Morgunblaðið - 19.02.2002, Page 27

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 19. FEBRÚAR 2002 27
kjöri. „Margir eru í þannig aðstöðu
eins og t.d. fjölmiðlamenn, að mega
ekki hafa skoðanir á neinu og því
gæti verið erfitt fyrir þá að taka
þátt í prófkjöri. Þeir væru hins veg-
ar frekar til í að vera með ef þeim
væri stillt upp í öruggt sæti á lista.“
Viðmælendur Morgunblaðsins
vildu þó þar með ekki afskrifa próf-
kjörsleiðina. „Prófkjör eru ekki að
syngja sitt síðasta. Stundum eiga
þau við og stundum ekki. Það fer
eftir aðstæðum hverju sinni,“ sagði
einn viðmælandi Morgunblaðsins
sem benti þó jafnframt á að ákveð-
inna tregðulögmála gætti í próf-
kjörum vegna þess að erfitt væri
fyrir nýtt fólk að ryðja því eldra úr
vegi. Þar væru þó svo sannarlega
undantekningar eins og dæmið um
Júlíus Vífil Ingvarsson, borgarfull-
trúa sjálfstæðismanna, gefur til
kynna, en hann fékk kosningu í
öruggt sæti í prófkjöri sjálfstæðis-
manna í Reykjavík fyrir síðustu
sveitarstjórnarkosningar.
Fjölmiðlar miskunnarlausir?
Margir viðmælendur Morgun-
blaðsins nefndu einnig nærgöngulli
fjölmiðla sem ástæðu þess að færri
gæfu kost á sér á vettvangi stjórn-
málanna. „Fjölmiðlar eru á margan
hátt nærgöngulli en áður, miskunn-
arlausari. Áður voru að vísu harðar
og óvægnar blaðadeilur, þar sem
menn réðust hart á andstæðingana
en studdu samherjana. Nú verða
menn hins vegar að búa við að fimm
eða sex fréttastofur og ritstjórnir
vaki yfir öllum þeirra verkum, á öll-
um tímum sólarhringsins, alla daga
ársins. Menn njóta ekki sömu frið-
helgi eða skjóls eins og áður var hjá
ríkisfjölmiðlum og flokksblöðum.
Þetta gerir starfsumhverfi stjórn-
málamannsins erfiðara og hefur
meiri áhrif á persónulegt líf hans,
fjölskyldu og svo framvegis,“ segir
einn viðmælandi Morgunblaðsins.
Ellert Eiríksson, bæjarstjóri í
Reykjanesbæ, tekur undir þetta.
Hann segir að leiða megi líkur að
því að „harðari“ fjölmiðlaumræða
um persónurnar á bak við stjórn-
málamennina og jafnvel fjölskyldur
þeirra geti latt fólk til þátttöku í
stjórnmálum. „Sumum er þetta
þvert um geð en aðrir þola þetta
betur,“ segir hann.
Stefán Jón Hafstein, formaður
framkvæmdastjórnar Samfylking-
arinnar, segir að þátttaka í stjórn-
málum eigi ekki endilega að vera
ævistarf heldur væri betra að fá
fólk; atgervisfólk úr hinum ýmsum
stéttum og þáttum þjóðlífsins inn á
vettvang stjórnmálanna um hríð,
þar sem það gæti lagt sitt af mörk-
um, en síðan myndi það hverfa til
sinna fyrri eða annarra starfa. „Mér
hefur hins vegar fundist eins og fólk
veigri sér við að fara út á vettvang
stjórnmálanna vegna þess að þar er
svo mikill slagur. Og svo er fólk
hrætt um að brenna inni í þessum
heimi.“
Stefán Jón bendir einnig á að
margt í þjóðfélaginu hafi breyst á
síðustu tuttugu árum eða svo sem
geri stjórnmál ekki eins spennandi
vettvang og áður. „Nú stendur
hæfileikaríku fólki svo margt til
boða hvort sem er í atvinnulífinu í
félagslífinu eða á öðrum sviðum,“
segir hann. Hæfileikaríkt fólk gæti
því fengið útrás fyrir metnað sinn á
fleiri sviðum en á sviði stjórnmál-
anna.
