Morgunblaðið - 07.11.2001, Blaðsíða 24

Trimble kjörinn
forsætisráðherra
AP
Til ryskinga kom í þinghúsinu í Belfast um það leyti sem David Trimble
(lengst til hægri) ræddi við fréttamenn eftir atkvæðagreiðsluna í gær.
Við hlið Trimbles er Mark Durkan aðstoðarforsætisráðherra.
HEIMASTJÓRN kaþólskra og mót-
mælenda á Norður-Írlandi tók aftur
til starfa í gær eftir að David Trimble,
leiðtogi Sambandsflokks Ulster
(UUP), hafði verið kjörinn forsætis-
ráðherra í umdeildri atkvæðagreiðslu
í Belfast. Þingmenn Lýðræðislega
sambandsflokksins (DUP), flokks
Ians Paisleys, létu óánægju sína
óspart í ljós eftir atkvæðagreiðsluna
en þeir töldu að óheilindum hefði ver-
ið beitt til að tryggja kjör Trimbles.
Kom til handalögmála í þinghúsinu í
Stormont um það leyti sem Trimble
ræddi við fréttamenn eftir kjörið.
Trimble mistókst á föstudag að
tryggja sér kosningu en þá vantaði
eitt atkvæði upp á að meirihluti þing-
manna flokka sambandssinna á
þinginu í Belfast lýsti yfir stuðningi
við hann. Til að ná kjöri þurfti hann
að njóta stuðnings meirihluta í röðum
sambandssinna, sem og í röðum þing-
manna kaþólskra.
Allir þingmenn flokka kaþólskra,
þ.e. Sinn Féin, stjórnmálaarms Írska
lýðveldishersins (IRA), og SDLP,
flokks hófsamra kaþólikka, voru
hlynntir endurreisn heimastjórnar-
innar en sambandssinnar skiptast
hins vegar nánast í tvennt í afstöðu
sinni og setja fyrir sig að IRA hefur
ekki lokið afvopnun, eins og rætt
hafði verið um.
Nokkrir litlir flokkar eiga fulltrúa á
þinginu í Belfast og hafa ekki viljað
auðkenna sig sem sambandssinna eða
lýðveldissinna. Um helgina sam-
þykktu þrír þingmenn Alliance-
flokksins hins vegar að láta skrá sig
sem sambandssinna í bækur þingsins
og var þar með búið að tryggja
Trimble atkvæðin sem upp á vantaði.
Samhliða kjöri Trimbles var Mark
Durkan úr röðum kaþólskra kosinn
aðstoðarforsætisráðherra en Durkan
mun á næstunni taka við leiðtogahlut-
verkinu í SDLP af Nóbelsverðlauna-
hafanum John Hume en Hume hefur
átt við vanheilsu að stríða.
Auk Trimbles og Durkans eiga
sæti í heimastjórninni þrír fulltrúar
frá UUP og SDLP og tveir frá Sinn
Féin og DUP.
Heimastjórn endurreist á N-Írlandi
Belfast. AFP.
ARGENTÍNUMENN glíma um þessar
mundir við mjög erfiða efnahagskreppu og
raunar ekki í fyrsta sinn. Að þessu sinni er hún
þó að því leyti ólík fyrri samdráttarskeiðum, að
hún er um sumt rakin til þeirrar ákvörðunar
stjórnvalda fyrir áratug að binda gengi gjald-
miðilsins, pesósins, við Bandaríkjadollara.
Framan af og raunar lengst af á síðasta áratug
gafst það vel og tryggði bæði stöðugleika og
hagvöxt en nú er því kennt um öll vandræðin.
Í Argentínu er gengisskráningin ákveðin af
svokölluðu myntráði og seðlabanki landsins
ábyrgist að eiga svo mikið af erlendum gjald-
eyri, að hann geti næstum skipt út öllum inn-
lenda gjaldmiðlinum fyrir hann. Bindingin get-
ur því ekki verið meiri og í raun vantar ekki
annað upp á en að taka formlega upp dollarann
í staðinn fyrir innlenda gjaldmiðilinn. Með því
mætti til dæmis koma í veg fyrir sams konar
spákaupmennsku og lék efnahagslíf margra
Suðaustur-Asíuríkja svo grátt 1997 til 1998.
