Morgunblaðið - 03.02.2002, Blaðsíða 26

LISTIR
26 SUNNUDAGUR 3. FEBRÚAR 2002 MORGUNBLAÐIÐ
ÞÝSKI málarinn Bernd Koberling
er engin óþekkt stærð á Íslandi þótt
viðamikil sýning verka hans í sölum
Listasafns Reykjavíkur sé frumraun
hans í höfuðborginni. Myndlistar-
menn þekkja til listamannsins, sem
eins af fulltrúum nýja málverksins í
Þýskalandi, og hann hefur lýst ljóð ís-
lenzkra skálda. Málarinn þannig valið
að fara með veggjum um athafnasemi
á sýningavettvangi í fjarlæga landinu
sem hann hefur hérumbil gert að
öðru heimalandi sínu. Hefur frá árinu
1977 dvalist sumar hvert austur á
Loðmundarfirði, eins og tíundað hef-
ur verið í bak og fyrir í fjölmiðlum, en
í Berlín yfir veturinn. Kannski ekki
að öllu leyti fyrir hógværðina eina að
hann hefur haldið sig til hlés, því mað-
ur í hans stöðu hefur í mörg horn að
líta í sínu heimalandi og hefur lengst-
um leitað á norðurslóðir sér til and-
legrar endurnæringar og iðkunar
hugðarefna sinna til hliðar, einkum
laxveiða. Sýningin er hluti af mun
stærri framkvæmd sem sett var upp í
listahöllinni í Malmö og spannaði all-
an listferil hans, en hér er lögð
áhersla á verk unnin á Loðmundar-
firði eða undir áhrifum af íslenzkum
náttúrubrigðum.
Langt er síðan málarar á megin-
landinu gerðu sér grein fyrir þeim
fjársjóði sem birtumögn norðursins
og veðrabrigði eru, hinu kristalstæra
ljósi sem gerir skilsmun fjarlægða
svo óljós. Harðgerum gróðurmögn-
um sem liggur svo mikið á að teyga að
sér lífsmögnin á naumu sumri, og þó
litríkir og iðgrænir gróðurblettir sem
ber við fjölþættan hrjóstrugan jarð-
armöttulinn. Að telja alla þá málara
upp sem hafa leitað í smiðju ljós-
brigða norðursins væri nokkurt mál.
Þó má nefna að sjálfur Claude Monet,
meistari áhrifastefnunnar, er málaði
hið fræga málverk Impression, sem
nafn liststefnunnar er dregið af, leit-
aði til Noregs og löngu seinna Anselm
Kiefer, einn af höfuðmeisturum ný-
viðhorfa í Þýskalandi, og höfðu hvor á
sinn hátt mikið gott af.
Þessi mikli og myndræni fjársjóð-
ur er þannig beint fyrir framan okkur
norðurálfubúa, umlykur alla tilveru
okkar og fylgir í hverju skrefi. Er þó
að meginhluta til í sérgildu óáþreif-
anlegu formi og þannig abstrakt í víð-
asta skilningi hugtaksins. Við getum
þannig ekki höndlað veðrabrigðin,
flutt birtuna til og því síður myrkrið,
ráðið vindáttum né skipulagt úr-
komu, hvorki pantað góðviðri á sumri
né mylgring er stórrhríðir geisa um
vetur, því síður klósiga og rósafingur
í hinu háa er þungbúin ský hrannast
yfir.
Litið til þessa alls hljóta einhverjir
að undrast hví norrænir leiti ekki
meira í þessi föng í næsta nágrenni,
gerast frekar skósveinar stærri
menningarheilda og fjarstýrðra við-
horfa.
Hér er áhrifastefnan sýnileg í
sjálfri náttúrunni, fjölþættar óform-
legar jarðmyndanir náskyldar Art in-
formel og Tassisma. Innbyggð frum-
form í klettaveggjum sbr. stuðlaberg,
leiða hugann að byggingarfræði
myndflatarins og strangflatalist,
óræðar formanir í landinu sjálfu að
yfirraunsæi, surrealisma. Leitaði
ekki Dali á heimaslóðir, litla þorpsins
Figueras í Katalóníu, þegar landslag
skyldi þáttur í yfirraunsæ sköpunar-
verk hans? Leyfi mér að vitna enn
einu sinni í Jean Fautrier, höfuðpaur
óformlega málverksins: „Engin list-
grein er fær um að miðla, ef hún er
ekki hluti þess raunveruleika sem
hún hrærist í.“ Fautrier var þá að
svara opinberlega þeirri fullyrðinga
sporgöngumanna sinna: „Að óraun-
veruleiki hins óformlega (informela)
tjái alls ekkert.“
Allt þetta segir okkur, að íslenzkir
málarar eigi öðru fremur að leita til
þeirra fanga sem þeir hafa allt um
kring og milli handanna hverju sinni,
síður langt yfir skammt. Að hafna al-
farið náttúrunni eða fígúrunni er
ígildi þess að afneita lífinu. Maðurinn
getur svo trauðla orðið meira en upp-
runi hans gefur tilefni til, á hér ekki
að setja sig á háan stall, einungis
miðla, er þó ekki háður hlutvöktum
formunum frekar en óhlutlægum,
áþreifanlegum frekar en óáþreifan-
legum. Engu frekar en sjálf náttúran
sem býr til hlutvakin áþreifanleg
form úr óáþreifanlegum ögnum, hins
vegar er formleysa naumast til nema
í dauðum hlutum, grunnfærum og
andvana gjörningum klastrarans.
