Morgunblaðið - 03.02.2002, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 3. FEBRÚAR 2002 17
ÞAÐ er farið að skyggja, þóttklukkan sé rétt að verðafimm, þegar ég kem aðHeilsustofnun Náttúrulækn-
ingafélagsins. Erindið er að hitta frú
Marie Lysnes, sem þar hefur dvalið
frá því um miðjan desember. Þessi 95
ára gamla kona hefur fjölmörgu
áorkað þá tæpu öld sem hún hefur lif-
að. Ég kem við á hjúkrunarvaktinni
og spyr um Marie, mér er sagt að hún
sé á herbergi 33 og þangað fylgir mér
Steinunn sjúkraliði. Ég vissi í raun
ekki við hverju ég átti að búast, því að
95 ár er hár aldur, en þegar ég kem
inn til Marie sé ég að elli kerling hef-
ur farið mildum höndum um hana.
Á móti mér tekur hún brosandi og
býður mér að setjast hjá sér við borð-
ið. Það fyrsta sem ég rek augun í á
borðinu hennar er farsími, það er því
greinilegt að hún er alltaf í sambandi.
Þegar ég nefni símann segir Marie að
hún þurfi að hafa síma, það sé nauð-
synlegt, einnig segir hún að hér noti
hún eingöngu blað og penna, því að
tölvuna gat hún ekki tekið með sér að
heiman. Heima í Noregi notar hún
alltaf tölvuna og finnst það þægilegt
verkfæri.
En hver er Marie Lysnes? Marie
er fædd í Tromsö í Noregi 12. októ-
ber árið 1906. Hún er hjúkrunar-
fræðingur og rithöfundur og hefur
allan sinn aldur unnið við hjúkrun
víðs vegar um heiminn og auk þess
skrifað um hana grein og stýrt Stat-
ens spesialskole í geðhjúkrunarfræði
árin 1958–1976. Þegar ég bið Marie
að segja mér svolítið frá ævi sinni
segir hún mér að ævin sé orðin svo
löng að það yrði allt of langt mál. Hún
vill fá að segja mér frá því sem hjarta
hennar liggur næst, þ.e. faginu sínu,
hjúkruninni, sem hefur átt hug henn-
ar allan. „Ef ég ætti að lifa lífi mínu
aftur myndi ég gera það nákvæmlega
eins og ég hef gert, gera allt sem ég
get til að hjálpa fólki sem er veikt og
þarf á aðhlynningu að halda,“ segir
Marie.
Orður, titlar og heiðursveitingar
Marie hefur unnið marga sigra og
verið heiðruð fyrir afrek sín. Hún
fékk orðu fyrir að taka þátt í að
hjúkra særðum í seinni heimsstyrj-
öldinni, gullorðu konungsins norska
árið 1975 fyrir þjónustu sína og Flor-
ence Nightingale-orðuna 1977. Hún
er heiðursfélagi í norska hjúkrunar-
félaginu, heiðursfélagi í Hjúkrunar-
félagi Íslands, heiðursfélagi í Lands-
félagi geðhjúkrunarfræðinga,
heiðursfélagi í Landsfélagi hjúkrun-
arfræðikennara og heiðursfélagi í
Sigma Theta Tau International.
Doktorsgráðuna „Honor society of
nursing“ hlaut hún 23. apríl árið 2000.
Tvö ár á Íslandi
Marie verður tíðrætt um nöfnu
sína Maríu Pétursdóttur. Hún segir
að þær hafi í áraraðir haft sama
áhugamálið og höfðu verið að vinna
hvor í sínu landi áður en þær loksins
hittust. María Pétursdóttir skrifaði
bókina Saga hjúkrunar á Íslandi.
Þetta ku vera eina bók sinnar teg-
undar á Íslandi og gaf María Péturs-
dóttir bókina út á eigin kostnað. Þær
nöfnur kynntust í gegnum norrænt
samstarf hjúkrunarfræðinga og hafa
þær unnið mikið saman og styrkt
hvor aðra í gegnum árin. María Pét-
ursdóttir fékk Marie Lysnes til að
koma og aðstoða þegar geðhjúkrun-
arfræðinám hófst hér árið 1978. Mar-
ie segir mér að í upphafi hafi staðið til
að hún aðstoðaði í nokkra mánuði, en
raunin var sú að hér var hún í tvö ár.
