Morgunblaðið - 07.03.2002, Blaðsíða 30

MENNTUN
30 FIMMTUDAGUR 7. MARS 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Þ
EIR eru komnir! Þeir
munu breyta mennta-
kerfinu! Kennarar þurfa
að skipta um aðferðir,
því þeir standa and-
spænis nýrri kynslóð nemenda sem
er öðruvísi en þær fyrri. Kynslóð
sem kölluð er Homo Zappiens og til-
heyrir hinum fjölhæfa manni. Hún
býður ekki eftir svari og hún hugsar
ekki bara um eitt í einu, hún er rás-
ari, og er stolt af því.
Win Veen kynnti
þessa nýju kynslóð á
UT2002-ráðstefnunni
í Menntaskólanum við
Hamrahlíð síðustu
helgi, og virtust kenn-
arar taka undir með
honum. Markmið Win
Veen í fyrirlestrinum
var að gera grein fyrir
einstaklingum af
þessari nýju tegund
nemenda sem elst upp
á tímum fjarstýringa
með mús í annarri
hendi og handsíma í
hinni. Gagnlaust er
fyrir foreldra eða
kennara að þvinga þessa tilkynslóð
til að einbeita sér að einu í einu. Tími
langrar einbeitingar er liðinn og tími
rásarinnar upprunninn. Nauðsyn-
legt skilyrði til að ná athygli einstak-
linga af þessari kynslóð er að bera
fram skemmtilegt kennsluefni, því í
þeirra augum á nám að vera leikur.
Rafkynslóðin tjáir sig
Rafkynslóðinni líkar fjölnota tæki
eins og PlayStation II; sjónvarps-
leikur, DVD-spilari, Nettengt ... og
Nokia-símar sem von er á markað
þar sem tónlist og bíómyndir eru á
símaskjánum. Einnig leggur hún
stund á rafræn samtöl á irkinu/tölv-
unni og er ef til vill að ræða við þrjá
rafræna persónuleika um þrjú ólík
mál á sama tíma. Svo sendir hún raf-
ræn kort á milli í tölvupósti með
myndum, rödd, tónlist og texta.
Já, Homo Zappiens finnur upp
eigin leiki án sigurvegara og sigr-
aðra, með óljósu upphafi og óljósum
endi, hann skapar sér sínar eigin
reglur og breytir þeim þegar það
hentar. Hann er kynslóðin sem
skautar ekki bara niður tröppur,
heldur einnig upp. Sem siglir brim-
brettum en ekki árabátum, sem
brunar á snjóbrettum en ekki skíð-
um, og í hennar augum er skóli ekki
menntastofnun, heldur samkomu-
staður.
Athyglin nemur ekki staðar
Það hljómar illa, en eina ráðið er
að aðlagast því: Rafkynslóðin heldur
ekki athygli nema í mesta lagi í tíu
mínútur í senn. Kennarar kvarta
undan eftirfarandi þáttum kynslóð-
arinnar:
 Athyglin spannar stuttan tíma –
hún (kynslóðin) getur ekki hlustað
á kennarann tala nema í fimm
mínútur.
 Gerir margt í einu – hún getur
ekki einbeitt sér að einu í einu.
 Enginn agi – hún týnir reiknivél-
um, gleymir kennslubókum og af-
hendir foreldrum ekki bréf frá
skólanum.
 Engin virðing – hún lítur á kenn-
ara sem jafningja sína.
Hver skilur þessa kynslóð?
Win Veen lagðist í
rannsóknir á rafkynslóð-
inni vegna kvíða kenn-
ara, og gerði síðan til-
raun til að greina hana.
Hann lýsti t.d. rafnem-
andanum sem er að læra
heima þannig: Jarð-
fræðiverkefni er á borð-
inu og nemandinn er að
glíma við það. Hann sit-
ur fyrir framan tölvu og
fer í leitarvél á Netinu til
að fá nýjustu upplýsing-
ar (t.d. um jarðskjálfta).
Einnig er hann í síman-
um sínum og spyr vin
sinn um eitthvert atriði
sem óvissa er um, þá er hann sömu-
leiðis að hlusta á tónlist.
Hvað er að gerast hjá þessum
nemanda? Hann er ekki (nauðsyn-
lega) að temja sér ósiði, hann er að
þjálfa með sér aðra þætti en kynslóð
foreldra hans. Hann þjálfar hæfileik-
ann:
 til að skima og greina umhverfið.
 til að leysa mörg verkefni á sama
tíma.
 til að greina og lesa úr sundur-
lausum upplýsingum.
 til að nálgast hlutina á „ruglings-
legan“ hátt, ekki beina leið frá a
til b.
