og mikilla erfiðleika sem
hafa fylgt skólagöngu Höllu í almenn-
um skóla. Málshöfðun þessi á sér
margra ára aðdraganda. Málið er
prófmál þar sem slíkt mál hefur aldr-
ei áður farið fyrir dómstóla á Íslandi.
Í kröfugerð stefnenda, foreldra
Höllu, segir að þau fari fram á þær
dómkröfur að ógilt verði með dómi
ákvörðun skólastjóra Valhúsaskóla
og skólanefndar Seltjarnarness frá
31. október í fyrra um að Valhúsa-
skóli geti ekki veitt dóttur þeirra við-
töku í skólann. Einnig að ógilt verði
með dómi ákvörðun skólastjóra Val-
húsaskóla frá 30. ágúst í fyrra um að
láta tímabundna brottvikningu Höllu
frá 1. febrúar í fyrra standa þrátt fyr-
ir að nýtt skólaár væri byrjað. Stefndi
greiði auk þess málskostnað.
Þegar Morgunblaðið hafði sam-
band við Sigurgeir Sigurðsson, bæj-
arstjóra Seltjarnarness, sagði hann
að túlkun á 37. grein grunnskólalag-
anna vekti upp spurningar en vildi að
öðru leyti ekkert tjá sig um málið að
svo stöddu.
Frumskilyrði að Halla
færi í almennan skóla
Foreldrar Höllu hafa frá upphafi
viljað að hún lifði sem eðlilegustu lífi
þrátt fyrir fötlun sína og telja hana
eiga rétt til þess sbr. m.a. jafnræð-
isreglu stjórnarskrárinnar og grunn-
skólalög. Í grunnskólalögum segir að
sveitarfélögum sé skylt að halda
skóla fyrir öll börn og unglinga á aldr-
inum 6 til 16 ára. „Í grunnskólalög-
unum tel ég einnig koma skýrt fram
að einungis forráðamenn barns geti
sótt um skólavist fyrir það í sérskóla,“
segir Ingibjörg Atladóttir, móðir
Höllu, og bætir við að þetta sé meðal
þess sem liggi til grundvallar próf-
máli dóttur hennar.
Halla hóf að sögn Ingibjargar
skólagöngu sína í almennum leik-
skóla á Seltjarnarnesi og naut þar
nauðsynlegs viðbótarstuðnings
vegna fötlunar sinnar. Þegar kom að
því að hún átti að byrja í grunnskóla
tilkynntu þau skólayfirvöldum á Sel-
tjarnarnesi, með árs fyrirvara þau
áform sín að Halla stundaði nám í al-
mennum skóla og gerðu þeim strax
ljóst að þau óskuðu eftir að Halla
stundaði alla skólagöngu sína í al-
mennum skóla. Ingibjörg segir góða
samvinnu hafa verið við skólayfirvöld
um undirbúninginn en námið hófst
síðan í Mýrarhúsaskóla haustið 1991.
Innt eftir hvernig grunnskóla-
ganga Höllu hafi verið segir Ingi-
björg að framan af hafi hún gengið
vel. „Strax frá upphafi urðum við þó
vör við að ýmsir foreldrar bekkjar-
systkina hennar og starfsmenn væru
óánægðir með að fatlað barn væri í
bekknum og almennt í skólanum,“
segir Ingibjörg og kveður ástandið
hafi sífellt versnað og að Halla hafi
verið lögð í einelti af bekkjarfélögum,
foreldrum þeirra og kennurum.
