Morgunblaðið - 05.03.2002, Blaðsíða 24

LISTIR
24 ÞRIÐJUDAGUR 5. MARS 2002 MORGUNBLAÐIÐ
GUÐRÚN Helgadóttir kom fram
á sjónarsviðið sem rithöfundur á ell-
efu hundruð ára afmælisári Íslands-
byggðar, 1974, og hefur sennilega
fundist tími til kominn að einhver
tæki upp hanskann fyrir börn þessa
lands. Bókin markaði tímamót í sögu
íslenskra barnabókmennta því þar
var eindregin afstaða tekin með
börnum í andstöðu við skilnings-
sljótt og dónalegt fullorðið fólk. Eins
og bandamaður tvíburanna í stríðinu
við hrekkjusvín á öllum aldri, móðir
þeirra, segir á einum stað í Meira af
Jóni Oddi og Jóni Bjarna: „Þú ert
dónalegur við börn eins og reyndar
flestir aðrir. Þess vegna eru flest
börn dónaleg. Þau læra það af fólki
eins og þér.“ Hvað Guðrúnu varðar
er þetta rökrétt áframhald af póli-
tískri baráttu hennar fyrir rétti lít-
ilmagnans í þjóðfélaginu; særð rétt-
lætiskennd barnsins gengur eins og
rauður þráður í gegnum öll hennar
verk sem skrifuð eru fyrir börn,
jafnt bækur sem leikverk. Benda má
í þessu sambandi á athyglisverða
grein eftir Margréti Tryggvadóttur
sem birt er í leikskrá.
Það kemur þess vegna ekki á
óvart að bækur Guðrúnar slógu í
gegn. Hún á margt sameiginlegt
með Astrid heitinni Lindgren, m.a.
þann hæfileika að geta sökkt sér of-
an í hugarheim barnsins og sagt
söguna frá þess forsendum. Bækur
hennar um þá bræður urðu þrjár:
Jón Oddur og Jón Bjarni (1974);
Meira af Jóni Oddi og Jóni Bjarna
(1975); og Enn af Jóni Oddi og Jóni
Bjarna (1980). Bækurnar hafa
margsinnis verið endurútgefnar,
endurprentaðar og þýddar á erlend
tungumál. Ekki minnkuðu vinsældir
þeirra bræðra þegar ævintýri þeirra
voru kvikmynduð og kvikmyndin
síðar gefin út á myndbandi.
Leikgerð af bókunum þremur er
unnin af Guðrúnu Helgadóttur en
hún tekur mið af ábendingum leik-
stjórans, Þórhalls Sigurðssonar, um
val á efni. Í sýningunni er atriðum
úr öllum bókunum raðað upp að
nýju þannig að sagt er frá rúmu ári í
lífi þeirra. Sögusviðið er að mestu
leyti heimili þeirra bræðra og félaga
þeirra, leiksvæðið í kring og skólinn.
Út fyrir þennan heim fara þeir ein-
ungis í fylgd með fullorðnum. Ýms-
um fjölmennari atriðum sem erfið-
ara er að setja á svið með góðu móti
er sleppt, e.t.v. vegna þess að þeim
voru gerð góð skil í myndinni.
Fyrir vikið verður sýningin heil-
steyptari og raunsannari. Uppá-
tækjasöm börn geta að sjálfsögðu
strokið úr sumarbúðum eða lagt af
stað á eigin spýtur í leiðangur upp á
öskuhauga en fæst börn upplifa slíkt
á lífsleiðinni. Afleiðingin er að
áherslan er flutt frá ævintýralegri
svaðilför í kvikmyndinni yfir á sam-
skipti innan fjölskyldunnar og við
leikfélagana. Spennan er fólgin í
hversdagslegri atburðarás sem
hvert barn upplifir og þeim lærdómi
sem hægt er að draga af daglegu lífi.
Það kemur á óvart að Þjóðleik-
húsið skuli hafa ráðist í að setja
þessa sýningu á svið, þvílík vinna
sem hlýtur að vera í henni fólgin.