Á síðasta áratug mátti það heita almenn
skoðun, að binding af þessu tagi væri þjóðráð
fyrir ríki, sem berjast við mikla verðbólgu og
óstöðugleika í fjármálum, og sem dæmi má
nefna, að menn eins og Steven Hanke við
Johns Hopkins-háskólann fóru vítt og breitt
um heim til að hvetja fátæk ríki til að taka hana
upp. Það var líka gert með góðum árangri
sums staðar, til að mynda í Hong Kong, Búlg-
aríu og Eistlandi. Í Argentínu hafði verið vax-
andi verðbólga í áratug og raunar ofurverð-
bólga tvisvar sinnum í skamman tíma þegar
Domingo Cavallo, efnahagsráðherra landsins,
ákvað að binda gengi pesósins við dollarann. Í
fyrstu skilaði það eftirtektarverðum árangri
en nú er allt efnahagslífið upp í loft. Það er því
ekki nema von, að spurt sé hvað hafi farið úr-
skeiðis og hvort bindingin hafi verið glapræði
frá upphafi.
Kostirnir meiri
en gallarnir?
Rudiger Dornbusch við Tækniháskólann í
Massachusetts hefur aldrei verið hræddur við
að berjast gegn straumnum og hann hefur nú
brugðist til varnar myntráðunum og þeirri að-
ferð að binda gengi gjaldmiðils við gengi ann-
ars sterkari. Heldur hann því fram, að hvað
sem líði ástandinu í Argentínu, þá séu kostirnir
meiri en gallarnir.
Dornbusch segir, að vissulega krefjist bind-
ingin ákveðinna fórna. Þau ríki, sem hana taki
upp, verði að láta stoltið lönd og leið og afsala
sér „peningalegu fullveldi“. Þau ráði með öðr-
um orðum engu um vextina, heldur verði að
fara eftir því, sem ákveðið er til dæmis í Wash-
ington eða Frankfurt. Þau verði líka að afsala
sér því valdi eða úrræði, sem er
aukin seðlaprentun, og hætta sé
á, að gengisskráningin geti orðið
dálítið á skjön við þróunina í
helstu viðskiptalöndunum. Sem
dæmi um það má nefna, að sterk
staða dollarans hefur skaðað
argentínskt efnahagslíf en ná-
grannaríkin hafa aftur á móti fellt gengið til að
örva útflutning.
Aukið aðhald
Kostirnir eru líka miklir. Einn er lítil verð-
bólga og annar, sem Dornbusch leggur mikla
Gengisbinding
og reynsla Arg-
entínumanna
Reuters
Fernando de la Rua, forseti Argentínu, gerir grein fyrir nýjum ráðstöfunum til að af-
stýra efnahagshruni. Domingo Cavallo efnahagsráðherra fylgist með ávarpi forsetans.
áherslu á, er mikið aðhald að opinberum út-
gjöldum. Segir hann, að það hafi undraverð
áhrif á þankagang stjórnmálamanna, að þeir
skuli ekki geta aukið seðlaprentun til að fjár-
magna hallann. Á fyrstu fimm árunum eftir að
dollarabindingin var tekin upp í Argentínu
lækkuðu opinber útgjöld, til dæmis niður-
greiðslur, verulega og án þess að það hefði
áhrif á hagvöxtinn. Hann var til jafnaðar 6%
frá 1991 til 1996.
Dornbusch segir, að vandræðin í Argentínu
eigi sér aðrar og dýpri rætur en ofmetinn pesó.
Þær séu meðal annars miklar
skuldir og mikill fjárlagahalli um
langt skeið áður en dollarabind-
ingin var tekin upp; verkalýðs-
félög, sem standi í vegi hvers
kyns umbóta, og úrsérgenginn
iðnaður, sem framleiði ósam-
keppnishæfa vöru burtséð frá
því hver gengisskráningin er.
Í umræðunni um myntráðin eða gengisbind-
ingu verði að taka tillit til þessara atriða og
Dornbusch minnir á, að þótt myntráðin hafi
komið í veg fyrir seðlaprentun, hafi þau greitt
fyrir mikilli skuldaaukningu erlendis. Hún sé
ein meginástæðan fyrir því hvernig komið er í
argentínsku efnahagslífi.