„Börnin hættu smám saman að
heilsa Höllu úti á götu, þau voru vön
að koma glaðleg og segja „halló
Halla“ en allt í einu fóru þau að senda
henni illt augnaráð, hrópa á eftir
henni „oj“ og baula. Foreldrar bönn-
uðu börnunum að bjóða Höllu í af-
mæli, bekkjarkennari rak hana úr
hlutverki sínu í jólaleikriti að ósk ein-
hverra barnanna og foreldra þeirra
og þegar Halla hafði misst allt hárið
af völdum flogalyfja hótuðu einhverj-
ir foreldranna að börnin þeirra kæmu
ekki í skólann þyrftu þau að sitja hjá
Höllu því þeim fyndist hún „ógeðs-
leg“. Í framhaldi færði bekkjarkenn-
ari borð Höllu afsíðis. Ein móðirin
teiknaði og dreifði bekkjarmynd þar
sem fötlun Höllu var sýnd á neikvæð-
an hátt og börnin sem næst henni
sátu voru sýnd þannig að þau fóru
ekki leynt með óánægju sína,“ segir
Ingibjörg. „Sumir foreldranna, og
einn þeirra kennari við skólann,
bundust samtökum gegn okkur. Þeir
héldu fund til að skipuleggja aðgerðir
til að losna við okkur og börnin fylgdu
fyrirmyndunum í aðgerðum sínum.
Þau börn sem ekki vildu taka þátt í
eineltinu urðu fyrir aðkasti.“
Ingibjörg telur að meginástæða
þess að dóttur þeirra var ekki veitt
viðtaka í Valhúsaskóla sé fötlun henn-
ar og fordómar vegna fötlunar henn-
ar. Spurð út í ljótu lýsingarorðin sem
hafa fallið í garð dóttur hennar bæði
af starfsmönnum og kennurum segir
hún að það veki furðu við lestur um-
sagna sem Halla fékk frá þeim um
skólagöngu sína í Valhúsaskóla að
þar er ekki úttekt á því hvernig tókst
að uppfylla markmiðin í einstaklings-
námskrá Höllu, heldur séu þar niðr-
andi lýsingar á birtingarformi fötlun-
ar hennar. „Ekki er hikað við að nota
lýsingarorð eins og „ógeðsleg“. Þarna
var líka að finna neikvæðar umsagnir
um okkur foreldrana,“ segir hún.
Hefur flúið til Reykjavíkur
Aðspurð hvers vegna þau hjónin
hafi ákveðið að fara með þetta fyrir
dóm segir hún að þau séu ekki að
berjast fyrir því að setja dóttur sína
aftur í Valhúsaskóla. „Því þar var
hún, barnið sem ekki getur sagt frá
heima, beitt líkamlegu ofbeldi án þess
að þeir tuttugu starfsmenn sem voru
til vitnis gerðu við það neinar athuga-
semdir og svo varð endanlega ljóst af
móttökum skólans síðasta haust, sem
voru slíkar að þær eru ekki bjóðandi
neinu barni, að Höllu yrði ekki fram-
ar líft í skólanum.
Ég lít svo á að Seltjarnarnesbær
skuldi mér eitt og hálft ár af þessum
tíu árum sem Halla átti rétt á í grunn-
skóla. Halla er búin að fá skólavist í
Reykjavík og má eiginlega segja að
hún hafi flúið til Reykjavíkur ásamt
yngri bróður sínum, sem er þremur
árum yngri og ófatlaður. Læknir hef-
ur staðfest að langvarandi veikindi
hans síðasta vetur mátti rekja til van-
líðunar í Valhúsaskóla. Þegar Halla
hafði verið hrakin burtu andaði enn
köldu gegn honum,“ segir Ingibjörg.
„Það er frumskilyrði að fá það stað-
P R Ó F M Á L Á T Ú L K U N 3 7 . G R E I N A R G R U N N S K Ó L A L A G A
Hvort er valdið
foreldra eða
skólayfirvalda?
Hatrömm barátta hefur staðið undanfarin ár milli Höllu Ómarsdóttur og fjölskyldu
hennar og Seltjarnarnesbæjar. Fjölskyldan hefur nú höfðað mál fyrir Héraðsdómi Reykja-
víkur vegna erfiðleika Höllu á grunnskólagöngu. Hún er þroskaheft en hefur sótt almenn-
an skóla. Um er að ræða prófmál.
Ingibjörg segir fordóma í garð fötlunar Höllu ráða mestu um að henni var ekki veitt v