Morgunblaðið - 09.03.2002, Blaðsíða 32

UMRÆÐAN
32 LAUGARDAGUR 9. MARS 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Í FRAMHALDI af skrifum Guð-
mundar Þorgrímssonar um byggða-
kvóta á Fáskrúðsfirði, sé ég mig nú
knúna til að svara rangfærslum og
dylgjum hans. Auglýst var eftir um-
sóknum fiskv.árið 1999-2000 og tekið
fram að þær þyrftu að berast í síð-
asta lagi 11. ágúst 1999. Þann dag
hélt Byggðaráð fund, voru umsókn-
irnar gerðar opinberar að umsækj-
endum viðstöddum og þeir kallaðir
fyrir Byggðaráð. Ljósrit allra um-
sókna voru send út með fundarboði
og gögnin því orðin opinber. Þá ger-
ist það að sveitarstjóri tekur við nýrri
umsókn frá núverandi stjórnarmönn-
um Skútuklappar ehf., þeim Grétari
Arnþórssyni, Páli Óskarssyni og
Guðna Ársælssyni, um byggðakvóta,
nokkrum dögum eftir að fjallað hafði
verið um aðrar umsóknir.
Þetta vakti hörð viðbrögð hjá öðr-
um umsækjendum. Meirihluti sveit-
arstjórnar (fulltúrar Framsóknar og
Óskalista) ákvað engu að síður að
bréf með hinni síðbúnu umsókn yrði
metið „jafngilt öðrum áður komnum
bréfum“.
Aukafundur í sveitarstjórn
Á aukafundi í sveitarstjórn 20.8.
1999 lagði Óðinn Magnason fulltr.
Fáskrúðsfjarðarlista fram tillögu um
að allri umræðu og ákvörðun um út-
hlutun byggðakvóta yrði frestað
vegna þess að verulegur vafi léki á
lögmæti einnar umsóknar. Þessi til-
laga var felld með 4 atkvæðum gegn
3. Þá las hann yfirlýsingu þar sem
fram kom að þeir neiti að taka þátt í
frekari fundarhöldum um málið þar
til þess bærir aðilar hafi kveðið upp-
úr með það hvort allar framkomar
umsóknir teljist lögmætar. Véku þeir
af fundi. Þá lagði Jónína Óskarsdótt-
ir, fulltrúi Framsóknar, fram tillögu
um að Kaupfélag Fáskrúðsf. verði út-
hlutað 43 t og leggi jafnmiklar afla-
heimildir á móti, Finnboga Jónssyni
verði úthlutað 10 t og hann leggi 30 á
móti og að lokum verði 60 t úthlutað
til Páls Óskarssonar, Guðna Ársæls-
sonar og Grétars Arnþórssonar og
þeir komi með jafnmikið á móti.
Vegna þessa sendi Vaðhorn ehf.
inn stjórnsýslukæru sem og Fá-
skrúðsfjarðarlistinn. Á hana reyndi
hins vegar ekki þar sem fram komu
tilmæli frá Byggðastofnun (BS) um
að sveitarstjórn endurskoðaði máls-
meðferðina. Það er því ein af mörg-
um rangfærslum Guðmundar þegar
hann heldur því fram á sveitarstjórn-
arfundi 18. október sl. að „menn hafi
sem betur fer borið gæfu til að draga
stjórnsýslukæruna til baka“. Kær-
urnar voru aldrei dregnar til baka, en
á þær reyndi ekki.
Byggðastofnun beindi þeim til-
mælum til sveitarstjórnar Búða-
hrepps að endurskoða úthlutunina og
bauð fram ráðgjafa til aðstoðar við
lausn málsins, sem sveitarstjórnin af-
þakkaði að tillögu Guðmundar.
Stöðug óvild og áreitni
Frá því byggðakvóta var úthlutað
til Vaðhorns gegn vilja meirihluta
sveitarstjórnar, hefur fyrirtækið
mátt þola óvild og stöðuga áreitni.