Að síðustu er vert að benda á að
einstaka viðmælendur Morgun-
blaðsins voru á því að
þótt þeir teldu að það
væri erfiðara nú að fá
fólk til að gefa kost á sér
í sveitarstjórnir væri
það ekki endilega þróun
sem ekki yrði snúið við.
„Þetta getur verið
spurning um árganga.
Það getur vel verið að
það verði auðveldara að fá fólk til að
taka þátt í næstu sveitarstjórnar-
kosningum,“ segir einn viðmælandi
Morgunblaðsins. Þá segist Halldór
Jónsson, formaður fulltrúaráðs
sjálfstæðisfélaganna í Kópavogi,
ekki frá því að stjórnmálaþátttaka
tengist því hvernig árar í þjóðfélag-
inu. Á meðan góðæri ríkti hefðu
færri áhuga á stjórnmálum en þeg-
ar harðnaði á dalnum ykist áhuginn
jafnt og þétt.
sé erfitt að fá fulltrúa í sveitar-
stjórnir í landfræðilega stórum
sveitarfélögum. Með sameiningu og
þar með stækkun sveitarfélaganna
taka sveitarstjórnarmál miklu
meiri tíma en áður, segir hún, og
tekur sem dæmi að mun meiri tími
fari í ferðalög en áður. Undir þetta
tekur Ragna Ívarsdóttir, varafor-
maður kjördæmisráðs framsóknar-
manna í Norðvesturkjördæmi. „Ég
hef reiknað það út að laun mín fyrir
nefndarstörf í sveitarfélaginu duga
ekki fyrir kostnaðinum við að sækja
nefndarfundi vegna þess að ég þarf
að keyra svo langar vegalengdir
vegna fundanna.“ Hún bætir því við
að í launakjörum sveitarstjórnar-
manna þyrfti að taka tilliti til bú-
setu þeirra; t.d. þurfi að veita sum-
um aksturspeninga vegna þess hve
langt þeir búi frá fundarstað. „Fólk
er ekki eins tilbúið og áður til að
sinna stjórnmálum í sjálfboða-
vinnu.“
Viðmælendur Morgunblaðsins
eru þó ekki allir á því að erfiðara sé
að fá fólk til að starfa að sveitar-
stjórnarmálum. Lúðvík Geirsson,
bæjarfulltrúi í Hafnarfirði, er einn
þeirra sem kveðst ekki hafa orðið
var við að erfitt væri að kalla fólk til
starfa ef eftir því væri leitað. „Ég
hef ekki orðið var við að það væri
vandamál að fá fólk til að starfa að
sveitarstjórnarmálum. Margir gefa
sig þvert á móti fram og eru tilbúnir
að leggja sitt af mörkum,“ segir
hann. „Ástæðan er sú að fólk er orð-
ið miklu áhugasamara um að hafa
áhrif á sitt nánast umhverfi. Það
lætur sig meira varða t.d. skipu-
lagsmál, umhverfismál, skólamál og
þessi mál sem eru í nánasta um-
hverfi þess.“
Fæla prófkjörin frá?
Viðmælendur Morgunblaðsins
voru margir á hinn bóginn á því að
prófkjörsbarátta gæti
fælt marga frá því að
gefa kost á sér til þátt-
töku á vettvangi sveitar-
stjórna. T.d. vegna þess
að í prófkjöri þarf oft að
heyja einvígi við félaga í
sama flokki sem og
vegna þess fjárhagslega
kostnaðar sem próf-
kjörsbarátta getur haft í för með
sér. Einn viðmælenda Morgun-
blaðsins sagði til að mynda að
margir væru ekki spenntir fyrir því
að fara í prófkjör vegna þess að þeir
þyrftu kannski að eyða milljónum í
auglýsingar og verða auk þess fyrir
„miklu áreiti frá fjölmiðlum“.
