Morgunblaðið - 07.11.2001, Blaðsíða 30

EFTIR tuttugu ára hersetu Sov-
étmanna, borgarastyrjöld og nú
síðast loftárásir Bandaríkja-
manna og Breta verður lífi al-
mennings í Kabúl, höfuðborg
Afganistan, best lýst sem áfram-
haldandi martröð – nótt eftir
nótt nötra hrörlegar byggingar
af sprengingum, óttinn býr alls
staðar og dauðinn ávallt nærri.
Loftárásir hafa staðið í fimm
vikur, en virðast hafa valdið
litlu tjóni. Einungis lítill hluti
borgarinnar hefur orðið fyrir
beinni árás og stjórn talibana
situr enn.
Við rústir húss sem eyðilagðist í borgarastríðinu milli stríðandi fylkinga múslima sem
AP
Ahmed Ahmedzai, þriggja ára, hjálpar föður sínum að gæta rústanna
af grafhýsi og garði Babúrs keisara, sem er í suðurborginni.
Fátækt er mikil í Kabú
burðarbitum í hús sín,
Mohammed Ahmedzai er húsvörður í grafhýsi og garði Barb
Kabúl komu fjölskyldur hingað í skemmtiferðir á föstudögum
Gert við reiðhjól fyrir framan hálfkaraða byggingu í Khair K
árásir Bandaríkjamanna hófust hafa allar byggingaframkvæm
um hefur verið varpað á hernaðarman
Lífið í
Kabúl
AP
Ungir menn hafa lítið við að
vera í Kabúl og mæla göturnar
á milli húsarústanna.
30 MIÐVIKUDAGUR 7. NÓVEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
REYNSLA ARGENTÍNUMANNA
GENGI KRÓNUNNAR
Þegar gengi krónunnar féllfyrr á þessu ári var þaðsamdóma álit sérfræðinga í
efnahagsmálum, að þegar gengi
krónunnar var sem lægst eða loka-
gildi gengisvísitölunnar sem hæst í
þeim sviptingum væru ekki efna-
hagsleg rök fyrir þeirri veiku
stöðu krónunnar. Gengi krónunnar
styrktist síðan nokkuð en undan-
farnar vikur hefur staða krónunn-
ar versnað á nýjan leik. Vel má
vera, að ekki séu efnahagsleg rök
fyrir þeirri veiku stöðu, sem krón-
an er nú í, en ekki fer á milli mála,
að í viðskiptalífinu hafa menn vax-
andi áhyggjur af gengisstiginu.
Það hafa reyndar fleiri því, að al-
menningur verður rækilega var við
gengisstigið í hækkandi verðlagi
og forystumenn launþegahreyfing-
arinnar velta því fyrir sér, hvort
koma muni til uppsagnar kjara-
samninga snemma á næsta ári.
Verkalýðshreyfingin hefur tekið
ábyrga afstöðu við gerð kjara-
samninga og umfjöllun um efna-
hagsmál allt frá því í upphafi tí-
unda áratugarins. Ganga má út frá
því sem vísu, að það sé alls ekki
vilji forystumanna verkalýðsfélag-
anna að lenda í þeirri aðstöðu að
þurfa að segja upp kjarasamning-
um.
Á fundi brezk-íslenzka verzlun-
arráðsins í London í gær sagði
Davíð Oddsson, forsætisráðherra,
að krónan hefði átt undir högg að
sækja um skeið en hún mundi ná
sér á næstunni þegar draga tæki
úr þenslunni í efnahagslífinu.
Þessi sterka sannfæring forsætis-
ráðherra fyrir því, að krónan
styrkist í fyrirsjáanlegri framtíð
vegur mjög þungt í þessum um-
ræðum. En jafnframt eru margir
þeirrar skoðunar, að Seðlabankinn
eigi að vera virkari á gjaldeyris-
markaðnum en til þess hefur hann
bolmagn eins og fram kom fyrir
nokkrum mánuðum. Svo og að
nauðsynlegt sé að ríkisstjórn og
Alþingi grípi til harðari aðhalds-
aðgerða í ríkisfjármálum en þó var
gert ráð fyrir í fjárlagafrumvarpi
því, sem nú er til meðferðar í
þinginu.
