Morgunblaðið - 03.02.2002, Blaðsíða 18

18 SUNNUDAGUR 3. FEBRÚAR 2002 MORGUNBLAÐIÐ
FYRIR tveimur árum var Maj-LenSundin fengin til að taka við stjórn ogbreyta rekstri Karólínska sjúkra-hússins sem þótti ekki nógu vel rekið.Margir höfðu spreytt sig á þessu
verkefni á undan henni en ekki haft árangur
sem erfiði og horfið frá störfum eftir tiltölulega
skamma viðdvöl í starfinu. Fram að þeim tíma
sem Maj-Len var ráðin til Karólínska sjúkra-
hússins hafði hún starfað sem forstjóri Aker
sjúkrahússins í 6 ár og þar á undan sem hjúkr-
unarforstjóri á Ullevål sjúkrahúsinu í 22, en
bæði sjúkrahúsin eru í Ósló. Ástæðan fyrir því
að hún var fengin til Karólínska sjúkrahússins
var hve vel henni hafði tekist að endurskipu-
leggja starfsemi fyrrgreindra sjúkrahúsa þar
sem hún innleiddi nýtt skipulag sem krafðist
þess að starfsfólkið tileinkaði sér hugsunarhátt
sem skilaði sér í betri og hagkvæmari rekstri
sjúkrahúsanna.
Maj-Len er hjúkrunarfræðingur að mennt,
fædd og uppalin í Finnlandi, býr í Ósló en
starfar í Stokkhólmi og flýgur á milli heimilis
síns og vinnustaðar um helgar. Svo segist hún
hafa mikið dálæti á Íslandi en hér hefur hún
verið í ein fimm skipti og nú síðast til að kynna
evrópska rannsókn á heilsufari kvenna í
læknastétt sem við Íslendingar munum taka
þátt í og til að kynna Landspítala – háskóla-
sjúkrahúsi stefnu Karólínska í starfsmanna-
málum.
Ekki föst fjárveiting
Karólínska sjúkrahúsið er rekið í tengslum
við Karólínsku vísindastofnunina og báðar eru
þessar stofnanir mjög virtar á alþjóðlegum
vettvangi. Stjórnvöld í Stokkhólmi hafa staðið
fyrir breytingum á eignarhaldi og rekstrarfyr-
irkomulagi á sjúkrahúsum Stokkhólmsléns í þá
veru að gera fjögur þeirra að hlutafélögum.
Karólínska sjúkrahúsið er þó enn rekið sem
opinbert fyrirtæki en verið er að þróa það í átt
til hlutafélags og er það í verkahring Maj- Len
að stýra því ferli. Þegar hún er spurð hvað
breytingarnar muni hafa í för með sér segir
hún að sjúkrahúsið muni í framtíðinni ekki fá
fasta fjárveitingu til starfseminnar heldur
muni fjármagnið fylgja sérhverjum sjúklingi
eða sjúkdómsgreiningu. Þetta hafi það í för
með sér að starfsfólkið þurfi að gefa nákvæma
skýrslu þar sem er að finna sjúkdómsgrein-
ingu, hvaða þjónustu sjúklingurinn fær og hver
kostnaðurinn er. Greiðsla til sjúkrahússins fari
svo eftir heildarkostnaði við hvern sjúkling.
Stjórnendur deilda geti því ekki lengur hugsað
eins og unglingurinn sem býr heima og finnst
hann ekki þurfa að hugsa um hvað hlutirnir
kosta, mamma og pabbi borgi.
Sjúkrahúsin keppa sín á milli
Það kemur fram í máli Maj-Len að hluta-
félagsformið hafi það í för með sér að sjúkra-
húsin sem tilheyra Stokkhólmsléni eigi í sam-
keppni um sjúklingana. Ef eitt sjúkrahús geti
framkvæmt aðgerð á ódýrari hátt en annað fari
beiðnin um aðgerðina þangað.
Þjónustukaupin fari síðan í gegnum sér-
staka stofnun sem stjórnað sé af pólitískt
kjörnum fulltrúum. Þessi stofnun hefur einnig
umsjón með kostnaðinum og greiðir sjúkra-
húsunum fyrir þá þjónustu sem þau hafa veitt.
Ef sjúklingurinn vilji fara annað en beiðnin
kveður á um þá geti hann það. Í árslok verði
þau sjúkrahús sem rekin eru samkvæmt hluta-
félagsforminu að greiða fjármuni til baka hafi
sjúklingarnir verið fleiri en umsamin þjónustu-
kaup kváðu á um.