Það er ekki heiglum hent að finna og
þjálfa svona unga leikara, kenna
þeim framsögn og leikræna tjáningu
og svo allan þennan texta. Í ofanálag
kemur fram í sýningunni köttur, en
dýr af þeirri tegund hafa hingað til
ekki þótt heppileg í leiksýningar
enda fræg fyrir að fara sínar eigin
leiðir. En allt tekst þetta vel – og al-
veg ótrúlega vel. Það eru tveir hópar
barna sem leika í sýningunni, annars
vegar Benedikt Clausen og Sigur-
bjartur S. Atlason sem tvíburarnir
ásamt Guðmundi Felixsyni og Alex-
ander Briem sem félögum þeirra og
hins vegar Andri Már Birgisson og
Matthías Sigurbjörnsson sem þeir
bræður með Ásláki Ingvarssyni og
Daða Má Guðmundssyni. Þeir
standa sig framar öllum vonum,
framsögnin góð og þeir með textann
á hreinu og það sem er mikilvægast;
ákaflega líflegir og sannfærandi á
sviðinu. Sandra Björt Pétursdóttir
og Arna Dís Ólafsdóttir skiptast svo
á í hlutverki Selmu, lítillar stúlku
sem er þroskaheft og sem sum eft-
irminnilegustu atriðin snúast um.
En hinir fullorðnu láta ekki sitt
eftir liggja. Þórhallur Sigurðsson
leggur áherslu á hófstilltan leik en
leyfir leikurunum að sleppa fram af
sér beislinu þegar fjör færist í leik-
inn. Sigurður Sigurjónsson er t.d.
traustið uppmálað sem faðir drengj-
anna, kímnin á lágu nótunum en
skilar sér engu að síður. Halldóra
Björnsdóttir er hin önnum kafna
móðir, sem gefur sér samt tíma til að
vera þungamiðjan í lífi þeirra. Linda
Ásgeirsdóttir og Guðmundur Ingi
Þorvaldsson eru bráðfyndnir ung-
lingar og Lilja Guðrún Þorvalds-
dóttir sómir sér vel sem hin kær-
leiksríka Soffía. Margrét
Guðmundsdóttir er sköruleg amma
Dreki og Hjalti Rögnvaldsson
kostulegur sem afinn sem aldrei var
til. Ragnheiður Steindórsdóttir ger-
ir persónu nágrannakonunnar að
manneskju með kostum og göllum.
Aðrir leikarar, Marta Nordal, Sig-
ríður Þorvaldsdóttir og Randver
Þorláksson, bregða sér í allra kvik-
inda líki. Eftirminnilegust er Anna
Kristín Arngrímsdóttir sem Guðríð-
ur gamla, en þar renna saman í eitt
frábært gervi og einstakt látbragð.
Umgjörð leiksins er litrík og þjál, en
aldrei svo að hún missi tengslin við
raunveruleikann. Tónlist, ljós, leik-
mynd og búningar eru í raun afar
látlaus svo miðað sé við aðrar barna-
sýningar og falla vel að þeirri stefnu
sem leikstjórinn hefur markað sýn-
ingunni.
Þórhallur Sigurðsson hefur unnið
frábært verk, ekki bara að takast
það sem ætla mætti ógerlegt að
þjálfa upp hóp barna í burðarhlut-
verkum og takast það frábærlega
heldur að gera marga hinna full-
orðnu í verkinu að þrívíðum per-
sónum. Hér er á ferðinni skemmti-
legt barnaleikrit en sýningin nær
einnig langt út fyrir þessa skilgrein-
ingu. Þórhallur sagði í viðtali í Les-
bók Mbl. á laugardaginn að þjóð-
félagsumræðan í bókunum hefði
verið færð dálítið til hliðar. Í raun
sér þess lítil merki í sýningunni. Það
sem voru baráttumál fyrir aldar-
fjórðungi er nú á tímum jafnvel tek-
ið sem sjálfgefin sannindi. Guðrún
Helgadóttir var þá langt á undan
sinni samtíð – það er að vona að við
hin náum henni einhvern tíma.
Ekki heigl-
um hent
Morgunblaðið/Ásdís
Tvíburabræðurnir, móðir þeirra og Soffía ráðskona: Halldóra Björns-
dóttir, Sigurbjartur S. Atlason, Benedikt Clausen og Lilja Guðrún Þor-
valdsdóttir í hlutverkum sínum.
