Morgunblaðið - 03.02.2002, Blaðsíða 35

SKOÐUN
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 3. FEBRÚAR 2002 35
Á LANDSFUNDI
Sjálfstæðisflokksins í
haust var mörkuð
stefna að nýjum að-
gerðum í byggðamál-
um. Í ályktun um
sveitarstjórnar- og
byggðamál, sem sam-
þykkt var á fundinum,
segir m.a. „Fyrirtækj-
um á landsbyggðinni
verði sköpuð betri
rekstrarskilyrði og
skoða ber raunhæfar
aðgerðir í skattamál-
um í því skyni. Ekki
verði um beinar styrk-
veitingar að ræða til
byggðaaðgerða en í
stað þess verði auknu fjármagni
veitt til almennra aðgerða til jöfn-
unar á aðstöðu einstaklinga og fyr-
irtækja“. Í umræðu vinnuhóps um
tillöguna kom skýrt fram að hér er
átt við mismunandi álagningu tekju-
skatts og/eða tryggingagjalds á fyr-
irtæki annars vegar á höfuðborg-
arsvæðinu og hins vegar á
landsbyggðinni.
Hér er um afdrifaríkt mál að
ræða fyrir byggðir landsins. Lands-
fundur annars stjórnarflokksins
hefur ályktað að athuga eigi aðgerð-
ir í skattamálum sem raunhæfa
byggðaaðgerð í stað hefðbundinna
styrktaraðgerða.
Vorið 1999 samþykkti Alþingi til-
lögu til þingsályktunar um stefnu í
byggðamálum fyrir árin 1999 til
2001. Nánast öll atriði hennar hafa
náð fram að ganga. Þannig hefur Al-
þingi sýnt í verki að ekki stendur á
vilja né fjármagni til að sporna við
miklum ójöfnuði í íbúaþróun lands-
ins. Hins vegar er ljóst að sú stefna,
sem fylgt hefur verið í byggðaað-
gerðum margra undangenginna ára,
dugar ekki til að ráða við vandann.
Á miklu framfaraskeiði á höfuð-
borgarsvæðinu, sem m.a. hefur
byggst á upplýsingastreymi og
tækninýjungum hins frjálsa mark-
aðar, hefur megináherslan á upp-
byggingu á landsbyggðinni byggst á
bættum vegasamgöngum, framlög-
um úr ríkissjóði, tilflutningi opin-
berra starfa o.s.frv. Reynslan hefur
sýnt að slíkar aðgerðir ná skammt
einar og sér.
Tengja þarf aðgerðir hins opin-
bera í byggðamálum beint hinum
frjálsa markaði. Haga þarf málum
þannig að stjórnendur fyrirtækja
sjái sér hag í að staðsetja þau á
landsbyggðinni og að stjórnendur
opinberra stofnana hafi frumkvæði
að uppbyggingu opinberra stofnana
á úti á landi.
Staða höfuðatvinnugreinanna á
landsbyggðinni
Tafla 1 sýnir fjölda búfjár eftir
landsvæðum árin 1990 og 2000.
Eins og taflan sýnir fækkar búfé
á landsbyggðinni nema hrossum
fjölgar lítillega á milli áranna 1990
og 2000. Það sama verður ekki sagt
um höfuðborgarsvæðið, þar fjölgar
búfé af fjórum tegundum en fækkar
í þremur. Ætla má samkvæmt töfl-
unni að rekstur svína- og varp-
hænsnabúa sé að flytjast frá lands-
byggðinni til höfuðborgarsvæðisins,
samfara því að það dregur úr neyslu
á kindakjöti en neysla á hvítu kjöti
eykst. Öll aukning í neyslu á hvítu
kjöti skilar sér eingöngu í auknum
störfum á höfuðborgarsvæðinu.
Mynd 1 sýnir veiðiheimildir í
þorski sem hlutfall af veiðiheimild-
um í þorski í upphafi veiðiársins
1992/1993. Rauða línan sýnir hlutfall
veiðiheimilda samtals. Þegar veiði-
heimildir í þorski, skipt eftir lands-
hlutum, eru skoðaðar, þá er ljóst að
það sama er að gerast á landsbyggð-
inni eins og í landbúnaðinum. Veiði-
heimildir dragast saman á Vest-
fjörðum, Norðurlandi án Akureyrar,
Austurlandi og Suður-
landi.