Win sagði að þessi kynslóð skann-
aði umhverfi sitt á annan hátt og
hraðar en sú eldri, hún er margmiðl-
uð; skannar hljóð, myndir, liti, texta
og hreyfingu, og les úr upplýsing-
unum á svipstundu. Eldri kynslóðin
horfir á eina rás í einu í sjónvarpinu,
á einn þátt, sú yngri skannar allar
rásirnar, veit hvað er á hverri og
fylgist með nokkrum, notar auglýs-
ingahlé til að kanna stöðuna á öðrum
rásum o.s.frv. Missir ekki af neinu
mikilvægu, og er það ekki bara í
góðu lagi?
Upplýsingar
fá merkingu
„Hvernig lærum við?“ spurði Win
Veen, „reynslan gefur okkur lær-
dóminn í hugrænum kortum og lík-
önum. Nám er leit að merkingu og
uppbygging þekkingar krefst bæði
skilnings á heildinni og einstökum
liðum hennar. Markmið náms er að
byggja upp merkingarbæra þekk-
ingu einstaklinga.“
„En hvernig starfar heilinn,“
spurði hann svo og honum virtist
sem rafkynslóðin væri ekki á skjön
við starfsemi hans; hún er flókið
tauganet sem erfitt er að henda
reiður á. „Nám er ekki línustrikað
ferli, heldur breytilegt tengslakerfi
skapandi hugsunar.“
Skannar og skimar námsefnið
Námsefni fyrir hinn fjölhæfa
mann þarf að vera lifandi; verðug
áskorun. Kennarinn þarf að muna að
nemendur eru aldir upp í gagnvirkri
veröld og að þeir vilja raunveruleg
verkefni sem vekja þeim áhuga. Það
dugar skammt að troða þekkingu í
rafkynslóðina.
Nám er virkt hugarferli milli nem-
anda og sambands hans við aðra, þar
sem upplýsingar breytast í merking-
arfulla þekkingu. Kennsla á að gera
ráð fyrir virkum nemendum sem
leita þekkingar með ýmsu móti.
Skilaboð Wim Veen til íslenskra
kennara eru þessi:
 Menntastofnanir ættu ekki að
vanmeta hinn fjölhæfa mann sem
býr sig undir framtíðina. Þær
þurfa að öðlast þekkingu á honum
til að geta þjónað honum, þær
þurfa að taka upp nýjar kennslu-
aðferðir. Það er næsta verkefni.
 Rafkynslóðin er skjávera sem hef-
ur sérstaka hæfileika til að skanna
margmiðlunarefni í tölvum, rása á
milli sjónvarpsstöðva, skima texta
í bókum – og safna um leið miklum
upplýsingum á undrahraða. Þetta
er fyrsta kynslóðin á 21. öldinni.
Sveigjanleikinn blífur
Ráð Wim Veens eru falin í orðinu
sveigjanleiki. Hann vill sveigjanleika
í innihaldi, kennslulíkönum, stunda-
töflum, markmiðum, námsmati,
menntastofnunum. Slíkur sveigjan-
leiki gerir ráð fyrir skapandi sam-
félagi fremur en iðnaðarþjóðfélagi.
Sveigjanleiki í innihaldi merkir að
koma megi kjarnanum til skila í ým-
iskonar umbúðum, einnig að kveðja
þurfi hefðbundnar kennslubækur og
leyfa allar tegundir heimilda. Nota á
samskipti til að komast að niðurstöð-
um. Menntamálaráðuneytið á aðeins
að gefa út leiðarljós um menntun, en
gefa skólunum frjálsar hendur með
námskrár.
Sjálfræði stofnana
Kennslusamskipti mega svo ekki
vera einhliða, þar sem kennarinn er
sendandinn og nemendur móttöku-
tæki. Samskiptin eru gagnvirk og
virðast flókin, að mati Wim Veens.
Skólar verða sjálfráðar stofnanir
og hætta að vinna eftir stífum
stundatöflum 8 tíma á dag, 40 tíma á
viku, þar sem hver vika er endur-
tekning í heilt skólaár. Kennslu-
stundum fyrir heila bekki mun
fækka, og efnið verður kennt í lotum.
Nemendum verður til skiptis kennt í
hópum og sem einstaklingum.
Hann segir að nemendur muni
ráða námsferlinu og taka ábyrgð á
því. Þeir eiga að vera með í því að
setja markmiðin og vinna að þeim,
og kanna stöðuna. Nemendur eiga
svo að geta sýnt fram á getu sína
með margmiðlun þekkingarinnar.
Skólinn missir stöðu sína
Skólar ákveða hinsvegar sérsvið
sitt, en Win Veen spáir því að skólar
muni missa stöðu sína og hætta að
vera höfuðstöðvar fræðslunnar í
samfélaginu. Skólar verða bara einn
af mörgum stöðum þar sem hægt er
að sækja sér upplýsingar. Rafkyn-
slóðin leitar víða fanga, allar náms-
leiðir eru henni færar, hún mun leita
í margmiðlunarfyrirtæki, sjónvarps-
stöðvar, og einkafyrirtæki í leit sinni
að upplýsingum.
