Morgunblaðið - 04.11.2001, Blaðsíða 41

HESTAR
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 4. NÓVEMBER 2001 41
Þau mistök urðu í vinnslu Hestasíðu í Morg-
unblaðinu á föstudag að birtar voru myndir
sem ekki tengdust því efni sem verið var að
fjalla um. Greinarnar eru því birtar hér aftur.
Beðist er velvirðingar á þessum mistökum.
NÁMSKEIÐIÐ var haldið í samvinnu
Íþróttasambands fatlaðra og Hestamiðstöðvar
Íslands á Sauðárkróki. Alls mættu um 40
manns og voru þar á meðal reiðkennarar,
sjúkraþjálfarar, þroskaþjálfar, almennir kenn-
arar, leikskólakennarar, íþróttakennarar,
söðlasmiðir og fleiri sem áttu sameiginlegt að
hafa áhuga á eða starfa við reiðkennslu eða
reiðþjálfun fatlaðra. Það var Ellen Trætte-
berg, sem er sjúkraþjálfari og reiðkennari á
endurhæfingastöðinni Beitostolen í Noregi,
sem sá um námskeiðið, en einnig fór fram mál-
þing um stöðu mála hér á landi og framtíð-
arsýn.
Anna Karólína Vilhjálmsdóttir er fram-
kvæmdastjóri Fræðslu- og útbreiðslusviðs
Íþróttafélags fatlaðra. Hún sagði að í gegnum
tíðina hafi komið áhugasamir einstaklingar á
skrifstofu ÍF sem unnið hafa í þessum málum á
einn eða annan hátt. Hestar hafa í áraraðir ver-
ið nýttir við þjálfun fatlaðra erlendis og hér á
landi hefur ýmislegt verið í boð. Gallinn er sá
að hennar mati að hér hefur hver verið að
vinna í sínu horni og verulega skortir á sam-
vinnu. Það sé aftur á móti ljóst að fatlaðir sem
hafa komist á hestbak hafa notið þess mjög.
Lítið gerðist eftir
kynningu fyrir fimm árum
Íþróttafélag fatlaðra stóð fyrir kynningar-
degi á íslenska hestinum og mikilvægi hans
fyrir fatlaða einstaklinga í samvinnu við Hesta-
íþróttasamband Íslands og Hestamannafélag-
ið Gust í Kópavogi árið 1996. Alls mættu um
200 manns og fékk fólk að prófa að fara á hest-
bak. Læknir og fleiri aðilar voru á staðnum og
töluðu um gildi hestsins fyrir fatlað fólk.
Þrátt fyrir að ÍF hafi lagt áherslu á það við
þá sem þarna mættu og aðildarfélög ÍF, sem
eru 24 talsins víða um land, að samvinna yrði
sett í gang í heimabyggð á milli hestamanna-
félaga og þeirra sem hefðu áhuga á málefninu
hafi lítið gerst.
Anna Karólína sagði að því hefði verið mjög
ánægjulegt að forsvarsmenn Hestamiðstöðvar
Íslands sýndu mikinn áhuga á samstarfi við ÍF
þegar leitað var til þeirra síðastliðið vor.
Ákveðið var að stefna að því að halda námskeið
og málþing, fyrst og fremst með það að mark-
miði að leiða saman alla þá aðila sem áhuga
hafa á þessu máli og /eða starfa við það. Sett
var á laggirnar undirbúningsnefnd sem í voru
þau Ingimar Ingimarsson og Þorsteinn
Broddason fyrir Hestamiðstöð Íslands og
Anna Karólína fyrir Íþróttasamband fatlaðra.
Átta manna starfshópur
skilar tillögum að ári
Á málþinginu var mikil áhersla lögð á sam-
vinnu allra og að ekki myndu verða til margir
hópar heldur einn hópur sem síðan gæti starf-
að að mismunandi verkefnum. Skipaður var
átta manna starfshópur sem mun í samvinnu
við ÍF og HmÍ leiða málið áfram og leggja fram
tillögur um framtíðarskipulag fyrir næsta fund
eftir eitt ár.
Einnig kom fram mikilvægi þess að fá sveit-
arfélög, ríki, tryggingastofnun og aðra aðila
sem veitt geta fjármagni til þróunarstarfs á
þessum vettvangi til liðs við hópinn.
