Morgunblaðið - 07.03.2002, Blaðsíða 22

ERLENT
22 FIMMTUDAGUR 7. MARS 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Húð þín á skilið
betri heim
Origins kynnir
A Perfect World
Húðvernd með hvítu tei
Ef heimurinn væri eins og við helst
vildum, myndi húðin ekki eldast hrað-
ar en við sjálf. En nú hefur Origins
fundið lykilinn að lengri æskudögum
húðarinnar, ljósa teið, sem er leyndar-
mál þessa betri heims, Silver Tip
White Tea. Það rekur skaðvaldana á
brott löngu áður en þeir geta beitt
vopnum sínum. Húðin getur einbeitt
sér að heilsuræktinni. Mýktin kemur
undir eins. Sjáanleg merki öldrunar
hverfa eins og dögg fyrir sólu. Húðin
hefur fundið sitt Shangri-La.
Origins ráðgjafar verða í
Lyfju Smáralind, fimmtudag,
föstudag og laugardag, 7.-9.
mars.
Handa þér! Taska með Have A Nice
Day rakamjólk 30 ml. og gloss 2 gr.
fylgir ef keypt er tvennt frá Origins.*
*Meðan birgðir endast
Nýir útsölustaðir:
Lyfja Laugavegi, Lyfja Lágmúla,
Lyfja Smáratorgi.
GEORGE W. Bush Bandaríkjafor-
seti ákvað á þriðjudag að leggja allt
að 30% innflutningstoll á innflutt stál
og vekur ákvörðun hans ótta um að
viðskiptastríð hefjist milli Banda-
ríkjanna og Evrópusambandsins.
Mikið er í húfi, flutt var stál til
Bandaríkjanna fyrir um 8,6 milljarða
dollara í fyrra, þar af drjúgur hluti
frá Evrópu, en störfum í greininni
hefur fækkað hratt í auðugum lönd-
um síðustu árin vegna aukinnar sam-
keppni frá fátækari ríkjum, ekki síst
Rússlandi og Úkraínu. Líða munu 30
dagar þar til ráðstöfunin tekur gildi
og breska dagblaðið Financial Times
hvatti til þess í leiðara í gær að for-
setinn notaði tímann til að endur-
skoða ákvörðun sem myndi valda
Bandaríkjunum sjálfum og frjálsum
heimsviðskiptum tjóni.
Margir af ráðamönnum í helstu
viðskiptalöndum Bandaríkjamanna,
þar á meðal Tony Blair, forsætisráð-
herra Bretlands, höfðu að sögn
fréttavefjar BBC varað Bush ein-
dregið við að setja á verndartolla.
Var bent á að afleiðingarnar gætu
orðið aukin harka í samningum um
alþjóðleg viðskipti og í versta falli
viðskiptastríð með gagnkvæmum
verndartollum og refsiaðgerðum.
Gæti valdið keðjuverkun
Verðsveiflur á stáli snerta ekki
eingöngu kjör mörg hundruð þúsund
starfsmanna í stáliðjuverum heldur
hagsmuni flestra og stál hefur á síð-
ari áratugum orðið mikilvæg útflutn-
ingsvara í nokkrum fátækum lönd-
um eins og Brasilíu og Tyrklandi auk
Austur-Evrópulandanna. Mexíkó og
Kanada munu sleppa við bandarísku
tollana vegna aðildar sinnar að Frí-
verslunarbandalagi Norður-Amer-
íku, NAFTA.
Neytendur utan Bandaríkjanna
og þá aðallega í Evrópu gætu ef til
vill notið góðs af aukinni samkeppni
um stálmarkaði, verðið gæti lækkað.
En breska tímaritið The Economist
segir að það sem líklega sé uggvæn-
legast við niðurstöðu stjórnvalda í
Washington sé að hún geti komið af
stað keðjuverkun. Sams konar
verndartollar hafi orðið til þess upp
úr 1930 að ýta úr vör heimskreppu
og auka síðan mjög áhrif hennar,
hver þjóð hafi reynt að komast af án
tillits til hagsmuna annarra þjóða.
Nefnir ritið sem dæmi tillögur núna í
Evrópu um að verja eigin stáliðnað
fyrir samkeppni.
