Morgunblaðið - 04.11.2001, Blaðsíða 30

LISTIR
30 SUNNUDAGUR 4. NÓVEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
SÝNING Önnu Eyjólfsdóttur í
Listasafni ASÍ – bæði í gryfju og Ás-
mundarsal – er of athyglisverð til að
vert sé að láta hana fara óséða fram
hjá sér. Yfirskriftin er Gert/Ógert,
og lýsir vegferð listakonunnar með
yfirliti yfir fyrri verk í gryfjunni. Þar
má með öðrum orðum sjá myndir af
ýmsu því sem Anna hefur sýnt ann-
ars staðar, svo sem Sogblöðkurnar
og Fánana – þá sem prýddu síðustu
Strandlengju.
Þennan hluta sýningarinnar setur
hún upp sem nokkurs konar rann-
sóknarstofu þar sem ýmislegt er á
rúi og stúi, rétt eins og Anna sjálf
hefði brugðið sér frá vinnu sinni um
stundasakir. Í sýningakassa á gólf-
inu má sjá ýmsar sýningaskrár, en
tölva stendur undir glugganum með
nákvæmri þrívíddargerð af höfði
Davíðs forsætisráðherra.
Þessi tölvumynd tengist verkinu í
Ásmundarsal. Þar er að finna allveg-
legt viðarmódel af Listasafni ASÍ,
með báðum sölum. Þetta er sá hluti
sýningarinnar sem enn er ógerður.
Þar má sjá inni í smáhýsinu hvernig
Anna hafði hugsað sér salinn með
forsætisráðherra í sjónvarpinu og
tólf þar til gerða kassa upp á endann,
sem væntanlega áttu að hýsa jafn-
marga ráðherra, eða alla þá sem set-
ið hafa í ríkisstjórnum Davíðs Odds-
sonar frá upphafi.
Einnig er minna hýsi með módeli
af gryfjunni, hvar Anna hafði hugsað
sér risasogblöðku sem hugsanlegan
gatnahreinsi. Sem skýringu á sam-
setningunum í módelhúsunum eru
stækkaðar myndir af tilboðum ým-
issa fyrirtækja, og kostnaðarút-
reikningum þeirra, sem gefa til
kynna upphæðirnar sem ef listakon-
an hefði þurft að borga ef hún hefði
fullunnið sýninguna í raunveruleg-
um stærðarhlutföllum.
Þannig snýst sýning Önnu – Gert/
Ógert – fyrst og fremst um kostnað
þann sem óhjákvæmilega fylgir gerð
listsýninga og listamenn geta með
engu móti klofið sökum þess að
hvergi er gert ráð fyrir framleiðslu-
styrkjum til gerðar samtímaverka í
hinu íslenska listkerfi. En þótt vissu-
lega megi finna slíka listpólitíska
undiröldu í sýningu Önnu sannar
hún að sem tilraunaglaður rýmis-
listamaður er hún nægilega skelegg
til að vera til alls vís.
Morgunblaðið/Golli
Frá sýningu Önnu Eyjólfsdóttur í Listasafni ASÍ við Freyjugötu.
Listin er ekki
ókeypis
MYNDLIST
L i s t a s a f n A S Í ,
F r e y j u g ö t u 4 1
Til 4. nóvember. Opið þriðjudaga til
sunnudaga frá kl. 14–18.
BLÖNDUÐ TÆKNI
ANNA EYJÓLFSDÓTTIR
Halldór Björn Runólfsson
ER morð einhvern tímann rétt-
lætanlegt? Hver er refsingin fyrir
hægdrepandi sálarmorð? Er hægt
að fyrirgefa morðingja? Þessar
sígildu spurningar vakna eftir lestur
nýjustu spennusögu Arnaldar
Indriðasonar, Grafarþögn, og er
haglega fléttað saman við spennandi
og trúverðugan söguþráð.