Annar viðmælandi Morgunblaðs-
ins benti auk þess á að erfitt væri
fyrir marga, t.d. opinberar persón-
ur; s.s. embættismenn eða fjöl-
miðlafólk, að taka þátt í prófkjöri
upp á von og óvon um að þeir næðu
nna skipi
nverulegir
eð ólíkan
kírskotun
sson, for-
a sveitar-
að sífellt
il sveitar-
segir að
nn séu nú
að sinna
rnar, sem
, á sama
nna 100%
Þá segir
sýndu því
u, jafnvel
ur sinnti
arfsmenn
ráðum og
eða borg-
eim væri
öðruvísi í
klu meiri
sinna og
mandi er í
Atvinnu-
tarfsmað-
og sinni
u góð?
mælendur
að þessu
tarstjórn-
kjörinna
i batnað í
fsskyldur
ðmælandi
inn sami
ði til þess
vettvangi
segir Vil-
ið á störf í
vers kon-
rstjórnar-
samræmi
ið ekki sé
“ hafi ver-
ykjavíkur-
viðhorfs-
segir
arfulltrúa
að þúsund
lltrúar fái
að sitja í
og ráðum.
agreiðslur
megi vera
ð það hafi
að hækka
sem áður
rstaklega
á sér til
n áður?
velta
lk til
num
.
arna@mbl.is
Meiri hætta á
að einsleitur
hópur atvinnu-
stjórnmála-
manna skipi
framboðslista
Teikning/Andrés
ÞAÐ var engum öðrum tilað dreifa en ákærða,“sagði Sigríður Jósefsdótt-ir saksóknari í sóknar-
ræðu sinni í máli ríkissaksóknara
gegn manni sem er ákærður fyrir
að hafa af gáleysi valdið dauða níu
mánaða gamals drengs með því að
hrista hann harkalega.
Með þessum orðum vísaði hún til
þess að krufningarskýrslu réttar-
meinafræðings og álit allra þeirra
lækna sem báru vitni í málinu, ber
saman um að drengurinn hefði ekki
getað sýnt eðlilega hegðun eftir að
hafa hlotið þá áverka sem drógu
hann til dauða að morgni 4. maí
2001. Hlyti drengurinn að hafa
misst meðvitund nánast um leið og
ákærði hafi verið búinn að hrista
hann en eins og greint hefur verið
frá lést drengurinn af völdum svo-
nefnds „shaken-baby syndrome“.
Enginn annar en maðurinn hefði
getað veitt drengnum þessa áverka.
Aðalmeðferð málsins lauk í Hér-
aðsdómi Reykjaness í gær og er
dóms að vænta 1. mars nk.
Ekki er deilt um að drengurinn
var við góða heilsu þegar komið var
með hann í daggæsluna að morgni
2. maí. Hafði hann reyndar verið
óvær um nóttina og var lystarlítill
um morguninn og vildi ekki sofna að
loknum morgunverði.
Sigríður benti á að fólkið hefði
haft 21 barn í gæslu umræddan dag
og að þau hjónin hafi hvort um sig
verið fjarverandi í rúmlega eina til
tvær klukkustundir yfir daginn.
Varla hafi þau haft tíma til að sinna
hverju og einu barni í mjög langan
tíma og að líkindum hafi maðurinn
ekki getað gefið sér langan tíma til
að svæfa drenginn um morguninn.
Bæði maðurinn og kona hans
bera að drengurinn hafi verið vak-
andi í hádeginu en eftir það fór kon-
an í mæðraskoðun og var fjarver-
andi í rúmlega klukkustund. Áður
en konan kom heim, eða um það
leyti, fór maðurinn með drenginn út
í upphitaðan bílskúr og hugðist
leggja hann til svefns í barnavagn.
Sigríður sagði að gera mætti ráð
fyrir því drengurinn hafi verið ófús
til að sofna þá eins og um morg-
uninn. Aðstæður hefðu síðan valdið
því að maðurinn missti stjórn á
skapi sínu og hristi hann harkalega.