Enginn skyldi misskilja rýninn og
álíta að hann sé hér að halda fram ein-
hverrri ákveðinni stefnu og stílbrögð-
um í þessu skrifi sínu, því fer fjarri.
Einungis um að ræða að miðla við-
teknum sannindum til þess sem les,
leitast til að hreyfa við hugsanaferli
hans.
Mörgum mun trúlega spurn, hvar
landið sé í myndum Koberlings,
verða hvorki varir við þekkjanlegar
útlínur þess né né beina myndræna
frásögn sem tengist reynsluheimi
þeirra. En hér gilda lögmál hughrifa,
hins innra auga, þannig eru form
myndverka listamannsins í litlu frá-
brugðin því sem hann hefur gert áður
og gerir í heimalandi sínu, í annan
stað yfir þeim heilli og ferskari blær.
Þetta kemur helst fram er allt gengur
upp um lit og formrænan tærleik svo
sem í myndunum, Viðbrögð sjávar-
ins, akryl á ál, 2001 og Veðrabrigði I,
akryl á ál, 2001 í stóra salnum uppi.
Báðar ríma við ljósmögn sumarbirt-
unnar svo sem listamaðurinn meðtek-
ur hana í lofti og gróandi Austur-
landsins. Þetta segir okkur líka að
hann hefur vaxið með landinu og
þannig er nokkur annar og þýðversk-
ari svipur yfir myndunum í opna rým-
inu niðri, þar sem gesturinn stað-
næmist helst við hina afburða vel
máluðu mynd, Landlínur á vestur-
vegg, olía á striga, 1988, auk þess sem
stóru svörtu myndirnar á hliðarvegg
frá 1989 sækja á, en njóta sín auð-
sjánlega ekki til fulls í hinu einhæfa
harða ljósi. Myndir tærleika og birt-
umagna á endavegg og innskoti, sem
eru af nýrri gerð bera með sér meiri
nálgun við fjölþætt brigði sumarbirt-
unnar.
Alveg ljóst að hinn ágæti þýski
málari Bernd Koberling, hefur sótt
eitt og annað til birtuflæðis sumarins
á Loðmundarfirði, og er hvernig sem
á er litið mikilsverður gestur inn í sali
Listasafns Reykjavíkur.
MYNDLIST
Listasafn Reykjavíkur –
Hafnarhúsinu
Opið alla daga frá kl. 10-18. Til 10. mars.
Aðgangur 500 krónur, gildir einnig í Ás-
mundarsafn og á Kjarvalsstaði. Sýning-
arskrá/ bók frá listahöllinni í Malmö,
með þýðingum á öllum ritgerðum í henni
3.500 kr.
MÁLVERK
BERND KOBERLING
Hrif af landi
Listamaðurinn við málaratrönurnar á Loðmundarfirði.
Dýpt landslagsins. (1999).
Bragi Ásgeirsson
LEIKFÉLAG eldri borgara, Snúð-
ur og Snælda, frumsýnir tvo leik-
þætti í dag kl. 16 í Ásgarði í Glæsibæ.
Fyrri þátturinn er söng- og gaman-
leikurinn „Í lífsins ólgusjó“ eftir
Guðlaugu Hróbjartsdóttur, Bryn-
hildi Olgeirsdóttur, Bjarna Ingvars-
son og leikhópinn, og „Fugl í búri“
eftir systurnar Iðunni og Kristínu
Steinsdætur. Leikstjóri sýningar-
innar er Bjarni Ingvarsson.
„Fyrri þátturinn er upprifjun frá
síldarárunum á Siglufirði með níu
dægurlögum frá ýmsum tímum.
Þetta eru nokkur leikatriði sem
tengjast með tónlistinni. Það eru lög
sem flestir þekkja,“ segir Bjarni
leikstjóri.
Höfundarnir og leikendurnir eru
allir af þeirri kynslóð sem upplifði
síldarárin á 6. og 7. áratugnum. „Þau
eru nokkur hér í hópnum sem voru í
síld og þekkja þetta frá fyrstu
hendi.“
Seinni þátturinn segir Bjarni að sé
dramatískur gamanleikur. „Þetta
var fyrsti leikþátturinn sem Snúður
og Snælda sýndu fyrir tíu árum.
Einn leikendanna, Sigrún Péturs-
dóttir, leikur sama hlutverkið og þá.
Þarna segir frá aldraðri ekkju sem
er að halda upp á afmælið sitt og
börnin mæta að sjálfsögðu. Sam-
skipti þeirra við mömmuna snúast
mikið um kallinn, sem greinilega réð
öllu á heimilinu; krakkarnir halda að
þau séu að gera mömmu sinni mik-
inn greiða með því að mæta alltaf til
hennar á sunnudögum en hún verður
því fegnust þegar í ljós kemur að
ekkert þeirra á heimangengt næsta
sunnudag.“
Þetta er fimmta verkefnið sem
Bjarni vinnur með Snúði og Snældu
svo hann þekkir vel til hópsins.
„Þetta er mjög samhentur hópur
og allir eru staðráðnir í að hafa
ánægju af þessu starfi.“
Sýningar eru í Ásgarði í Glæsibæ,
félagsheimili eldri borgara, á mið-
vikudögum og föstudögum kl. 14:00
og sunnudögum kl. 16:00.
Morgunblaðið/Golli
Úr fyrri leikþættinum, sem er upprifjun minninga frá síldarárunum á Siglufirði.
Minning-
ar frá
síldar-
árunum
Leikfélag eldri
borgara