Stjórnendur deilda
líti í eigin barm
Maj-Len segir að þegar breytingar eins og
hér hafa verið raktar eru gerðar geri þær þá
kröfu til starfsmannanna að þeir velti því fyrir
sér hverjir möguleikarnir séu í stöðunni og
þeir séu opnir fyrir fyrir nýjum lausnum. Einn-
ig þurfi starfsfólkið að gera sér grein fyrir
ábyrgð þeirra sem stjórna sjúkrahúsinu og
þurfa að standa skil á rekstri þess. „Þetta nýja
fyrirkomulag hefur það líka í för með sér að
starfsfólkið þarf að leggja sig fram um að gera
hlutina á sem hagkvæmastan hátt en um leið
þarf að hugsa um hvernig hægt er að hlúa sem
best að sjúklingum því þeir eru alltaf í fyr-
irrúmi og hvernig hægt er að þróa læknismeð-
ferðina og lyf til betri vegar.
Breytingarnar krefjast mikils af stjórnend-
um einstakra deilda. Þeir þurfa að átta sig á að
það er ekki nóg að píska starfsmennina áfram
heldur þarf að mennta og þjálfa þá og hvetja til
dáða. Stjórnendur deilda verða að líta í eigin
barm og íhuga hvernig stjórnendur þeir eru og
hvernig samvinnan er milli ólíkra starfsgreina
og hvernig hægt er að samhæfa ólíkar sér-
fræðigreinar. Þeir geta ekki lengur hugsað:
Þetta er mín deild, ég rek hana eins og mér
sýnist og mér er alveg saman hvað öðrum
finnst.“
Fyrst þarf að greina vandann
Maj-Len segir að hugarfarsbreytingin þurfi
að snerta allar stafsgreinar og nauðsynlegt sé
að mynda þverfagleg teymi sem samræma
starfsemina. „Það er stundum þannig að þeir
sem eru næstir sjúklingnum eru með mikla
menntun en hafa ekki alltaf skilning á nauðsyn
góðrar samvinnu. Heilbrigðisstéttirnar þurfa
að læra að vinna saman og sameiginlega munu
þær finna bestu lausnina. En fyrst verða þær
að skilgreina vandann. Nú er svo komið að það
eru 60 hópar innan Karólínska sjúkrahússins
sem eru að vinna að því að skilgreina hvar
skórinn kreppir og læra að hugsa á hinn nýja
hátt.“
Aðspurð segir hún starfsfólkið binda vonir
við þetta nýja rekstrarfyrirkomulag. „Fleiri og
fleiri vilja mynda þverfaglega hópa sem miða
að því að bæta starfsumhverfið og þjónustuna.
Við höfum þegar náð fram ýmiss konar hag-
ræðingu eins og að stytta þann tíma sem fólk
þarf að bíða eftir sjúkrahúsvist og stytta legu-
tímann á sjúkrahúsinu. Þannig höfum við aukið
framleiðnina og lækkað kostnaðinn sem þýðir
að við getum keypt ný og fullkomnari tæki því
þó gætt sé aðhalds í hvívetna þá þarf að halda
áfram að þróa þá þjónustu sem spítalinn býður
upp á.“
Útgjöld lækkuðu um 2%
Hún er spurð að því hvort það sé ein stétt
frekar en önnur innan spítalans sem hafi sett
sig gegn breytingunum?
„Læknar eru í mörgum tilfellum íhaldssam-
ari en aðrar heilbrigðisstéttir. Þeir eru vanir
því að ráða og vilja síður viðurkenna að góður
árangur felst í þverfaglegri samvinnu. Lækn-
arnir verða að venja sig við þá hugsun að það er
í raun enginn meira ómissandi en annar á
sjúkrahúsunum. Ef það er til dæmis enginn til
að hirða sorpið þá stöðvast reksturinn.“
Maj-Len tekur skýrt fram að þegar verið sé
að gera skipulagsbreytingar eins og hér hafa
verið raktar sé ekki hægt að gera ráð fyrir að
spara peninga í upphafi ferilsins. Þessu verði
stjórnmálamenn að átta sig á. „Þegar ég var
ráðin til Karólínska sjúkrahússins sagði ég við
stjórnmálamennina, „ég mun leitast við að
snúa rekstri sjúkrahússins við en þið verðið að
gefa mér tíma til þess.“
Hún segir að á 4 árum sé gert gert ráð fyrir
að heildarsparnaður Karolínska sjúkrahússins
verði 370 milljónir sænskar krónur en heildar
fjárhagsáætlunin fyrir sjúkrahúsið á næsta ári
eru 4,7 milljarðar sænskra króna. „Fyrsta árið
sem ég gegndi starfi forstjóra við Karólínska
sjúkrahúsið var afar erfitt en fjárhagsáætlunin
fyrir síðasta ár stóðst. Þá tókst að lækka út-
gjöldin um 2% eða um 150 milljónir sænskar
krónur.“ Þetta segir hún að hafi tekist vegna
þess að kostnaðarvitund starfsfólksins hafði
aukist. Á næsta ári verði gerð sú krafa að út-
gjöldin lækki um svipaða upphæð.
