Morgunblaðið - 04.11.2001, Blaðsíða 28

LISTIR
28 SUNNUDAGUR 4. NÓVEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
...ferskir vindar í umhirðu húðar
Byltingarkennd nýjung frá Karin Herzog
Vítamín H krem sem inniheldur einnig
B1, B2, B6, B12 vítamín ásamt betakarotin
Stórkostlegur árangur fyrir allar húðtegundir.
Kynningar í vikunni:
Í dag, sunnudag:
Debenhams.
Mánudag:
Garðs Apótek,
Lyf og heilsa Glæsibæ.
Þriðjudag:
Lyf og heilsa Austurveri.
Miðvikudag:
Lyfja Setbergi.
Fimmtudag:
Lyf og heilsa Selfossi,
Lyfja Garðatorgi.
Föstudag:
Hagkaup Smáralind,
Hagkaup Kringlan,
Debenhams.
Laugardag:
Hagkaup Smáralind,
Hagkaup Kringlan,
Debenhams.
Súrefnisvörur
Karin Herzog
Switzerland
ÍSLENSK listasaga hefur jafnan
verið talin eiga sér stuttan aldur, þar
sem samfelld saga myndlistar hefst
hér ekki í raun fyrr en um aldamótin
1900. Sú saga er hins vegar ágætlega
skráð og eru frumherjarnir, sem nú
eiga verk í Listasafni Akureyrar,
mörgum landsmanna vel kunnir þótt
yngri kynslóðirnar reynist þeim
eldri efalítið fáfróðari um þátt þeirra
í listasögunni.
Landslagsmálverkið leikur stórt
hlutverk í verkum sýningarinnar á
Akureyri, sem engan þarf að undra,
enda ríkjandi viðfangsefni meðal
hérlendra listamanna á fyrstu ára-
tugum síðustu aldar. Þórarinn B.
Þorláksson lagði þar að vissu leyti
línurnar með rómantískum lands-
lagslistaverkum í anda 19. aldar, líkt
og sjá má á lítilli mynd hans Frá
Þingvöllum (1905) sem prýðir mið-
rými safnsins. Og þótt aðrir íslenskir
listamenn yrðu síðan fyrir áhrifum af
öðrum listastraumum og stefnum þá
reyndist íslensk náttúra þeim ekki
síður kærkomið viðfangsefni.
Sýningin Frumherjar í íslenskri
myndlist gerir enda landslagsmál-
verkinu góð skil. Flosagjá (1930)
Jóns Þorleifssonar, þar sem litríkt
bergið og tært vatnið skila sér vel í
meðförum listamannsins, Hljóða-
klettar (1932) Sveins Þórarinssonar,
með þykkum, allt að því loðnum
pensilförum á rauðleitum myndflet-
inum, og Gleiðhjallar (1903) Krist-
jáns Magnússonar eru allt ágætis
dæmi um hversu ólíka mynd lands-
lagsmálverkið gat tekið á sig í með-
förum þessara listamanna.
Landslagsmyndir Jóhannesar
Kjarval njóta sín þá sérlega vel í
vestursal safnsins. Birta salarins er
verkum Kjarvals hagstæð og öðlast
myndirnar Frá Þingvöllum (1932),
Esja (1940) og Landslag (1930) bæði
aukna dýpt og mýkt fyrir vikið. Þó
Kjarval eigi líklega fleiri verk á sýn-
ingunni en aðrir listamenn þá er Jón
Stefánsson ekki síður vel kynntur og
nær verkið Jarlhettur (1931) þannig
að leiða auga áhorfandans að fjöll-
unum sem fyrir miðjum myndfleti
ríkja. Litríkar og glaðlegar lands-
lagsmyndir Ásgríms Jónssonar eru
enn eitt tilbrigðið við landslagsmál-
verkið – íslenskar og alþjóðlegar í
senn og minnir verkið Frá Þingvöll-
um (1930–35) þannig allt að því á
franska listamanninn Paul Gauguin.
Kærkomið tilbrigði við hefðbundið
landslagsþemað er síðan að finna í
abstraktmyndum Finns Jónssonar,
Tunglmyrkva (1923) og Þingvalla-
hraun (1926), litríkum verkum þar
sem listamaðurinn sjálfur, að því er
segir í sýningarskrá, leit á rýmið
sem leiksvið „fyrir atferli og sam-
band“ formanna.
Kolaburður í Reykjavík (1919) eft-
ir Guðmund Thorsteinsson, betur
þekktur sem Muggur, og þjóðsögu-
myndir Ásgríms Jónssonar eins og
Nátttröllið á glugganum (1951) og
Djákninn á Myrká (1917) eru einnig
góð tilbreyting við landslagsverkin.
Mjúkar línur krítarteikningar
Muggs bera sérstöðu hans innan ís-
lenskrar myndlistar vitni á sama
tíma og þjóðsögumyndir Ásgríms ná
fram þjóðlegum anda í gegnum sög-
urnar sem þar eru sagðar.