Dularfullur beinafundur í Grafar-
holtinu hrindir af stað rannsókn sem
leiðir ískyggilega atburði úr fortíð-
inni í ljós. Rannsóknarlögreglumað-
urinn góðkunni, Erlendur (aðkomu-
maður og líður eins og útlendingi,
sbr. bls. 40), glímir við ráðgátuna um
hver hafi borið beinin á þessum stað
og þarf að grafast fyrir um erfiða
fortíð fjölda manns. Erlendur er eins
og nýstiginn út úr breskum saka-
málaþætti í sjónvarpinu og minnir
mest á Taggart; hann er sjálfum sér
verstur, hrjúfur og hirðulaus, reykir
of mikið og borðar skyndimat en eld-
klár og fylginn sér þegar á slóðina er
komið. Önug tilsvör hans ergja oft
geðuga aðstoðarmenn
hans; hinn snyrtilega,
slétta og fellda Sigurð
Óla (Michael Jardin) og
Elínborgu (Jackie).
Sagan er mjög fag-
mannlega skrifuð og
fléttan þétt. Tvennum
sögum fer fram í senn
og ört er skipt um sjón-
arhorn. Fylgst með Er-
lendi við rannsóknina
þar sem vísbendingar
hrannast upp og horfið
aftur í tímann til
skuggalegra atburða í
Reykjavík eftirstríðs-
áranna. Sagt er frá öm-
urlegu lífi fjölskyldu
einnar á fimmta áratugnum og er
sálarlífslýsing móður og barna, sem
búa við gegndarlaust heimilisofbeldi,
afar sannfærandi: „Mótþrói hennar
[móðurinnar] hverfur og með mót-
þróanum hverfur lífsviljinn og líf
hennar verður hans líf og hún er ekki
lengur lifandi heldur dauð og fer um
eins og myrkravera í sífelldri leit að
undankomu. Undankomu undan
barsmíðunum og sálarkvölinni og lífi
hans vegna þess að hún lifir ekki
lengur sínu lífi heldur er hún aðeins
til í hatri hans“ (233). Ofbeldið á sér
eins konar hliðstæðu eða framhald í
söguþræði samtímans og tengist
kunningjum dóttur Er-
lendar. Litast er um í
undirheimum Reykja-
víkur þar sem dópsal-
ar, fíklar og vanrækt
barn leika frekar órætt
hlutverk í uppgjöri Er-
lendar við sjálfan sig.
Meðan á rannsókninni
stendur verður hann að
greiða úr ýmsum sárs-
aukafullum sálarflækj-
um sem tengjast fjöl-
skyldu hans og fortíð.
Grafarþögn er vel
skrifuð spennusaga,
löng, efnismikil og
skemmtileg aflestrar.
Persónurnar eru ljós-
lifandi, aukapersónurnar litríkar og
minnisstæðar, t.d. Skarphéðinn,
fornleifafræðingurinn skögultennti.
Sögulokin eru reyndar nokkuð fyr-
irsjáanleg. Þar sem lesandinn fær
upplýsingarnar á undan löggunni
hefur hann nokkurt forskot á lausn
málsins. Spennan er þess vegna ekki
fólgin í því hver morðinginn er held-
ur hvort eða hvernig löggunni tekst
að komast á sporið og hvað beri að
gera þegar staðreyndirnar liggja
fyrir. Þá fyrst eru öll kurl komin til
grafar.
Morðingjar og
myrkraverur
BÆKUR
S a k a m á l a s a g a
eftir Arnald Indriðason.
Vaka-Helgafell. 2001.
GRAFARÞÖGN
Steinunn Inga Óttarsdótt ir
Arnaldur
Indriðason
Í EINSTAKA tilvikum lítur
Hollwood sjálfa sig dálítið kald-
hæðnum augum, og á það við
um America’s Sweethearts, þar
sem sjónum er beint að hinni
öflugu og útsmognu markaðs-
maskínu sem hefur það hlutverk
að kynna afurðir iðnaðarins með
öllum tiltækum ráðum. Aðdrátt-
arafl kvikmyndastjörnunnar er
nokkuð sem kvikmyndafram-
leiðendur hafa alla tíð nýtt sér
óspart í þeim efnum með dyggri
aðstoð fjölmiðla, kynningar-
gúrúa og ímyndahönnuða. Í
þeim fjölmiðladansi hafa ástir
(eða skilnaðir) tveggja kvik-
myndastjarna löngum verið
óþrjótandi uppspretta athygli
sem margur kvikmyndafjárfest-
irinn hefur notið góðs af.