Benti hún á að það væri þekkt er-
lendis að börn yrðu fyrir harkaleg-
um hristingi við svipaðar aðstæður,
þ.e. mikið álag á þeim sem gætti
þeirra. Honum hefði átt að vera full-
ljóst hversu hættulegt hafi verið að
hrista drenginn og mátti renna í
grun um þær alvarlegu afleiðingar
sem af hlutust. Maðurinn hefði eng-
ar réttlætanlegar ástæður fyrir
verknaðinum. Þá hefði hann tekið
verulega áhættu með því að hafa
miklu fleiri börn í gæslu en hann
hafði leyfi fyrir.
Rólegur þegar hann hringdi
Sigríður sagði að ákæruvaldið
hefði í höndunum eins sterk lækn-
isfræðileg sönnunargögn og frekast
væri unnt. Engar aðrar skýringar
væru á áverkunum en að drengur-
inn hafi verið hristur harkalega og
enginn annar en hinn ákærði hefði
getað framkvæmt þann verknað.
Með því hefði hann gerst sekur um
stórfellt gáleysi. Taldi Sigríður að
maðurinn hefði jafnvel haft hugboð
um þann skaða sem hann olli
drengnum. Tekið hafi verið eftir því
hversu rólegur maðurinn var þegar
hann hringdi á Neyðarlínu en kona
hans hafi þá verið gersamlega mið-
ur sín. Þá hafi hann hjá lögreglu
ítrekað sagst hafa séð að drengur-
inn „andaði“ þegar hann leit til með
honum en Sigríður spurði hvort
ekki væri eðlilegra að ganga úr
skugga um að börnin væru sofandi.
Þá hefði framburður hans verið
reikull í nokkrum atriðum og hann
hafi orðið uppvís að því að ljúga vís-
vitandi að réttinum um fjölda barna
í gæslu. Krafðist hún þess að hann
yrði dæmdur til fangelsisvistar og
yrði refsingin óskilorðsbundin.
Fordæmi í slíkum málum eru fá
hér á landi og raunar gat Sigríður
aðeins bent á eitt mál sem væri á
einhvern hátt sambærilegt. Árið
1964 var maður dæmdur fyrir að
ráða syni sínum bana en hann var
síðan dæmdur fyrir manndráp af
gáleysi en maðurinn játaði að hafa
fyrir slysni slegið honum utan í
hurð.
Ekki hægt að dæma á líkum
Svo vill til að verjandi mannsins
árið 1964 var Örn Clausen hrl. sem
einnig er verjandi mannsins sem
ákærður er nú. Örn krafðist í gær
sýknudóms yfir skjólstæðingi sín-
um og sagði ákæruvaldið á engan
hátt hafa sýnt fram á að maðurinn
hefði valdið þessum áverkum eða
skaðað drenginn á nokkurn hátt.
Hvorki í krufningarskýrslu né í
framburði lækna mætti sjá annað
en „helstar líkur“ væru á því að
harkalegur hristingur hefði dregið
drenginn til dauða. Eingöngu væri
byggt á kenningum og útilokað væri
að dæma menn fyrir svo alvarleg
mál á líkindum á sekt. Örn minnti
aftur á grein eftir bandarískan
lækni sem telur að einkennum
„shaken-baby syndrome“ sé ruglað
saman við c-vítamínskort. Hefði
þetta atriði ekki fengið fullnægjandi
rannsókn.
Þessari skýringu hafði Þóra Stef-
fenssen réttarmeinafræðingur al-
farið hafnað við aðalmeðferð máls-
ins í gær en hún framkvæmdi
krufningu á drengnum. Það gerðu
einnig þeir læknar sem tjáðu sig um
málið. Þóra sagði að ekkert benti til
c-vítamínsskorts hjá drengnum en
allar rannsóknir bentu eindregið til
þess að drengurinn hafi verið hrist-
ur harkalega og þannig hlotið alvar-
lega áverka á heila. Við c-vítamín-
skort yrðu blæðingar við bein og
tennur og engin ummerki fundust
um slíkt.
Áverkarnir leiddu til bólgu í heila
sem varð til þess að verulega dró úr
blóðflæði með tilheyrandi heila-
skemmdum sem drógu drenginn til
dauða. Við þetta hlyti drengurinn
að hafa misst meðvitund. Hann
hefði hvorki getað hjalað, grátið né
borðað eftir að hafa orðið fyrir
þeim. Slíkir áverkar kynnu hugsan-
lega að hafa orðið við umferðarslys
eða hefði barnið fallið meira en þrjá
metra. Ekkert hefði komið fram
sem bendir til slyss.