Gagnrýnendur gengisbindingar af fyrr-
nefndu tagi benda gjarnan á Brazilíu. Þar var
glímt við mikla verðbólgu árum saman en með
myntbreytingunni 1994 ákvað Arminio Fraga,
seðlabankastjóri og nemandi Dornbusch, að
best væri að hann eða seðlabankinn stýrði
gengisskráningunni. Tókst honum að sann-
færa markaðinn um, að þetta væri besti kost-
urinn og ekki síst í janúar 1999 þegar árásir
spákaupmanna knúðu fram gengisfellingu
realsins. Afleiðingin varð aðeins lítið verð-
bólguskot og hagvöxtur minnkaði aðeins um
stund.
Ætli mætti, að þetta gerði út um umræðuna
en svo er þó ekki. Brazilíumenn nutu þess á
þessum tíma að hafa mjög hæfan seðlabanka-
stjóra og ríkisstjórn, sem vildi fara að öllu með
gát. Úr þessari staðfestu hefur síðan dregið og
nú er verðbólgan vaxandi. Dæmin um Brazilíu
og Argentínu sýna aðeins, að það er ekki til
nein ein töfralausn, að í raun getur ekkert
komið í staðinn fyrir ábyrga og trausta stefnu í
fjármálum eins ríkis.
Heimild: The Economist
Ekkert getur kom-
ið í staðinn fyrir
ábyrga og trausta
fjármálastjórn
Mikil spenna er New York-búar gengu til kosninga í gær
RÍKISSTJÓRAR voru kosnir í
tveimur ríkjum Bandaríkjanna í
gær en auk þess voru borgarstjóra-
kosningar vítt og breitt um landið.
Hvergi var spennan meiri en í
borgarstjórakosningunum í New
York en síðustu skoðanakannanir
sýndu, að fylgið skiptist jafnt milli
frambjóðenda stóru flokkanna,
repúblikana og demókrata. Fyrir
aðeins hálfum mánuði var demó-
kratinn talinn öruggur um sigur.
Í New York er tekist á um eft-
irmann hins vinsæla borgarstjóra
repúblikana, Rudolphs Giulianis, en
hann hefur verið duglegur við að
koma fram með flokksbróður sín-
um, fjölmiðlakónginum og auðjöfr-
inum Mike Bloomberg. Hefur það
augljóslega gert gæfumuninn fyrir
hann því að fyrir skömmu hafði
Mark Green, frambjóðandi demó-
krata, 16 prósentustiga forskot á
Bloomberg.
Baráttan milli þeirra hefur verið
geysihörð síðustu daga en Green
leggur mikla áherslu á reynslu sína
af opinberu starfi.
„Ég á í höggi við milljarðamær-
ing, sem hefur aldrei gegnt op-
inberum störfum,“ sagði Green á
kosningafundi á mánudag. „Ég
reyni að sigra í þessum kosningum,
hann reynir að kaupa þær.“
Fimm milljarðar
króna úr eigin vasa
Bloomberg, sem er sagður fara
með meira en fimm milljarða ísl. kr.
úr eigin vasa í kosningarnar, leggur
mikið upp úr því, að hann sé eðli-
legur eftirmaður Giulianis. „Leið-
togi, ekki stjórnmálamaður“ er
kjörorð hans í kosningabaráttunni.
Kosið var til þings og í ríkis-
stjóraembætti í tveimur ríkjum,
Virginíu og New Jersey, og var því
spáð, að demókratar myndu þar
leysa repúblikana af hólmi sem rík-
isstjórar. Borgarstjórakosningar
voru síðan í allnokkrum borgum
auk New York, þar á meðal í Atl-
anta, Boston, Cincinnati, Houston,
Miami, Minneapolis, Pittsburgh og
Seattle.
Skjólstæðingur Giul-
ianis á mikilli siglingu
AP
Rudolph Giuliani, borgarstjóri í New York, kemur út úr kjörklefa eftir
að hafa kosið. Trúlega hefur hann gefið flokksbróður sínum, Mike
Bloomberg, atkvæði sitt, en síðustu skoðanakannanir gáfu honum og
keppinauti hans, demókratanum Mark Green, jafnmikið fylgi.
New York. AP, AFP.
ERLENT
24 MIÐVIKUDAGUR 7. NÓVEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