Guðmundur hefur þar farið fremstur
í flokki og sýnt af sér ótrúlega fram-
komu. Í apríl 2001 barst fyrirtækinu
fyrirspurn frá verkalýðsfélaginu,
hvort rétt væri að Vaðhorn stæði að
útflutningi á fiski sem tilheyrði
byggðakvóta. Þegar búið var að fara
yfir það mál með Eiríki Stefánssyni,
starfsmanni félagsins, var hann innt-
ur eftir hvers vegna hann hefði gert
þessa fyrirspurn, kvað hann ástæð-
una vera að tveir forsvarsmanna
Skútuklappar, Páll Óskarsson og
Grétar Arnþórsson,
hefðu komið til sín eftir
að hafa kallað til Guð-
mund til að kanna inni-
hald gáms sem í voru
kör með fiski til út-
flutnings frá Sólborgu
ehf. og fullyrt að verið
væri að flytja út
byggðakvóta og þar
með vinnu frá fólki á
staðnum.
Hverjir áttu ekki
hagsmuna að gæta?
Guðmundur hefur
staðhæft í DV að eig-
endur Vaðhorns hafi
kært sig fyrir innbrot í gáminn. Hið
rétta er að atvikið var tilkynnt til lög-
reglu og skráð í dagbók. Guðmundur
fullyrðir reyndar líka að atvikið sé
hvergi skráð, en atvikið fannst skráð
í dagbók lögreglunnar 26.4. 2001. Í
grein sinni vandar Guðmundur BS
ekki kveðjurnar frekar en fyrri dag-
inn. Það er reyndar ekki nýtt og hafa
bæjarbúar heyrt það í útsendingum
frá sveitarstjórnarfundum. Má
kannski eiga von á því að hann fari að
hóta BS, í nafni allrar sveitarstjórn-
arinnar, eins og hann lét sér sæma
við Vegagerð ríkisins þegar fyrirtæki
hans átti hagsmuna að gæta?
Var hann hæfur til að tala fyrir og
mæla með umsókn frá meðeiganda
sínum að G.P. gröfum ehf., Páli Ósk-
arssyni? Nafni þess var síðan breytt í
desember 1999 í Skútuklöpp ehf. og
Guðmundur gekk úr stjórn.
Í umsókn Vaðhorns ehf. um
byggðakvótann ætlaði fyrirtækið að
tvöfalda hann, en í samningnum
kemur önnur tala fram. Um það segir
Stefán Þórarinsson, ráðgjafi BS, að-
spurður, orðrétt í viðtali í DV hinn 15.
janúar sl.: „Þarna urður ákveðin mis-
tök sem tengjast aðila á vegum at-
vinnuþróunarfélags á staðnum. Sett
var inn í samninginn önnur tala um
margföldun byggðakvótans en sú
sem fólkið sjálft hafði
lagt fram. Bréflegt álit
liggur fyrir um það.“
Óðinn G. Óðinssonar,
starfsm. Þróunarstofu
Austurlands, staðfestir
þetta í grein í DV hinn
31. janúar sl. Þrátt fyrir
ofangreindar yfirlýsing-
ar um að tvöföldun komi
fram í umsókninni í stað
þreföldunar, hafa
fulltrúar Framsóknar
og Óskalista þrástagast
á því að fyrirtækið hafi í
umsókn sinni ætlað að
þrefalda kvótann.
Eru atlögur Guð-
mundar mörg undangengin ár að
ýmsum aðilum í bæjarfélaginu bara
hugarfóstur? Í Morgunblaðinu 12.
apríl 2001 er grein eftir Gunnar Hall-
dórsson: „Halldór, viltu hemja þá!“,
sem ég hvet fólk til að lesa. Guð-
mundur telur sig ekki eiga neinn per-
sónulegan óvin hér á Fáskrúðsfirði.
En er víst að allir þeir sem orðið hafa
fyrir árásum frá honum, s.s. kenn-
arar, æskulýðsfulltrúar, ýmsir
starfsmenn sveitarfélagsins, dýra-
eigendur og aðrir séu búnir að
gleyma? Er það hugsanlegt að hann
hafi ekki alltaf beðist afsökunar þótt
fólk hafi sannanlega verið haft fyrir
rangri sök?