Þóra minnti á að börn sem væru
yngri en ársgömul væru í meiri
hættu á að hljóta „shaken-baby
syndrome“ en eldri börn. Höfuð
þeirra og heili væru ekki jafnþrosk-
uð. Heilinn væri vatnsmeir og
mýkri og höfuðkúpan héldi ekki
eins vel við hann. Því þyrfti minna
til að aflaga heilann. Þá væri höf-
uðið hlutfallslega þyngra hjá yngri
börnum en hálsvöðvar að sama
skapi veikari. Aðspurð hversu
kraftmikill hristingurinn hefði þurft
að vera til að valda áverkunum,
sagði hún að það væri ekki vitað
með vissu. Höfuðið þyrfti þó að
sveiflast nokkrum sinnum fram og
til baka.
Frjálsleg framkvæmd
á reglugerð
Maðurinn og kona hans eru einn-
ig ákærð fyrir að hafa mun fleiri
börn í gæslu en þau höfðu leyfi fyrir
á fyrri hluta árs 2001. Sveinn Andri
Sveinsson hrl., verjandi konunnar,
sagði að bæði hefðu þau viðurkennt
að hafa haft of mörg börn í gæslu,
15–16 að jafnaði, en á því væru
skýringar. Mikill skortur hefði ver-
ið á dagvistun í Kópavogi á upp-
byggingartíma í bæjarfélaginu og
hefðu foreldrar og daggæslufulltrúi
bæjarins beitt þau þrýstingi til að
taka við fleiri börnum. Þá hefði
komið í ljós að félagsmálayfirvöld
hefðu farið ákaflega frjálslega með
framkvæmd reglugerðar um dag-
gæslu í heimahúsum. Reglurnar
hefðu verið sveigðar til og t.d. hefði
manninum verið veitt tímabundin
heimild til að gæta níu barna en í
reglugerð væri kveðið á um fimm
börn að hámarki. Sveinn sagði að
framburður Emilíu Ástu Júl-
íussdóttur daggæslufulltrúa væri
ekki trúverðugur og bæri dómnum
að meta hann með hliðsjón af hags-
munum hennar sjálfrar í huga. Sýnt
hefði verið fram á að framburður
hennar fyrir dómi var rangur varð-
andi leyfi fyrir fjölda barna árið
2000. Í ljósi samskipta fólksins við
Emilíu hefði ekki verið óeðlilegt af
þeim að líta svo á að þau hefðu leyfi
til að gæta fleiri barna en þau höfðu
leyfi fyrir. Þá hefði eftirlitið ekki
verið nægjanlegt og spurði Sveinn
hvernig þessi mikli umframfjöldi
hefði getað farið framhjá daggæslu-
fulltrúanum. Sveinn sagði að ann-
aðhvort væru ákæruatriðin röng,
þ.e. börnin hefðu ekki verið of mörg,
eða að félagsmálayfirvöld í Kópa-
vogi hefðu ákveðið að horfa á þetta
með „blinda auganu.“ Erfitt væri að
refsa fyrir verknaðinn þar sem það
væri alls ekki ljóst hvaða reglur hafi
gilt í Kópavogi varðandi leyfilegan
fjölda barna hjá dagmæðrum.
Þessu hafnaði Sigíður Jósefsdótt-
ir og sagði óhugsandi að líta svo á að
þau hefðu haft leyfi fyrir 15-18
börnum. Leyfi fyrir fleiri börnum
hefði verið gefið vegna sérstakra
aðstæðna og það hefði fólkinu verið
ljóst.
Krafist er óskilorðsbundins fangelsis yfir manni
sem sakaður er um að valda dauða barns.
Enginn annar
kemur til greina
Morgunblaðið/Sverrir
Mál ríkissaksóknara gegn ákærðum manni var dómtekið í Héraðs-
dómi Reykjaness í gær og er dóms að vænta hinn 1. mars nk.