„Ákvörðun Bush er skelfilegt for-
dæmi. Þegar öflugasta og auðugusta
ríki veraldar hunsar gagnrýni og
grípur til aðgerða í anda skefjalausr-
ar verndarstefnu getur verið að opn-
aðar hafi verið flóðgáttir í tugum
annarra landa sem eiga sér sérstök
umkvörtunarefni í viðskiptum og
gera því slíkt hið sama,“ segir The
Economist.
Hörð viðbrögð
í Brussel
Viðbrögðin í Brussel og víðar eru
hörð, ESB íhugar að grípa til að-
gerða til að vernda eigin stáliðnað
fyrir hugsanlegu flóði af ódýru stáli
frá löndum eins og Japan, Rússlandi
og Suður-Kóreu sem nú munu missa
gjöfula markaði vestanhafs. Einnig
kemur til greina í Brussel að beita
viðskiptalegum refsiaðgerðum gegn
bandarískum innflutningi.
Verndartollarnir munu eiga að
gilda í þrjú ár og varði Bush nið-
urstöðuna í gær með því að með
henni gæfist bandarískum stálfyrir-
tækjum ráðrúm til að endurskipu-
leggja reksturinn og verða sam-
keppnisfær gegn ódýru, innfluttu
stáli. Ein af röksemdum Bandaríkja-
manna fyrir verndartollum eru að í
mörgum löndum hafi um langt skeið
verið beitt verndartollum og öðrum
ívilnunum og því ekki hægt að búast
við að Bandaríkjamenn sætti sig við
að láta eigin fyrirtæki þurfa að gef-
ast upp fyrir ríkisstyrktum iðnaði.
Benda þeir á að á níunda áratugnum
hafi Evrópuríkin dælt alls rúmlega
50 milljörðum dollara í sín stálfyr-
irtæki.
Síðustu árin hafa fyrirtæki sem
framleiddu alls um 30% af banda-
rísku stáli farið á hausinn og mörg að
auki standa höllum fæti. Eitt af því
sem reynt verður er að sameina
nokkur fyrirtæki en þá er búist við
hörðum samningaviðræðum við
stéttarfélög sem ekki eru líkleg til að
sætta sig við að gengið verði á rétt-
indi sem þegar hefur verið samið um.
Ef sameining á að bera árangur
verða fyrirtækin að geta dregið úr
kostnaði og fækkað starfsfólki.
Margir óttast því um sinn hag.
En hvers vegna tekur Bush þá
áhættu að efna til viðskiptastríðs? Á
lokadögum kosningabaráttunnar
vegna forsetakjörsins árið 2000 hét
Dick Cheney, nú varaforseti, stáliðn-
aðarmönnum í Vestur-Virginíu að
Bush myndi ekki „gleyma“ þeim.
Þetta skildu þeir sem loforð um að
hann myndi vernda störfin þrátt fyr-
ir margar og skorinyrtar yfirlýsing-
ar um að hann væri talsmaður
frjálsra heimsviðskipta og andstæð-
ingur verndarstefnu. Bush og Chen-
ey unnu Vestur-Virginíu, sem yfir-
leitt hefur verið vígi demókrata, en
Al Gore hreppti á hinn bóginn annað
stáliðnaðarríki, Pennsylvaníu.
Atkvæðahagsmunir
og hraðameðferð
Röksemdir stjórnar Bush hrína
ekki á þeim sem segja að frjáls
heimsverslun komi þegar öllu sé á
botninn hvolft samfélaginu í heild til
góða þótt alltaf beri einhverjir
skarðan hlut frá borði. Verndartollar
séu ekki annað en aðferð til að fresta
sársauka og skekkja markaðinn.
The Economist segir að orðstír
Bush sem stuðningsmanns frjálsrar
heimsverslunar sé í rúst. Hann hafi
látið pólitíska skammtímahagsmuni í
svonefndu „ryðbelti“, sambandsríkj-
um með mikinn stáliðnað, ráða. Ritið
benti á að þótt nokkur stór og þung-
lamaleg fyrirtæki í greininni teldu
sig nú geta varpað öndinni léttar
myndu önnur fyrirtæki sem nota
ódýrt, innflutt stál tapa, framleiðslu-
kostnaður þeirra ykist.
Bent hefur verið á að eitt af því
sem einkum standi hefðbundnum
stálfyrirtækjum vestra fyrir þrifum
sé að þau hafi mörg gert mjög rausn-
arlega samninga við starfsmenn um
lífeyrisréttindi og sjúkratryggingar.