Líður veldi smákónganna
undir lok?
Í ágúst nk. hefjast framkvæmdir
við jarðgöng milli Fáskrúðsfjarðar
og Reyðarfjarðar sem stytta leiðina
milli staðanna um 34 km og efla þá
því á margvíslegan hátt og ekki síst
skapast við það tækifæri til að sam-
eina Búðahrepp og Fjarðabyggð. Við
það hefðu kjósendur meiri „pólitíska
breidd“ og ríki smákónganna liði
vonandi þar með undir lok.
Úr ríki smákónga
Þóra Kristjánsdóttir
Sveitarstjórnarmál
Við sameiningu Búða-
hrepps og Fjarðabyggð-
ar hefðu kjósendur
meiri „pólitíska breidd“,
segir Þóra Kristjáns-
dóttir, og ríki smákóng-
anna liði vonandi þar
með undir lok.
Höfundur rekur útgerðarfyrirtækið
Sólborgu ehf. á Fáskrúðsfirði.
LANDBÚNAÐARRÁÐHERRA,
Guðni Ágústsson, svaraði grein minni
í Morgunblaðinu 6. mars um forsjár-
hyggju í sauðfjársamningi með grein
7. mars um framtíð
sauðfjárræktar og er
í þessari grein sinni
annaðhvort veru-
leikafirrtur eða
staddur í þeirri for-
tíð, þegar bændur
gátu framleitt óháð
innanlandsmarkaði
með góðum útflutn-
ingsmöguleikum og
10% útflutningsbót-
um úr ríkissjóði.
Sauðfjárbændur
muna erfiðar aðgerð-
ir ríkisins til að mæta
þörfum innanlands-
markaðar undanfar-
in 20 ára. Eftir 1980 sársaukafullar
aðgerðir í 10 ár til að minnka fram-
leiðslu með setningu búmarks, síðar
fullvirðisrétt með tvennskonar skila-
verði, annars vegar innanlandsverði
og hins vegar útflutningsverði. 1990
þegar útflutningsbæturnar voru af-
numdar og beingreiðslur voru teknar
upp. 1995 þegar lagður var nýr
grundvöllur að samkomulagi til
greiðslumarkshafa í sauðfjárfram-
leiðslu með búvörusamningi, sem
miðaðist við niðurgreiðslu ríkisins til
neytenda á innanlandsmarkaði. Þess-
um fjármunum ríkisins átti ekki að
verja til útflutnings. Til að auðvelda
bændum aðlögun að innanlands-
markaði á þessum tuttugu árum var
miklum fjármunum varið frá ríkinu
til ótímasettrar leigu til Framleiðni-
sjóðs á búmarki/fullvirðisrétti, sem
mátti þá ekki koma til framleiðslu og
síðar til uppkaupa á greiðslumarki,
nú í síðasta sauðfjársamningi 2000
allt að 45.000 ærgildi.
Samningur við sauðfjárbændur var
eðlilega aðeins við þá bændur, sem
greiðslumark höfðu og fjármunir til
samningsins hljóta að eiga að ná ein-
göngu til þeirra, nema ef menn vilja
ganga af sauðfjárrækt sem búgrein
dauðri hér á landi og koma í veg fyrir
að greiðslumark í sauðfjárrækt verði
metið til verðs.
Ef Alþingi Íslendinga bindur ekki
greiðslur sauðfjársamningsins frá
2000 til bænda með greiðslumark í
sauðfé eru allar aðgerðir stjórnvalda
síðustu 20 ár til að styrkja greinina í
aðlögun sinni til að þjóna innanlands-
markaði að engu gerðar.
Framleiðsluaukning frá
ársbyrjun 2000 er um
1.000 tonn á ári, þannig að
þegar stefnir í aukna út-
flutningsskyldu sauðfjár-
framleiðenda, líklega um
30% á þessu ári og ef sauð-
fjársamningurinn er opn-
aður eins og landbúnaðar-
ráðherra gerir ráð fyrir,
þá eykst útflutningsskyld-
an árlega hið minnsta um
10% á ári, þar til hún hryn-
ur endanlega, því útflutn-
ingurinn nær aldrei nema
broti af nauðsynlegu skila-
verði til bænda.