„Vegna sérstöðu Íslands hvað varðar út-
breiðslu íslenska hestsins verður Ísland að
skapa sér sitt eigið form í þessum málefnum þó
tekið sé að einhverju leyti mið af því sem gerst
hefur erlendis. Aðalatriðið verður að skilgreina
meðferðarform annars vegar og afþreyingu og
tilboð hins vegar.
Fjölmargir aðilar koma að þessum þáttum
og það sem hafa verður í huga fyrst og fremst
er hinn fatlaði einstaklingur sem á að njóta
þjónustunnar og nýrra tilboða.
Nýta þarf þekkingu þeirra sem búa yfir sér-
þekkingu á ákveðnum sviðum og auka sam-
starf á milli aðila þannig að hver og einn geri
sér grein fyrir mikilvægi þess að vinna saman
að þessum málum,“ sagði Anna Karólína.
Framtíðarárangur
byggist á samhentu átaki
„Allar forsendur eru til staðar til þess að
byggja upp á Íslandi fyrirmyndarform á þessu
sviði. En aðeins með samhentu átaki og sam-
stilltum hópi fólks sem starfar að líkamsþjálf-
un fatlaðra á hestbaki eða hefur áhuga á að að
aðstoða við þróun þessa máls mun árangur
nást til framtíðar.“
Þau sem stóðu að undirbúningi segja nám-
skeiðið og málþingið hafa verið stórfenglega
upplifun. Þarna var saman komið fólk sem hef-
ur brennandi áhuga á sama málefninu og hefur
lengi verið einangrað hvert í sínu horni. Þarna
virtust margir loksins finna vettvang sem
skapað getur forsendur til samvinnu. Anna
Karólína segist líta svo á að þarna hafi verið
saman kominn hópur af frábæru fólki á tíma-
mótafundi.
Þessi drengur hefur að sögn móður hans aldrei viljað liggja á maganum. Hann var
settur á hest og lá grafkyrr á maganum og slakaði alveg á.
Morgunblaðið/Ásdís Haraldsdóttir
Ellen Trætteberg frá Noregi ásamt undirbúningsnefndinni, Þorsteini Broddasyni og Ingimar
Ingimarssyni frá Hestamiðstöð Íslands og Önnu K. Vilhjálmsdóttur frá Íþróttasambandi fatlaðra.
Þátttaka fór fram úr björtustu vonum þegar haldið var
námskeið og málþing fyrir leiðbeinendur og aðra áhuga-
sama um reiðmennsku og reiðþjálfun fyrir fatlaða á
Sauðárkróki í síðasta mánuði. Anna Karólína Vilhjálms-
dóttir sagði Ásdísi Haraldsdóttur að megintilgangurinn
hefði verið að hvetja til samvinnu til framtíðar.
Fyrst og fremst
þarf að hugsa
um fatlaða
einstaklinginn
RANNSÓKNIR á erfðabreyti-
leika íslenska hrossastofnsins
sem fram fara á Keldum ganga
vel og er búist við að fyrstu nið-
urstöður verði birtar um mitt
næsta ár. Fyrirhugað er að
koma upp ætternisgreiningu fyr-
ir hrossaræktendur auk þess
sem byggður verður upp gagna-
grunnur og lífsýnabanki sem
byggist á því erfðaefni sem safn-
að er við rannsóknina.
Tekið hefur verið blóð úr 150–
200 hrossum úr tilviljunar-
kenndu úrtaki auk mest notuðu
stóðhesta landsins. Einnig hefur
verið tekið blóð úr hrossum úr
einangruðum stofnum svo sem
úr Kirkjubæjarhrossunum gömlu
og Árnaneshrossunum í Horna-
firði. Þá er verið að leita að
hreinræktuðum hrossum af
Hindisvíkurstofni. Síðastliðið vor
var einnig safnað blóði úr öllum
stóðhestum sem sýndir voru þá.
Vilhjálmur Svansson dýra-
læknir vinnur að rannsókninni á
Keldum ásamt þeim Viktori Mar
Bonilla, en þetta er MS-verkefnið
hans, Valgerði Andrésdóttur og
Eggerti Gunnarssyni. Þá koma
einnig að verkefninu Sigríður
Björnsdóttir dýralæknir hrossa-
sjúkdóma og Ágúst Sigurðsson,
hrossaræktarráðunautur Bænda-
samtakanna. Auk þess hafa þau
unnið í samvinnu við Matthew
Binch hjá Animal Health Trust í
New Market á Englandi, en hann
hefur verið að kortleggja erfða-
mengi hestsins.