Áhrif samdráttar í
landbúnaði og sjávar-
útvegi á landsbyggð-
inni
Tafla 2 sýnir fjölda
ársverka og íbúafjölda
árið 1988 og 1997, ann-
ars vegar á lands-
byggðinni og hins veg-
ar á
höfuðborgarsvæðinu.
Á tímabilinu fækkar
ársverkum á lands-
byggðinni um 7,2% en
fjölgar um 7,4% á höf-
uðborgarsvæðinu.
Þetta hefur síðan haft
eðlileg áhrif á íbúaþróunina. Íbúum
fækkar á landsbyggðinni en fjölgar
á höfuðborgarsvæðinu.
Það vekur athygli að þegar störf-
um fækkar í landbúnaði, fiskveiðum
og fiskvinnslu á landsbyggðinni
fjölgar í landbúnaði og fiskveiðum á
höfuðborgarsvæðinu en lítilleg
fækkun er í fiskvinnslu, eða 2,9%,
samanborið við 11,3% fækkun á
landsbyggðinni.
Ekki eru fyrirliggjandi nýrri tölur
um skiptingu ársverka eftir atvinnu-
greinum á milli höfuðborgarsvæð-
isins og landsbyggðarinnar en frá
árinu 1997. Aftur á móti eru til nýrri
upplýsingar fyrir landið allt. Á tíma-
bilinu frá 1996 til 2000 fækkaði
störfum í sjávarútvegi og landbún-
aði um 2.030, sem að mestu hefur
komið niður á landsbyggðinni með
áhrifum á íbúaþróunina. Á sama
tíma fjölgar störfum í öðrum at-
vinnugreinum samtals um 14.000.
Sú fjölgun á sér stað svo til ein-
göngu á suðvesturhorni landsins,
enda hefur íbúaþróunin á því svæði
verið í takt við það.
Laun
Samhliða fækkun starfa eru laun
á landsbyggðinni almennt mun
lægri en á höfuðborgarsvæðinu og
hefur launabilið farið vaxandi und-
anfarin ár. Af því leiðir að fólk flytur
frá landsbyggðinni vegna lágra
launa, frá láglaunasvæði til höfuð-
borgarsvæðisins, þar sem hærri
laun eru í boði.
Þetta kemur m.a. skýrt fram í
fyrsta tbl. Viðskiptablaðsins árið
2002, en þar er þetta sjónarmið
staðfest í grein eins af pistlahöfund-
um blaðsins undir fyrirsögninni
„Hafa orðið vatnaskil í byggðamál-
um?“. Í greininni segir m.a. „Árið
1995 var launastig nær hið sama á
landinu öllu, þar sem meðallaun á
höfuðborgarsvæðinu voru aðeins um
1,8% hærri en úti á landi. En fimm
árum seinna var þessi munur kom-
inn upp í rúm 13% og virðist vax-
andi. Þetta er ef til vill ein helsta or-
sökin fyrir miklum fólksflutningum
til suðvesturhornsins á síðustu árum
og reyndar kann fólksflóttinn að
hafa aukið þetta bil enn frekar ef
þeir sem flytja suður eru tiltölulega
tekjuháir.“ Fagna ber þeim liðs-
styrk sem þetta sjónarmið fær í Við-
skiptablaðinu.
Hér hafa verið raktar orsakir
byggðavandans, þ.e. annars vegar
missir fólk störf sín og hins vegar
bjóðast fólki lág laun á landsbyggð-
inni. Ljóst er að hefðbundnar
byggðaaðgerðir duga ekki til að
ráða fram úr þessum vanda einar og
sér.
Hvað er til ráða?
Fara þarf nýjar leiðir, þar sem
markaðsöflunum er gefið meira ráð-
rúm og stuðlað þannig að aukinni
nýtingu þeirra auðlinda sem lands-
byggðin býr yfir. Það er eitt af höf-
uðverkefnum stjórnvalda að skapa
umhverfi þar sem fyrirtæki geta
dafnað og einstaklingar notið frum-
kvæðis og atorku.
Hér er lagt til að sköttum á fyr-
irtæki verði beitt sem raunhæfri að-
gerð í byggðamálum. Tekjuskattur
og tryggingagjald verði lægri á fyr-
irtæki á landsbyggðinni en á höf-
uðborgarsvæðinu. Með slíkum að-
gerðum verða markaðsöflin látin
ráða. Stjórnendur fyrirtækja geta
sjálfir ákveðið hvort fyrirtæki
þeirra verði staðsett á höfuðborg-
arsvæðinu eða á landsbyggðinni,
þar sem greiddir verða lægri skatt-
ar.