Verkin sem sýningin í listasafninu
geymir eru vissulega eftir hina svo
nefndu frumherja íslenskrar mynd-
listar og veita sem slík ágætis yfir-
sýn yfir list þessa tíma. Merkingum
mynda er hins vegar nokkuð ábóta-
vant, ein mynda miðsalarins er til að
mynda ómerkt og engin föst regla
virðist gilda varðandi uppsetningu
merkinga. Auknar textaupplýsingar
um listamennina og tímabilið í ís-
lenskri myndlist væru þá kærkomin
viðbót í sali safnsins, þó texti sýning-
arskrár búi yfir vissum grunnupp-
lýsingum varðandi listamennina sem
kynntir eru, er engu að síður ekki
hægt að ganga út frá því sem vísu að
100 árum eftir upphaf samfelldrar
myndlistarsögu á Íslandi séu fyrstu
árin ennþá almenningi að góðu kunn.
Frumherjalist
Morgunblaðið/Kristján
Jarlhettur (1931) eftir Jón Stefánsson.
Anna Sigríður Einarsdótt ir
MYNDLIST
L i s t a s a f n
A k u r e y r a r
Sýningin er opin alla daga nema
mánudaga frá kl. 13–18.
Henni lýkur 4. nóvember nk.
FRUMHERJAR
ÍSLENSKRAR MYND-
LISTAR FRÁ ÞÓRARNI
B. ÞORLÁKSSYNI
TIL FINNS JÓNSSONAR
SLÓÐ fiðrildanna eftir Ólaf Jóhann
Ólafsson kemur út í kilju í næstu
viku í Bandaríkjunum hjá Random
House og mælir New York Times
Book Review með bókinni og er það
í þriðja skiptið sem blaðið hvetur
lesendur sérstaklega til að kynna
sér söguna á innan við ári.
Blaðið mælti með Slóð fiðrild-
anna fyrr á þessu ári við lesendur
sína, viku eftir að lofsamlegur dóm-
ur birtist í blaðinu, þegar bókin kom
út í innbundinni útgáfu. Í vor vakti
blaðið aftur athygli lesenda sinna á
bókinni og benti þeim á hana sem
tilvalda sumarlesningu. Í dag hvet-
ur blaðið síðan enn lesendur sína til
að kynna sér Slóð fiðrildanna, að
þessu sinni í tilefni af því að hún er
að koma út í kilju. Meðmælin er að
finna í sérstökum dálki við hlið met-
sölulista blaðsins sem nefnist Nýjar
og áhugaverðar kiljur þar sem
dregnar eru fram átta nýjar kiljur.
Slóð fiðrildanna kemur nú út víða
um lönd. Nýverið var hún gefin út á
Spáni og Ítalíu en áður kom hún út í
Bretlandi. Þá er hún væntanleg í
Danmörku, Þýskalandi, Frakk-
landi, Portúgal, Ísrael og Kína.
Enn mælt
með Slóð
fiðrildanna
í Banda-
ríkjunum
CARNEGIE-verðlaunin verða af-
hent sænska listmálaranum Jan
Håftröm við sérstaka athöfn í lista-
safninu Akken í Danmörku í dag.
Upphæðin nemur hálfri milljón
sænskra króna. Önnur verðlaun,
300.000 skr., hlaut myndlistarmað-
urinn Carolus Enckell og þriðju
verðlaun, 200.000 skr., Johan Scott
frá Álandseyjum.
Verðlaunin hlaut Håfström fyrir
myndröð um Mr. Walker/Skugga,
þar sem hann gerir upp listræna for-
tíð sína þegar hann var niðursokkinn
í popplist sjöunda áratugarins.
Í kjölfar verðlaunaafhendingar-
innar verður opnuð farandsýningin
Carnegie Art Award 2001, en hún
verður sett upp í öllum höfuðborgum
Norðurlanda og að auki í Lundún-
um. Sýningin verður sett upp í Lista-
safni Kópavogs í febrúar. Þar verður
51 verk eftir 22 norræna listamenn,
þar á meðal Kristján Guðmundsson.
Jan Håfström fær
Carnegie-verðlaunin
TOLLI er frumkvöðull á sviði
verslunarmiðstöðvasýninga hér á
landi en athygli vakti hér um árið þeg-
ar listamaðurinn hengdi myndir sínar
upp í Kringlunni, sem þá var helsta
musteri neysluhyggjunnar. Í fram-
haldinu spratt upp þörf umræða um
sambúð myndlistar og verslunar, þar
á meðal spurningin um það hvort að
myndlistarmaðurinn eigi að hugsa
sem svo að fyrst að fólkið kemur ekki
til hans þá komi hann til fólksins. Tolli
er nú mættur með verk sín í hina nýju
„Kringlu“, Smáralind í Kópavogi.