Vitneskju safnað um
einangraða stofna
Að sögn Vilhjálms byggist
rannsóknin á því að kanna erfða-
breytileika íslenska hestsins með
því að skoða ákveðin svæði í
erfðaefninu. Ætlunin er að skoða
um 50 mismunandi svæði dreifð
á erfðaefnið.
„Ef um lítinn erfðabreytileika
er að ræða verður erfitt að
skera úr um ætterni hrossa, en
ef fjölbreytileikinn er mikill í
stofninum er það mun auðveld-
ara,“ sagði Vilhjálmur.
Hann segir ljóst að forsenda
ræktunarstarfsins sé að erfða-
fjölbreytileiki sé mikill og mik-
ilvægt að halda honum. Þegar
fram líða stundir segir hann að
mögulegt verði fyrir ræktendur
að fá upplýsingar um hvaða
stóðhestar bera í sér fjölbreyti-
leika og hverjir ekki. Í framtíð-
inni gætu þeir því valið frekar
stóðhest sem gæti borið erfða-
fjölbreytileikann áfram fram yfir
þann sem ekki gæti það, þótt
þetta virtust vera sambærilegir
hestar.
Auk þess verður mjög for-
vitnilegt að fá vitneskju um
hvort gamlir skyldleikaræktaðir
stofnar, eins og t.d. Árnanes-
hrossin, séu að einhverju leyti
frábrugðnir fjöldanum, hvort í
þeim megi finna annars konar
erfðaefni en í öðrum hrossum,
hvort eiginleikar hafi einangrast
í stofninum eða horfið úr honum.
Ætternisgreining
og lífsýnabanki
En rannsóknin býður upp á
hliðarafurðir. Fyrst og fremst er
horft til ætternisgreiningar fyrir
hrossaræktendur, en það blóð
sem safnast hefur og mun safn-
ast í rannsókninni mun verða
geymt og verður grundvöllur
fyrir lífsýnabanka sem er efni-
viður fyrir hvers kyns rann-
sóknir á íslenska hrossastofn-
inum. Á rannsóknunum og
erfðaefninu sem safnast er því
hægt að byggja upp gagnagrunn
um stofninn. Til dæmis með því
að safna erfðaefni úr bestu
hrossum landsins á hverjum tíma
og einnig úr tilviljanakenndu úr-
taki til að fá þversnið af stofn-
inum hverju sinni.
Fljótlega verður hægt að not-
ast við hárrætur til að ná í
erfðaefni, en Vilhjálmur segir að
blóð sé mun betra efni. Rann-
sóknir á því hafa gengið mjög
vel og úr því fæst mun meiri og
betri efniviður til rannsókna. Í
hárrótum er lítið efni og þarf
töluvert magn, auk þess sem það
geymist mun verr en blóð.
Hins vegar er mun ódýrara að
taka hársýni. Á móti kemur að
það hlýtur að þurfa að setja
strangar reglur hverjir megi
safna hársýni. Vilhjálmur sagði
slík öryggisatriði ekki í höndum
rannsóknarmannanna heldur
hlytu hrossaræktendur að verða
að koma sér upp slíku kerfi.
Dýralæknar eru þeir einu sem
mega draga blóð úr hrossum til
að senda til rannsóknar.
Verður „yfirferðargenið“
úr Kolfinni einangrað?
Óneitanlega vekur það upp
margar spurningar um hvaða
möguleikar verða fyrir hendi í
framtíðinni þegar allt þetta
erfðaefni liggur fyrir. Vil-
hjálmur var til gamans spurður
að því hvort ekki yrði auðvelt að
klóna hross ef slíkt yrði leyft í
framtíðinni, t.d. væri hægt að
framleiða annan Kolfinn frá
Kjarnholtum. Vilhjálmur var
fljótur að svara því og sagði að
líklega yrði sniðugra að ein-
angra bara „yfirferðargenið“ úr
honum og koma því áleiðis í
ræktuninni.
Erfðarannsóknir á stofninum ganga vel