Athygli vakti á ráðstefnu um
skattamál sl. föstudag, að erlendur
fyrirlesari, sem augljóslega hafði
lagt mikla vinnu í að greina íslenzk
efnahagsmál, lýsti þeirri skoðun,
að útgjaldaþróunin hjá hinu opin-
bera væri veikur þáttur í efnahags-
stjórn okkar.
Sömu kröfu hljótum við að gera
til sveitarfélaga, sem nú undirbúa
fjárhagsáætlun næsta árs. Þar er
mikil hætta á ferðum því að sveit-
arstjórnarkosningar eru í vor og
sveitarstjórnarmenn hafa ríka til-
hneigingu til að slaka á klónni þeg-
ar komið er svo nálægt kosningum.
Í því árferði, sem nú ríkir, hafa
bæði einstaklingar, heimili og fyr-
irtæki þurft að grípa til mjög
ákveðinna sparnaðaraðgerða. Ríki
og sveitarfélög lúta nákvæmlega
sömu lögmálum í þessum efnum.
Grundvallarþættir íslenzks efna-
hags- og atvinnulífs eru traustir.
En okkur hefur enn ekki tekizt að
ná nægilega sterkum tökum á of-
þenslu í efnahagslífinu.
Sviptingarnar í gengi krónunnará þessu ári hafa vakið spurn-
ingar um, hvort við Íslendingar
ættum að taka upp annan gjaldmið-
il. Flestir hafa nefnt evruna í því
sambandi en sumir dollar. Auðvitað
er ljóst, að við getum ekki tekið upp
evruna án þess að ganga í ESB, sem
ekki er á dagskrá, en þá hefur verið
nefnd sú leið að tengjast evrunni,
þannig að krónan fylgdi henni í einu
og öllu.
Argentínumenn gripu til slíkra
ráðstafana fyrir nokkrum árum.
Þeir tengdu gjaldmiðil sinn við
Bandaríkjadollar og virtust hafa
góða reynslu af því framan af.
Nú er hins vegar svo komið að
Argentínumenn standa frammi fyr-
ir þjóðargjaldþroti. Að sjálfsögðu
er deilt um það hvers vegna svo er
komið fyrir þeim en margir eru
þeirrar skoðunar, að tenging gjald-
miðils þeirra við dollar eigi þar mik-
inn hlut að máli.
Gjaldmiðilstengingin þýðir, að
Argentína getur hvorki lækkað
gengið né rekið sjálfstæða stefnu í
peningamálum. Afleiðingin er sú,
að atvinnuleysi er um 16%, laun
hafa lækkað og viðskiptalífið er
lamað. Tenging við hinn sterka
dollar þýðir að útflutningsatvinnu-
vegir Argentínu eru ekki sam-
keppnisfærir.
Að mörgu leyti má segja, að efa-
semdir þeirra, sem hafa varað við
því að tengja krónuna erlendum
gjaldmiðli, hafi sannast í Argent-
ínu. Aðvörunarorð þeirra um það,
sem gæti gerzt á Íslandi ef slík leið
yrði farin, hafi orðið að veruleika í
Argentínu.
Argentínumenn eiga engra góðra
kosta völ. Tenging við dollar hefur
engu bjargað en er að sumra mati
undirrótin að þeirri auðmýkjandi
stöðu, sem Argentínumenn eru
komnir í. Það er full ástæða til að
sérfræðingar okkar kynni sér ræki-
lega reynslu Argentínumanna í
þessum efnum vegna þess hversu
oft hugmyndir um tengingu við
annan gjaldmiðil skjóta upp kollin-
um í umræðum hér.
Ekkert getur komið í staðinn fyr-
ir það, að við sjálfir byggjum upp
trausta og sterka stöðu í efnahags-
málum. Til þess höfum við líka alla
burði.