Tolli er þekkur fyrir dugnað og elju á
myndlistarsviðinu og því á hann ekki í
neinum erfiðleikum með að setja upp
sýningu á þessum stóra stað. Í Vetr-
argarðinum eru 5 ný verk (þar af 2
samsett úr mörgum smáum verkum)
og á efri hæðinni í almenna verslunar-
rýminu hefur Tolli sett upp yfirlits-
sýningu á verkum sínum frá 1984–
2000. Sýningin stendur til 4. nóvem-
ber og miðað við umfang hennar
þykir mér hún fá að standa undarlega
stutt, en hún var opnuð 26. október
s.l.! Það er athyglisvert að sjá hvernig
verk Tolla hafa þróast í gegnum árin
því þróunin hefur verið töluverð og
nokkuð hröð og stundum að því er
virðist ekki nægilega markviss. Ég
hef alltaf verið hrifinn af fyrstu verk-
um listamannsins og man vel eftir
kraftmiklum myndum hans þar sem
umfjöllunarefnið var fiskurinn og lífið
á sjónum. Litanotkunin var þar gjör-
ólík því sem listamaðurinn hefur verið
að fást við síðustu ár og mun meira
spennandi. Þannig eru elstu verkin á
sýningunni í Smáralind þau bestu en
eftir því sem árin líða er eins og lista-
maðurinn missi þann karakter, þá
snerpu og kraft sem einkenndi hans
fyrri verk. Eitt verk sérstaklega heill-
aði mig á sýninguni en það var Fugla-
bjarg frá 1985 og auk þess má nefna
Þorraþrusk frá 1984 og Þorpið, sem
er stillt og falleg mynd sem nær að
fanga einhverja stemningu. En með
árunum æsist leikurinn, litirnir verða
glannalegri og myndheimurinn fant-
asíukenndari, eins og sjá má í Upp-
risa andans, Litafoss og Bláar skriður
svo dæmi séu tekin. Myndir af fólki er
veikur blettur í myndgerð lista-
mannsins og annað hvort þarf hann
að takmarka notkun þess í myndum
sínum eða huga betur að málun
þeirra.
Upphengið á verkunum er ágæt-
lega af hendi leyst og áhorfandinn á
auðvelt með að virða verkin fyrir sér,
ef frá eru taldir fylgifiskar umhverf-
isins, kliður og tónlist. Merkingar eru
þó heldur groddalegar og mætti alveg
minnka letrið á þeim. Merkingar
vantaði á tvær myndir sem teljast þá
væntanlega vera án titils.
Vetrargarðurinn
Nýju verkin í Vetrargarðinum eru
mjög fagmannlega unnin og uppsett
og svo virðist sem listamaðurinn sé
aftur að stillast varðandi litanotkun,
sem er vel, og fantasíublærinn að
hverfa sem er einnig til mikilla bóta.
Verkin mynda eina heild og kallast
Einskismannsland. Fjallshlíðar, vörð-
ur og öræfi eru meðal yrkisefna og er
áhugavert að skoða fjallshlíðamál-
verkin hans almennt í samhengi við
verk Guðrúnar Kristjánsdóttur af
sama efni. Þó nálgast listamennirnir
þemað eftir ólíkum forsendum. Tvær
myndir Tolla eru samsettar úr mörg-
um smærri og minna á púsluspil sem
áhorfandinn þarf að setja saman í
huganum. Séð úr fjarlægð eru þetta
eins og myndflísar. Eins og fyrr sagði
er uppsetning verkanna góð en fín-
stilla mætti lýsingu á verkunum
þannig að ekki glampi á þau. Þessi
nýju verk eru nokkuð lagleg og sóma
sér vel í Vetrargarðinum.
Tolli er vinsæll listamaður og
myndir hans hanga uppi mjög víða
hér á landi, ætli megi ekki með réttu
kalla hann vinsælasta íslenska núlif-
andi listamanninn. Slíkar vinsældir
þýða það að hann er að gera eitthvað
sem fjöldanum líkar, sem er gott og
blessað, en vinsældir eru vandmeð-
farnar og hættan er að menn tapi
sjónum á listrænni stefnu og mark-
miðum. Tolli hefur sannað það að
hann er kraftmikill málari sem vill að
myndlistin sé miðill sem mark er tek-
ið á. Þá er mikilvægt að hafa brodd í
myndum sínum og spyrja spurninga
samhliða því að uppfylla þörf fólks
fyrir hið fallega og skrautlega.
MYNDLIST
S m á r a l i n d
Opið 11–24 virka daga, 10–24
laugardaga og 12-24 sunnudaga.
Til 4. nóvember.
MÁLVERK – TOLLI
Smára-
list
Þóroddur Bjarnason
Ein mynda Tolla í Smáralind, Tindur.