LEIKLIST
Þjóðleikhúsið
Höfundur: Guðrún Helgadóttir. Leikstjóri:
Þórhallur Sigurðsson. Leikmynd: Axel
Hallkell. Búningar: Þórunn Elísabet
Sveinsdóttir. Ljós: Björn Bergsteinn Guð-
mundsson. Tónlist: Vilhjálmur Guð-
jónsson. Leikarar: Alexander Briem,
Andri Már Birgisson, Anna Kristín Arn-
grímsdóttir, Arna Dís Ólafsdóttir, Áslákur
Ingvarsson, Benedikt Clausen, Daði Már
Guðmundsson, Guðmundur Felixson,
Guðmundur Ingi Þorvaldsson, Halldóra
Björnsdóttir, Hjalti Rögnvaldsson, Lilja
Guðrún Þorvaldsdóttir, Linda Ásgeirs-
dóttir, Margrét Guðmundsdóttir, Marta
Nordal, Matthías Sigurbjörnsson, Ragn-
heiður Steindórsdóttir, Randver Þorláks-
son, Sandra Björt Pétursdóttir, Sigríður
Þorvaldsdóttir, Sigurbjartur S. Atlason og
Sigurður Sigurjónsson. Laugardag 2.
mars (frumsýning) og sunnudag 3. mars
(2. sýning).
JÓN ODDUR OG JÓN BJARNI
Sveinn Haraldsson
LEIKDEILD Ungmennafélags
Skallagríms frumsýndi leikritið Þar
sem djöflaeyjan rís fyrir fullu húsi
sl. föstudagskvöld í Engjaáshúsinu í
Borgarnesi. Viðstaddir sýninguna
voru Einar Kárason höfundur
verksins og Kjartan Ragnarson
handritshöfundur. Aðstandendur
leiksýningarinnar hafa útbúið sýn-
ingarsal í Engjaáshúsinu með sæt-
um fyrir 95 manns og hannað leik-
mynd án þess að hafa svið eða tjöld.
Til að skapa réttu stemminguna er
loftið reykmettað í upphafi, báru-
járnsklæddir veggir og söngur Elv-
is hljómar úr hátölurunum.
Leikstjóri er Valgeir Skagfjörð.
Leikarar eru Axel Vatnsdal, Áslaug
Júlíusdóttir, Guðbrandur Magn-
ússon, Heiðdís Björk Gunnarsdóttir,
Ingvar Breiðfjörð, Jóhann Pálsson,
Jónas Þorkelsson, Margrét Jóns-
dóttir, Ólöf María Brynjarsdóttir,
Ragnar Gunnarsson, Ragnheiður
Jóhannesdóttir, Sveinn Þórólfsson
og Þröstur Reynisson.
Leikdeild UMF Skallagríms er 85
ára um þessar mundir og setur upp
leiksýningar annað hvert ár. For-
maður er Axel Vatnsdal.
Næstu sýningar eru í kvöld og
fimmtudagskvöld kl. 21 og fyr-
irhugaðar eru sýningar um næstu
helgi.
Morgunblaðið/Guðrún Vala
Leikararnir ásamt leikstjóra og höfundum.
Djöflaeyjan í
Engjaáshúsinu
Borgarnesi. Morgunblaðið.
DJASSKVARTETT Sunnu Gunn-
laugs heldur þrenna tónleika í
Reykjavík og á Akureyri næstu
daga, og verða þeir fyrstu í Kaffileik-
húsinu kl. 21 í kvöld. Á morgun, mið-
vikudag, heldur kvartettinn til Ak-
ureyrar og leikur á Bláu könnunni
kl. 21.15 en á fimmtudag verða aðrir í
Kaffileikhúsinu og hefjast þeir kl. 21.