Tekjuskattur fyrirtækja hefur
verið lækkaður í 18% með það að
markmiði að laða fyrirtæki erlendis
frá til landsins. Áhrifanna er þegar
farið að gæta. Össur hf. hefur
ákveðið að flytja starfsemi frá
Bandaríkjunum til Íslands. Þessi
ákvörðun mun skapa um 40 ný störf.
Telja verður ólíklegt að fyrirtæki
komi erlendis frá til að setjast að á
landsbyggðinni, ef skattprósenta
þar er sú sama og á höfuðborgar-
svæðinu. Er mögulegt að tekin hefði
verið ákvörðun um að staðsetja
framangreinda starfsemi Össurar
hf. á landsbyggðinni ef tekjuskattur
á fyrirtæki þar væri t.d. 8%? Und-
irritaður telur líklegt að það hefði
komið til athugunar. Hér er um
raunhæfa byggðaaðgerð að ræða.
Að undanförnu hefur verið nokk-
ur umræða um uppbyggingu svo
kallaðra kjarnasvæða en ekki er
ljóst hvernig sú uppbygging eigi að
fara fram. Af umræðunni má skilja
að það eigi helst að gerast með
flutningi opinberra starfa, þ.e. með
beinni þátttöku ríkisvaldsins. Það er
mat undirritaðs að þessi umræða sé
á villigötum og að vænlegra til ár-
angurs í uppbyggingu á lands-
byggðinni sé að skapa hagstætt um-
hverfi, þannig að markaðurinn
sjálfur sjái um uppbygginguna án
þess að ákvörðun um slíkt komi ofan
frá.
Með lægri sköttum á landsbyggð-
inni hlýtur markaðurinn fyrst að
horfa til öflugustu byggðakjarn-
anna, þannig að þeir myndu af sjálfu
sér styrkjast, en það gerist ekki
með afli hinnar sýnilegu handar.
Auk samþykktar landsfundar
Sjálfstæðisflokksins fékk tillaga um
skattamál sem raunhæfa aðgerð í
byggðamálum ítarlega umræðu á
fjórðungsþingi Vestfirðinga s.l.
haust. Einnig hefur byggðanefnd á
vegum Sambands íslenskra sveitar-
félaga og aðalfundur Samtaka sveit-
arfélaga á Vesturlandi gert tillögu
um að skattar á fyrirtæki á lands-
byggðinni verði skoðaðir sem raun-
hæf aðgerð í byggðamálum. Jafn-
framt hefur sveitarstjórn
Dalabyggðar ályktað í þessa veru.
RAUNHÆF AÐGERÐ
Í BYGGÐAMÁLUM
Haraldur L.
Haraldsson
Tekjuskattur og trygg-
ingagjald, segir Har-
aldur L. Haraldsson,
verði lægri á fyrirtæki á
landsbyggðinni en á höf-
uðborgarsvæðinu.
Höfundur er hagfræðingur.
Veiðiheimildir í þorski sem hlutfall af veiðiheimildum í
þorski fiskveiðiárið 1992/1993
Mæðrastyrksnefnd Reykjavíkur
þakkar fyrir hönd skjólstæðinga sinna
hinn mikla velvilja og frábæra aðstoð
þeirra fjölmörgu fyrirtækja og einstaklinga
sem hjálpuðu þeim að halda gleðileg jól.
Án ykkar aðstoðar væri það ekki hægt.
Mæðrastyrksnefnd Reykjavíkur.
Vorfagna›ur
Úrvalsfólks
ver›ur haldinn á Hótel Sögu, Súlnasal, föstu -
daginn 15. febrúar 2002. Húsi› opnar kl. 19:00.
Hljómsveit Hjördísar Geirs
leikur fyrir dansi.
Fjölbreytt skemmtiatri›i.
Matse›ill:
Kryddjurtalegi› lambalæri me› steinseljusteiktum
kartöflum, völdu grænmeti og rjómapiparsósu.
Súkkula›ikaka me› hindberjum og vanilluís.
Kaffi.
Mi›asala og bor›apantanir hefjast mánudaginn 4. febrúar hjá
Rebekku og Valdísi, Lágmúla 4, í síma: 585-4000. Ver› kr. 3.200.
•
ATVINNA mbl.is