Bandaríkjamarkaður
sem landbúnaðarráðherra hældist yf-
ir í sjónvarpi nýlega vegna háa verðs-
ins tók við 42 tonnum á síðasta ári, en
skilaverð til bænda af útflutningnum í
heild var aðeins um 150 kr. á kg á síð-
asta ári eða um 30% af því verði sem
sauðfjárbóndi verður að fá til að geta
lifað af greininni, sem búgrein. Út-
flutningsþörfin á þessu ári miðað við
framleiðslu og sölu innanlands stefnir
í 1.500 tonn og eykst árlega, ef fram-
kvæmd samningsins verður ekki
breytt. Eina von sauðfjárræktarinn-
ar á Íslandi eru niðurgreiðslur rík-
isins til greiðslumarkshafa í sauðfjár-
rækt, sem miðist við
innanlandsneyslu framleiðslunnar.
Alþingi þarf því að breyta lögum nr.
99/1993, þannig að greiðslumarkið
verði gefið frjálst til sölu milli bænda
þegar í stað, svo þeir geti stækkað bú
sín og eignast greiðslumarkið sem
fjárfestingu til margra ára, sem kem-
ur þeim þá til góða við búlok, ef ekki
er hróflað við verðmynduninni af rík-
inu á næstu árum. Jöfnunargreiðslur
samningsins ættu að fara eingöngu til
þeirra bænda, sem hafa meirihluta
tekna sinna af sauðfjárframleiðslu og
álagsgreiðslur í samningnum ættu
því eingöngu að fara til greiðslu á
framleiðslu innan gildandi greiðslu-
marks. Öll önnur sauðfjárframleiðsla
ætti að sæta meðalverði í útflutningi.
Það væri að horfast í augu við arð-
semismöguleika greinarinnar, sem
ein gæti lagt grundvöll að framtíð
sauðfjárræktar á Íslandi.
Ef ríkisstjórnin vill greiða byggða-
styrki gegnum sauðfjárframleiðslu
eða styrkja framleiðsluna frekar,
mætti taka upp útflutningsbætur á
ný til þeirra framleiðenda, sem vilja
framleiða fyrir útflutning, en ekki
fara þá leið, sem fyrirhuguð er, að
neyða bændur sjálfa til að greiða
sjálfum sér út um gluggann og fara
þannig í spor Bakkabræðra, sem
reyndu að bera sólskinið inn í glugga-
laust hús.
Öll sauðfjárframleiðsla í dag er
gæðastýrð undir lögboðnu eftirliti
ýmissa aðila. Tilbúnar aðgerðir skrif-
finnsku og fjárútláta um nýja gæða-
stýringu mismununar og ofstjórnar,
sem nær ekki til markaðarins, væri
hlægileg aðgerð árið 2002. Hún heyr-
ir til liðins tíma í austantjaldslöndun-
um eða er einhver meinloka manna,
sem trúa á útflutningsmöguleika
greinarinnar. Þessi nýja gæðastýring
á sér ekki enn neina aðstandendur.
Hún var kynnt bændum, sem for-
senda fyrir fjármunum ríkisins til bú-
fjársamningsins. Nú er hún ýmist
sögð hafa verið krafa bænda eða ein-
hverra annarra, sem komu að samn-
ingsgerðinni. Bændur eiga kröfu á
því að vita hvort samningurinn hafi
verið kynntur þeim á réttan hátt,
þ.e.a.s. að fjármálaráðuneytið hafi
talið að forsenda fjármuna til samn-
ingsins hafi verið framsett áætlun um
gæðastýringu, ásamt þeirri útfærslu
sem nú blasir við, ef Alþingi Íslend-
inga breytir henni ekki. Sú útfærsla
væri hrun sauðfjárræktar sem bú-
greinar á Íslandi.