Fyrirtækin standi ekki undir
greiðslunum, fyrir hvern starfsmann
í vinnu í atvinnugreininni séu þrír á
eftirlaunum.
En The Economist bendir á að
Bush hefði getað valið allt aðra leið
en á þriðjudag. Hann hefði getað
notað opinbera sjóði til að tryggja líf-
eyrisréttindi verkafólksins án þess
að skekkja samkeppni í heimsvið-
skiptum en látið markaðsöflin hafa
sinn ganga í rekstri fyrirtækjanna.
Einnig hefði mátt grípa til sérstakra
stuðningsaðgerða handa svæðum
sem byggðu allt atvinnulíf sitt á einu
úreltu stálveri eins og dæmi eru um.
Mörg gömlu fyrirtækjanna hefðu þá
vafalaust hrunið en ýmis smáfyrir-
tæki í greininni hafi þegar umbylt
rekstrinum og standi sig ágætlega
gegn erlendu keppinautunum.
Ýmislegt getur búið að baki stefnu
Bush. Hann hyggst tryggja sér
stuðning eigin flokksmanna við að
ríkisstjórnin fái rétt til að leggja al-
þjóðlega viðskiptasamninga fyrir
þingdeildir með eins konar hraða-
meðferð (TPA), þ.e. án þess að þing-
menn geti lagt fram óteljandi breyt-
ingatillögur og þóknast þannig
sérhagsmunum kjósenda sinna. Bill
Clinton mistókst að fá þessa tilhög-
un, sem var í gildi til 1994, endurnýj-
aða en hún var samþykkt með eins
atkvæðis meirihluta í fulltrúadeild-
inni í desember sl. Nýtti Bush sér þá
sterka stöðu sína í kjölfar hryðju-
verkanna 11. september. Eftir er
slagurinn í öldungadeildinni en jafn-
vel þótt málið fari í gegn í deildinni
mun TPA þurfa að fara á ný fyrir
fulltrúadeildina. Þar eru repúblikan-
ar að vísu með meirihluta en sumir
þeirra verða í kjöri í haust í héruðum
stálfyrirtækjanna. Bush vonar að
með því að koma til móts við sér-
hagsmuni þessara þingmanna í stál-
málunum ákveði þeir að styðja tillög-
una.
Doha-samkomulagi
stefnt í hættu
The Economist segir að efnahagur
Bandaríkjanna sé nú sennilega að
rétta úr kútnum en staðan sé við-
kvæm og hækkað verð á stáli geti
dregið úr neyslu og þannig valdið
nýjum samdrætti. Einnig sé ljóst að
áætlun sem hleypt var af stað á fundi
WTO í Doha fyrir skemmstu um
aukið frelsi í heimsviðskiptum geti
verið stefnt í voða. Samkomulagið á
fundinum hafi að miklu leyti byggst
á samstarfi Bandaríkjamanna og
Evrópusambandsins en hætt sé við
að deilur um fleiri mál harðni vegna
tollanna. Þess má geta að ESB hefur
kært til WTO þá stefnu stjórnvalda í
Washington að veita bandarískum
fyrirtækjum sem keppa á erlendum
mörkuðum skattfríðindi og stofnun-
in hefur úrskurðað ESB í vil.
Viðskiptafulltrúi Bush, Robert
Zoellick, hefur hamrað á því að
draga beri úr öllum hömlum á heims-
viðskipti og meðal annars sagt að
verndartollar séu ekki annað en
„skattar sem koma niður á fólki með
miðlungstekjur og lægri“. Zoellick
stendur nú frammi fyrir verkefni
sem virðist óleysanlegt: að fá helstu
bandamenn Bush í baráttunni gegn
hryðjuverkum til að sætta sig við að
einhliða verndartollastefna Banda-
ríkjamanna sé sanngjörn, eðlileg og
skynsamleg.
Stjórn George W. Bush hunsar viðvaranir og setur verndartolla á innflutt stál
„Skelfilegt for-
dæmi“ auðugasta
ríkis veraldar
AP
Starfsmaður við vinnu sína í stálveri Thyssenkrupp-fyrirtækisins í Duis-
burg í Þýskalandi. Evrópusambandið íhugar að grípa til róttækra ráð-
stafana vegna verndartolla Bandaríkjastjórnar.
Ákvörðun Bandaríkjaforseta harðlega gagnrýnd
og Evrópusambandið hótar gagnaðgerðum