Ekki kom til uppsagna
Það hefur ekki þurft að segja upp starfsfólki
vegna breytinganna að sögn Maj-Len. „Fólk
hætti sem ekki var starfi sínu vaxið og einnig
það fólk sem ekki vildi breyta neinu. Ekki kom
til hópuppsagna vegna þess að farið var hægt í
sakirnar fyrsta árið við lækkun útgjalda. Ef
gert hefði verið ráð fyrir 4% útgjaldalækkun á
einu ári eins og íslensk stjórnvöld fara fram á
að gert sé á Landspítala – háskólasjúkrahúsi
hefði þurft að segja upp starfsmönnum. Spurn-
ingin sem yfirvöld og aðrir sem starfa við heil-
brigðismál þurfa að velta fyrir sér er; hvaða
væntingar hefur hinn almenni borgari til heil-
brigðisþjónustunnar? Ef sparað er mikið á
stuttum tíma kemur það niður á þjónustunni.
Að mínu mati er hægt er að fara tvær leiðir
þegar lækka á rekstrarkostnað á sjúkrahús-
um. Annars vegar með því að segja upp fólki og
minnka þjónustuna eða fara hægar í sakirnar
og þjálfa starfsfólkið í nýjum hugsunarhætti
sem leiðir til betri kostnaðarvitundar, hag-
kvæmni og um leið lægri tilkostnaðar, ég hef
valið síðari kostinn og það hefur gefist vel.“
Maj-Len segir að sú krafa sé gerð til hennar
sem forstjóra sjúkrahússins að sjúkrahúsið
þéni einnig peninga og það segir hún að sé gert
með því að að selja erlendum þjóðum þjónustu.
Ágóðinn renni svo til þess að greiða kostnað
fyrir sænska sjúklinga.
Hagir kvenna í
læknastétt skoðaðir
Svo við víkjum að erindi Maj-Len hingað til
lands þá hefur hún haft forgöngu um könnun á
heilsufari kvenna í læknastétt. Ástæðuna fyrir
könnuninni segir hún ekki síst vera þá að
sjálfsvígstíðni kvenna í læknastétt er nokkuð
hærri en hjá konum almennt. „Ég hef séð í
mínu starfi að það eru ekki konurnar sem eru
óheilbrigðar heldur er ýmislegt að í vinnuum-
hverfi þeirra. Leiddar hafa verið líkur að því að
það sé eitthvað í þeirri menningu sem þróast
innan heilbrigðiskerfisins sem ýti undir sjálfs-
víg kvenna í læknastétt.
Í Noregi og Svíþjóð hefur verið rannsakað
hvernig konur í læknastétt hafa það í einkalíf-
inu og á vinnustað. Kom í ljós að gildin sem
orðið hafa til innan sjúkrahúsanna eru mjög
karllæg og konur í læknastétt njóta sín síður í
því umhverfi. Félag kvenna í læknastétt á Ís-
landi mun taka þátt í þessari könnun. Ég veit
að heilbrigðisráðherrann ykkar hefur áhuga á
að skoða hvernig læknar almennt hafa það en
ekki aðeins konurnar og er það mjög áhuga-
vert.“
Heilbrigðisstéttirnar þurfa
að læra að vinna saman
Morgunblaðið/RAX
„Við höfum þegar náð fram ýmiss konar hagræðingu eins og að stytta þann tíma sem fólk þarf að
bíða eftir sjúkrahúsvist og stytta legutímann á sjúkrahúsinu,“ segir Maj-Len Sundin, forstjóri Karól-
ínska sjúkrahússins um þær breytingar sem hún hefur innleitt síðan hún hóf þar störf fyrir tveim ár-
um.
he@mbl.is
Breyta á rekstri Karólínska
sjúkrahússins í Stokkhólmi
yfir í hlutafélag. Hildur
Einarsdóttir ræðir við
Maj-Len Sundin, forstjóra
sjúkrahússins, um hvernig
verið er að undirbúa starfs-
fólkið fyrir breytingarnar og
um evrópska rannsókn á
heilsufari kvenna í lækna-
stétt sem hún hefur for-
göngu um.
’ Að mínu mati er hægt að fara tvær leiðir þegar lækkaá rekstrarkostnað á sjúkrahúsum. Annars vegar með því
að segja upp fólki og minnka þjónustuna eða fara hægar
í sakirnar og þjálfa starfsfólkið í nýjum
hugsunarhætti sem leiðir til betri kostnaðarvitundar,
hagkvæmni og um leið lægri tilkostnaðar, ég hef valið
síðari kostinn og það hefur gefist vel. ‘