Halldór Gunnarsson
Sauðfjárrækt
Bændur eiga kröfu
á því að vita, segir
Halldór Gunnarsson,
hvort samningurinn
hafi verið kynntur
þeim á réttan hátt.
Höfundur er prestur og bóndi í Holti
undir Eyjafjöllum.
Hrun sauðfjárræktar
sem búgreinar?
SJÁVARÚTVEGSRÁÐHERRA
hefur lagt fram tillögur sínar um
veiðigjald. Segir að þær hafi víðtæk-
an stuðning og gott ef
hann telur ekki að hér
sé hann að leggja fram
þær sáttatillögur, sem
ríkisstjórnarflokkarnir
lofuðu fyrir síðustu
þingkosningar.
Ótrúleg glámskyggni
er þetta.
Og verst er að það
eru fleiri, bæði ráð-
herrar og alþingis-
menn, sem telja sér trú
um að þetta sé útrétt
sáttahönd gagnvart
þjóðinni. Nú er það að
vísu svo að þetta veiði-
gjald sem lagt er til í
frumvarpinu er hvorki
fugl né fiskur. Slefar varla upp í það
sem sjávarútvegurinn kostar ríkis-
sjóð nú þegar. Verður heldur ekki
lagt á fyrr en eftir allmörg ár og er
háð afkomu útgerðarinnar, sem hing-
að til hefur ekki verið aflögufær ef
marka má talsmenn LÍÚ.
Frumvarpið gerir heldur ekki ráð
fyrir nýliðun í atvinnugreininni, hafn-
ar markaðsleiðinni og er nánast ein-
göngu til þess fallið að lappa upp á þá
einokun og þá sérhagsmuni, sem
kerfið verndar. Og mun vernda.
Það sem mér finnst þó alvarlegast
við allan þennan gjörning og þann
málfutning þeirra, sem ráða ferðinni,
er, að hvorki sjávarútvegsráðherra
né fylgismenn hans virðast átta sig á
þeim kjarna málsins, að innihalds-
leysi frumvarpsins felst í því, að það
er ekki tekið á því
ósætti, sem er grund-
völlur andstöðunnar
gagnvart kvótakerfinu
og hinu frjálsa framsali.
Mikill meirihluti þjóð-
arinnar hefur hvað eftir
annað lýst þeirri af-
stöðu sinni, að óveiddur
fiskurinn í sjónum er
sameign þjóðarinnar.
Fiskistofnarnir eru
ekki einkaeign útgerð-
arinnar og kvótahafa.
Það stríðir gegn rétt-
lætiskennd hins al-
menna borgara, að ein-
staklingar í útgerð geti
leigt og selt óveiddan
fiskinn og labbað sig út úr greininni,
með fulla vasa fjár. Bara si sona.
Á þessu er alls ekki tekið. Þvert á
móti er verið að segja með þessu
frumvarpi, að ef útgerðin borgar eitt-
hvert málamyndargjald í ríkissjóð, af
þeim hugsanlega hagnaði sem veið-
arnar gefa af sér, þá megi þeir sem
kvótann hafa umgangast fiskistofn-
ana sem sína eign. Það er með öðrum
orðum verið að slá því föstu, að út-
gerðin eigi óveiddan fiskinn, nánast
landið og miðin, eins og þau leggja
sig.
Það er verið að stinga dúsu upp í
þjóðina. Það er verið að innsigla sér-
eignina. Það er endanlega verið að
loka kerfinu. Það er verið að segja við
sægreifana: borgið þið túkallinn og
þá megið þið eiga milljónirnar. Eða
milljarðana.
Í þessu felst engin sátt. Að minnsta
kosti ekki gagnvart þeim sem varðar
um almannahagsmuni, réttlæti og
sameign íslensku þjóðarinnar.
Nokkur orð um
þjóðarsáttina
Ellert B. Schram
Kvótinn
Fiskistofnarnir, segir
Ellert B. Schram, eru
ekki einkaeign útgerð-
arinnar og kvótahafa.
Höfundur er áhugamaður um
fiskveiðistjórn.