Nýja bókin hennar Marie Lysnes
sem kemur út á næstunni fjallar um
hjúkrunarfræðinga við mismunandi
kringumstæður. Þetta er í raun sam-
félagssaga, samtíðarsaga og saga
trúar, þar sem allt fléttast saman í
eina heild, frá heimsstyrjöldinni
seinni til okkar tíma.
Tók bókina úr höndum útgefenda
Bókin átti að koma út í byrjun des-
ember síðastliðinn, en þegar bókin
var orðin tilbúin til prentunar sá
Marie að ýmsu hafði verið breytt,
bæði textanum og myndum. Þetta
sætti Marie sig ekki við, því að þetta
var bókin hennar og hún ætlaði að
ráða því sjálf hvað kæmi fram í henni.
Hún ákvað því að taka bókina úr
höndum útgefendanna og ætlar að fá
sér annan útgefanda. „Þetta er mín
bók og verður gefin út eins og ég vil
hafa hana,“ segir þessi skelegga og
duglega kona.
Furðulegt að troða fólki inn á
stofnanir og láta bíða dauða síns
Þegar við ræðum um ellina og það
hvað verður um okkur þegar við eld-
umst og getum ekki séð um okkur
sjálf verður Marie klökk og segir mér
að þetta sé alveg furðulegt. Nú sé
stefnan sú að troða fólki í hópum inn
á þar til gerðar stofnanir og láta það
bíða dauða síns. Þarna á fólkið helst
að sitja allan daginn og horfa út í loft-
ið. Það fær ekki einu sinni að vera
með tölvurnar sínar. Marie þekkir
mörg dæmi þess að þegar fólk er
komið inn á þessi elliheimili missi það
allan lífsvilja, veslist upp á stuttum
tíma og deyi. Þessu hefur Marie sjálf
barist gegn og hún er ákveðin í að fá
að búa í íbúðinni sinni í miðri Osló,
með útsýni út á Oslófjörðinn, ólýs-
anlegt sólsetur og tölvuna sína þar
sem hún getur unnið í friði.
Hvernig ætli það hafi komið til að
Marie kom hingað í Hveragerði á
Heilsustofnun Náttúrulækninga-
félagsins? „Þetta er í fjórða skipti
sem ég kem hingað,“ segir Marie.
Hvergi annars staðar get ég fengið
þá meðferð og þjálfun sem hér er
boðið upp á. Ég hef farið í marga upp-
skurði, en nú er ég hætt því og læt
ekki oftar skera mig upp. Ég var orð-
in ansi slöpp þegar ég kom hingað
fyrir tæpum mánuði en nú er ég öll að
braggast og verð orðin enn betri þeg-
ar ég fer aftur heim til Noregs í lok
janúar. Ísland er land tækifæranna á
sviði endurhæfingar og meðferðar,
hér vantar bara að nýta tækifærin
ennþá betur en nú er gert.“ Marie
kemur hingað á eigin vegum og segir
að sjúkrasamlagið taki ekki þátt í
kostnaðinum við dvöl hennar hér.
Það er kominn tími til að kveðja,
maturinn verður brátt borinn fram.
Konurnar á hjúkrunarvaktinni eru
komnar til að fylgja Marie í matinn. Í
lokin tek ég nokkrar myndir af Marie
á stafræna myndavél og sýni henni.
„Þetta eru ágætar myndir,“ segir
Marie, „en það sést svolítið í undir-
hökuna,“ segir hún kímin, og bætir
svo við: „Það er kannski allt í lagi
þegar maður er orðinn 95 ára.“
Myndi lifa lífinu eins
Marie Lysnes hefur notað tímann í Hveragerði til að vinna að bók um hjúkrunar-
fræðinga. Hún átti að koma út í byrjun desember, en Marie var ekki sátt við
breytingar sem á henni voru gerðar. Hún tók hana því úr höndum útgefendanna.
„Þetta er mín bók og verður gefin út eins og ég vil hafa hana,“ segir Marie.
Marie Lysnes lætur háan
aldur ekki aftra sér frá rit-
störfum. Þessi fyrrverandi
hjúkrunarkona á að baki
ævintýralega ævi og hefur
hlotið fjölda viðurkenninga
fyrir starf sitt. Margrét Ís-
aksdóttir hitti Marie er
hún dvaldist á Heilsustofn-
un Náttúrulækningafélags-
ins fyrir skemmstu.