Niðurstaðan er að veruleikinn er
hannaður fyrir rafkynslóðina og að
aðrar kynslóðir þurfa að laga sig að
háttum hennar. Það hef ég þegar
gert: Þegar ég skrifaði þessa grein,
svaraði ég einnig tölvupósti og sendi,
fór reglulega á Netið og svaraði í
símann eða hringdi. Ég var marg-
truflaður. Ef til vill einbeitti ég mér
ekki meira en í mínútur í einu að
textanum.
UT2002/Menntamálaráðuneytið hélt öfluga og fjölsótta ráðstefnu um upplýsinga- og tæknimál í MH síðustu
helgi. Gunnar Hersveinn sótti hana og endursegir hér efni Win Veen um nýjar kennsluaðferðir handa nýrri kyn-
slóð nemenda sem vill gagnvirka upplýsingamiðlun með mús og fjarstýringu í höndum og síma við eyra.
Rafræna
kynslóðin
í skólum
Morgunblaðið/Sverrir
Rafræna kynslóðin beitir öðrum vinnubrögðum en þær á undan, vopnuð mús og fjarstýringu.
 Hinn fjölhæfi eða Homo Zappiens
er nemandinn á 21. öldinni
 Skólar munu glata stöðu sinni sem
höfuðstöðvar menntunar
Win Veen
 Win Veen er yfirmaður Mið-
stöðvar um nýjungar og tækni
í menntamálum (Centre of
Educational Innovation and
Technology) við Delft-
háskólann í Hollandi, og var
aðalfyrirlesari UT2002.
Win Veen er prófessor í
kennslufræði og notkun upp-
lýsingatækni í menntun og
hefur unnið að rannsóknum í
tengslum við upplýsingatækni
og kennslu frá árinu 1988,
auk þess fjallaði dokt-
orsritgerð hans um sama efni.
 Menntamálaráðuneytið stóð
fyrir UT2002-ráðstefnu um
notkun upplýsingatækni í
skólastarfi og var Mennt,
www.mennt.is, framkvæmdar-
aðili ráðstefnunnar.
UT2002 var haldin í
Menntaskólanum við Hamra-
hlíð föstudaginn 1. mars frá
kl. 13–17 og laugardaginn 2.
mars frá kl. 9–17. Fjallað var
um notkun upplýsingatækni á
leik-, grunn-, framhalds- og há-
skólastigi, með áherslu á
námsefni á neti.
UT2002 byggðist á 11 fyr-
irlestraröðum auk kaffi-
umræðu og vinnu nemenda á
svæðinu. Á sýningarsvæði
voru kynningar á hugbúnaði og
tæknibúnaði fyrir skóla.
Sjá: www.menntagatt.is.
 Á ráðstefnunni kvaddi Björn
Bjarnason menntamálaráð-
herra og Tómas Ingi Olricht
kvaddi sér hljóðs sem nýr ráð-
herra.
 1.100 ráðstefnugestir sótt
ráðstefnuna á föstudag og var
gert ráð fyrir að fjöldi manns
til viðbótar sæki ráðstefnuna
á laugardag. Fullsetið var á
alla fyrirlestra sem hófust kl.
9.
 Á heimasíðu UT2002 er
komin sérstök síða með nöfn-
um fyrirlesara. Þar verður að-
gengi að fyrirlestrum en þeir
verða vistaðir hjá Universal
verkefninu, www.ist-univers-
al.org .
 Í verkefnastjórn um UT2002
eiga eftirtaldir sæti:Jóhanna
María Eyjólfsdóttir, aðstoð-
armaður ráðherra, Arnór Guð-
mundsson, þróunarstjóri, Jóna
Pálsdóttir, deildarstjóri.
UT2002
og Win Veen
„Dreifnám fyrir alla – alls staðar
eru einkunnarorð ráðstefnunnar
UT2002 sem nú er haldin í fjórða
skipti á vegum menntamálaráðu-
neytisins. Menntamálaráðuneytið
hefur markað skýra framtíðarsýn í
rafrænni menntun og gefið út verk-
efnaáætlunina Forskot til framtíðar
á Netinu. Þessi skýra sýn birtist í
verki á ráðstefnunni en vaxandi
áhugi skólakerfisins á notkun upp-
lýsingatækni í skólastarfi kemur
fram í fjölda fyrirlestra sem fluttir
verða á ráðstefnunni auk nýjunga í
starfsemi skóla á þessu sviði sem
kynntar verða,“ sagði Björn Bjarna-
son, fyrrv. menntamálaráðherra, á
ráðstefnunni. Hann benti á að
UT2002 væri einstakt tækifæri til
að fylgjast með notkun upplýs-
ingatækni á öllum skólastigum og
nýjum kennsluháttum.
Dreifmenntun