Kvikmyndin sem hér um ræð-
ir segir frá raunum peninga-
gráðugs kvikmyndaframleið-
anda (Stanley Tucci) sem verður
sífellt örvæntingarfyllri eftir því
sem fleiri af myndum fyrirtæk-
isins ganga illa í bíóhúsunum.
Ástæðan fyrir þessu óláni er
dvínandi fjölmiðlaathygli helstu
kvikmyndastjarna fyrirtækisins,
hjónanna Eddie (John Cusack)
og Gwen (Catherine Zeta-Jones)
sem voru fullkomin ímynd hinna
glæsilegu og samheldnu hjóna,
allt þar til Gwen stakk af með
suðræna smástirninu Hector
(Hank Azaria). Á sama tíma
gengur sérvitur og virtur leik-
stjóri (Christopher Walken) nýj-
ust myndar framleiðandans af
göflunum, og neitar að láta í té
fullbúna kvikmyndina. Kynning-
arfulltrúinn Lee Philips (Billy
Crystal) bregður þá á það ráð
að reyna að ná hjónunum aftur
saman til að beina athygli fjöl-
miðla frá kvikmyndinni sem ver-
ið er að kynna og nýtur þar að-
stoðar Kiki (Julia Roberts),
systur Gwen.
Atburðarásin sem eftir fylgir
er bráðskemmtilegur farsi sem
keyrður er áfram af frábærum
aukaleikurum í ýmsum hlut-
verkum. Meginsöguþráðurinn er
meðalgóð rómantísk ástarsaga,
sem hverfist um ástarþríhyrn-
ing leikarahjónanna og Kiki.
Stórstjörnunni Juliu Roberts er
þar skartað, og er frammistaða
hennar ekkert til að hrópa
húrra (eða Óskar!) fyrir, fremur
en venjulega. Kvikmyndin fær
hins vegar kómíska þyngd sína
af þeim frábæru aukaleikurum
sem raðað er af kostgæfni niður
í smæstu hlutverk. Má þar helst
nefna Billy Crystal sem kynn-
ingarfulltrúa með ríka sjálfs-
bjargarhvöt, Hank Azara í hlut-
verki elskuhugans karlmannlega
og smámælta, Christophers
Walken í hlutverki leikstjórans
listelska og Alan Arkin í bráð-
fyndnu hlutverki breysks and-
legs leiðtoga á jógamiðstöð ríka
fólksins. Það eru ekki eingöngu
aukaleikararnir sem gefa mynd-
inni helst gildi, heldur einnig sú
ádeila á fáránleika Hollywood-
iðnaðarins í allri sinni dýrð,
skrifuð og leikstýrt af mönnum
sem vel þekkja til umrædds um-
hverfis, þ.e. handritshöfundun-
um Billy Crystal og Peter Tolan
og leikstjóranum Joe Roth sem
jafnframt er gamalreyndur
framleiðandi í Hollywood.
Hollywood
bak við tjöldin
KVIKMYNDIR
S m á r a b í ó ,
L a u g a r á s b í ó
Leikstjóri: Joe Roth. Handrit:
Billy Crystal og Peter Tolan.
Frumsamin tónlist: James New-
ton Howard. Kvikmynda-
tökustjóri: Phedon Papamichael.
Aðalhlutverk: Julia Roberts,
John Cusack, Catherine
Zeta-Jones, Billy Crystal og
Hank Azaria. Sýningartími:
102 mín. Bandaríkin.Columbia
Pictures, 2001.
AMERICA’S SWEET-
HEARTS

½
(ÁSTSÆLU TURTIL-
DÚFURNAR)
Heiða Jóhannsdótt ir
Í TILEFNI af 100 ára dánarafmæli
tónskáldsins Giuseppe Verdi á
þessu ári mun Þorvaldur Gylfason
halda erindi um Wagner og Verdi
í Norræna húsinu í dag, sunnudag,
kl. 13. Að erindi Þorvaldar loknu
verður sýnd af myndbandi óperan
Il Trovatore, sem Verdi samdi upp
úr 1850 og frumsýnd var í Róm ár-
ið 1853. Á þessum árum var Wagn-
er í pólitískri útlegð í Sviss og
óperan hans Lohengrin var frum-
sýnd að honum fjarstöddum undir
stjórn Franz Liszt í Weimar 1851.
Aðgangur ókeypis.
Um Wagner
og Verdi