Sunna Gunnlaugs djasspíanóleik-
ari og tónsmiður hefur búið og starf-
að í New York um nokkurt skeið, og
er Reykjavík fyrsti viðkomustaður-
inn í tónleikaferð djasskvartettsins
um Evrópu til að fylgja eftir dreif-
ingu hljómdisksins Mindful á Evr-
ópumarkað. Sunna Gunnlaugs hefur
áður gefið út hljómdiskinn Far Far
Away, en Mindful kom út í Bandríkj-
unum fyrir tveimur árum og hlaut
víða góða dóma. Eftir viðdvöldina á
Íslandi liggur leiðin til Þýskalands,
Austurríkis, Frakklands og Tékk-
lands en alls mun kvartettinn spila á
18 stöðum. „Við ætlum að flytja lög
af diskinum Mindful sem ég hef sam-
ið, en einnig djassstandarda, m.a.
eftir Lee Konitz. Þá flytjum við
nokkur lög eftir Scott McLemore og
íslensk lög sem ég hef útsett fyrir
kvartettinn,“ segir Sunna.
Kvartettinn er skipaður fjórum
djasstónlistarmönnum sem allir búa
í sama hverfinu í New York. Hún
segir að nokkrar mannabreytingar
hafi orðið í kvartettinum frá því að
diskurinn var tekinn upp. „Með mér
á plötunni spiluðu Tony Malaby
saxófónleikari og Drew Gress bassa-
leikari. Þeir höfðu öðrum verkefnum
að sinna, og komu þeir Matt Pavolka
bassi og Ohad Talmor saxófónleikari
í staðinn. Scott McLemore er hins
vegar á sínum stað á trommum.“
Sunna og Scott McLemore, eigin-
maður hennar kynntust við nám í
William Patterson-tónlistarskólan-
um í New Jeresy og hafa spilað sam-
an síðan. „Matt og Ohad búa báðir í
næsta nágrenni við okkur í Park
Slope-hverfinu, en þar búa margir
tónlistarmenn. Ekkert okkar er þó
frá New York. Ég er íslensk, Matt
Pavolka er af slavneskum ættum og
Ohad Talmor er Ísraeli sem ólst upp
í Sviss. Hann er mjög hæfileikaríkur
tónsmiður og útsetjari og varð m.a.
þess heiðurs aðnjótandi að vinna
með Lee Konitz og Michael Brecker.
Við leggjum þó áherslu á að vera
New York-sveit þegar við auglýsum
okkur, því mikill áhugi er fyrir bönd-
um þaðan í Evrópu.“
Aðspurð segir Sunna það mjög
mikilvægt að fylgja eftir hljómdiska-
útgáfu með tónleikaferð.
„Evrópumarkaður er mjög mikil-
vægur fyrir djasstónlist, enda er
Evrópa mjög opin fyrir þeim geira,
og eru margir góðir klúbbar þar sem
borga vel fyrir tónleika,“ segir
Sunna. „Tækifærin eru fleiri en í
Bandaríkjunum, og höfum við verið í
heilmiklu harki þar við að koma okk-
ur á framfæri og vonandi er það að
skila nokkrum árangri. Það hefur
verið heilmikil vinna að koma Evr-
óputúrnum saman, en ég byrjaði að
skipuleggja ferðina í haust. Eftir
hryðjuverkaárásirnar var borgin
hins vegar nær sambandslaus við
umheiminn og fór bókunarferlið því
mjög seint af stað. Klúbbarnir hafa
hins vegar sýnt það mikinn áhuga að
ég gat bókað samfellda tónleikaferð.
Við spilum bæði á stærri og smærri
klúbbum úti, m.a. í Köln, München,
Freiburg, París og Prag. Tékkland
kom eiginlega óvænt inn í dag-
skrána, vegna þess hversu seint við
gátum bókað tónleikana.“ Sunna
segist að lokum fegin að viðdvölin á
Íslandi hafi náðst inn í dagskrána.
„Þetta er góður hópur sem spilar í
kvarettinum og erum við búin að
vinna saman lengi. Viðbrögð við plöt-
unni hafa verið góð í Evrópu og er ég
forvitin að sjá hver viðbrögðin hafa
verið heima.“
Diskurinn Mindful kom á íslensk-
an markað á vegum Eddu – miðlunar
og útgáfu fyrir jól en umfjöllun um
hann er að finna í Morgunblaðinu sl.
sunnudag.
Kvartett Sunnu Gunnlaugs leikur í Reykjavík og á Akureyri
Fjölþjóðlegur New York-djass
Morgunblaðið/Arnaldur
Sunna Gunnlaugs verður á ferð-
inni í Reykjavík og á Akureyri
með kvartett sínum í vikunni.